Λαβή καθρέπτη με μορφή όρθιας γυναίκας, πρώτος αι. π.Χ., Γανδαρίτιδα
Εμπρόσθια και οπίσθια όψη λαβής καθρέπτη
Αυτά τα δύο γλυπτά έχουν τρυπημένες υποδοχές στις κορυφές τους, πιθανότατα για την προσαρμογή τους στους μεταλλικούς καθρέπτες. Η πρώτη λαβή[1] (1 αι. π.Χ.) έχει την μορφή όρθιας γυναίκας που κρατάει κύπελλο οίνου κοντά στο στήθος της. Είναι πλούσια ντυμένη με μακρύ χιτώνα, dhoti και σάλι. Ο χιτών είναι τυλιγμένος από τον δεξί ώμο της, στερεώνεται κάτω από το στήθος της με ένα λουράκι, τραβιέται δύο φορές μπροστά, και μπαίνει σε μια μεγάλη ζώνη για να σχηματίσει μια τριμερή πτυχή. Το ένδυμα dhoti βγαίνει από κάτω από το χιτώνα και διασταυρώνεται έτσι ώστε να πέφτει σε διαγώνιες πτυχές μπροστά. Το σάλι τυλίγεται γύρω από τους βραχίονες, και ένα μέρος διατρέχει εγκάρσια το σώμα της κάτω από το χαμηλωμένο αριστερό της χέρι, με το άκρο να φτάνει στο έδαφος από την αριστερή της πλευρά. Φορά περίτεχνα κοσμήματα που αποτελούνται από ασυνήθιστα περιβραχιόνια φέροντα δακρυόσχημη διακόσμηση, ένα μακρύ περιδέραιο με ένα τετράγωνες χάνδρες, ενώτια, βραχιόλια, βραχιόλια και δακτυλίδια. Το dhoti φαίνεται να είναι προδεδεμένο στα δακτυλίδια, σύμφωνα με την συνήθεια που ακολουθούσαν οι Ινδές γυναίκες κατά την Κοσσανική περίοδο. Τα μαλλιά της γυναίκας είναι πλεγμένα σε δύο μακρούς βοστρύχους, καθένας των οποίων κρέμεται κάτω από τις ωμοπλάτες της και των οποίων τα άκρα ασφαλίζονται στις πλευρές του κεφαλιού της με μακρές, ομοίως διπλασιασμένες κορδέλες με άκρα που ακολουθούν την πλάτη της. Το πρόσωπο έχει χαραχθεί εκ νέου.
Λαβή καθρέπτη με δύο ορθές γυναίκες
Η δεύτερη λαβή καθρέπτου[5] είναι σχεδόν πανομοιότυπου μεγέθους, από παρόμοια πέτρα, και είναι σκαλισμένη με τη μορφή δύο γυναικών που στέκονται δίπλα-δίπλα σε εναγκαλισμό. Η μορφή στα αριστερά κρατά ένα μεγάλο άνθος λωτού στο στήθος της και πιέζεται κοντά στην φίλη της. Η άλλη γυναίκα γέρνει το κεφάλι της συντρόφου της με το δεξί της χέρι. Είναι πιθανό το χέρι της αριστερής μορφής να κυκλώνει την μέση της φίλης. Ωστόσο, η δεξιά πλευρά του γλυπτού στο οποίο ήταν τοποθετημένη η προεξοχή συναρμογής του καθρέπτη έχει χαθεί, αφήνοντας μιαν εκτεθειμένη υποδοχή. Η γυναίκα στα δεξιά είναι ενδεδυμένη κατά τον ίδιο τρόπο με αυτήν της πρώτης λαβής, με μακρύ χιτώνα που βυθίζεται κάτω από το στήθος, ένα μακρύ dhoti ομοίως φορεμένο, μια παχιά ζώνη, μακρύ σάλι, βραχιόνιο και μακρύ περιδέραιο με τετραγωνισμένα διακοσμητικά. Το σάλι της άλλης γυναίκας είναι τυλιγμένο γύρω από τον κορμό της, αλλά κατά τα άλλα δεν υπάρχει διαφοροποίηση.[10] Τα πρόσωπα και των δύο είναι πιο πλαστικά από εκείνα του πρώτου παραδείγματος, με βαθύτερα μάτια και χείλη και πιο στρογγυλά μάγουλα. Τα κυματιστά μαλλιά της γυναίκας στα αριστερά είναι χωρισμένα στο κέντρο και έχουν τραβηχτεί προς το πίσω μέρος του κεφαλιού της. Παρόμοιες λαβές καθρεφτών με τη μορφή όρθιων γυναικών είναι γνωστές από τον κλασικό κόσμο. Ένα μεγάλο ελεφαντοστέϊνο σχετικό τεκμήριο από την Ινδία που ευρέθη στην Πομπηία αποτελεί την απόδειξη των εμπορικών επαφών που υπήρχαν μεταξύ Ασίας και Δύσεως και υποστηρίζει την άποψη για την ύπαρξη ενός κλασικού πρωτοτύπου (υποδείγματος) το οποίο ακολουθήθηκε – αντιγράφηκε στην Ινδική υποήπειρο από πρώιμη περίοδο.[15] Πολλά χαρακτηριστικά των λαβών του παρόντος καθρέπτου - η ασυνήθιστη πέτρα από την οποία είναι σκαλισμένα, τα μακριά πλεκτά μαλλιά της μόνης μορφής, ο συνδυασμός περιβραχιονίων και μακρού περιδεραίου με τετραγωνισμένη κατάληξη καθώς και το ύφος του φορέματος σε κάθε παράδειγμα - προτείνουν επίσης μια πρώιμη ημερομηνία.
Ελεφαντοστέϊνο αγαλματίδιο το οποίο ανεσκάφη στην Πομπηϊα
Τo 'Ινδικό' ελεφαντοστέϊνο αγαλματίδιο το οποίο ανεσκάφη στην Πομπηϊα φαίνεται στην παραπάνω φωτογραφία, σημειώνουμε όμως: Του ίδιου ύφους Ινδικό Ελληνίζων αγαλματίδιο ανεσκάφη και στην Πομπηία από την λεγομένη ‘Casa della Statuetta Indiana’[20]. Για την Ελληνική επιρροή και επ’ αυτού βλ. Levi D'Ancona[25]. Σε κάθε περίπτωση υπογραμμίζεται ότι η υιοθέτηση γυναικείων μορφών στην λαβή καθρεπτών απετέλεσε συνήθεια στην κλασική αρχαιότητα![30]
Yakshi από το Didarganj (Patna Museum )
Η Didarganj Yakshi θεωρείται ένα από τα πιό εκλεκτά αρχαία Ινδικά γλυπτά, χρονολογείται δε κατ' αρχήν στην δυναστεία των Μαουρύα, άν και άλλες απόψεις το θεωρούν μεταγενέστερο. Το τεκμήριο ύψους 5’4” φυλάσσεται στο Μουσείο Bihar, προέρχεται δε από ένα μοναδικό κομμάτι ψαμμόλιθου.[35]
Η Sengupta σημειώνει σχετικά με αυτό το καλλιτέχνημα:[40]
Το πνεύμα Didarganj Yakshi αποτελεί το πρώτο μεγάλο τρισδιάστατο άγαλμα σε κλασικίζον Αλεξανδρινό ύφος το οποίο έχει πλέον αναγνωριστεί ως πραγματικά Ινδικό. Γεμάτη με λάμψη και ζωντάνια η μορφή αντιπροσωπεύει ένα θεοποιημένο άτομο. Ιδιαίτερα ενώτια μορφής αμφορέα αναρτώνται από τα αυτιά της. Η θεϊκή γυναικεία μορφή φέρει στην κεφαλή της διάδημα με χάνδρες. Η επιπρόσθετη σειρά χανδρών στο κέντρο είναι δεμένη με μια υφασμάτινη ταινία γύρω από τα μαλλιά της τα οποία είναι περιτυλιγμένα άνετα ώστε να καλύπτουν τον αυχένα της. Τα χαλαρά άκρα της κορδέλας ρέουν προς τα πίσω. Η ταινία που δέθηκε πρώτα γύρω από την κεφαλή του Μεγάλου Αλεξάνδρου κατέληξε να συμβολίζει την Ελληνιστική βασιλεία. Η εξέχουσα προβολή στο φρύδι της υπήρξε αρχικώς κόμβος της κώμης, δίδει δε από μακρυά την εντύπωση αυτή του nodus, γεγονός οικείο από απεικονίσεις της Κλεοπάτρας VII σε νομίσματα. Το χαρακτηριστικό αυτό θα μπορούσε να είναι μια υπενθύμιση της θεϊκής ιδιότητας, όπως το ημισφαιρικό ηλιακό σύμβολο το ισοδύναμο με τον uraeus. Το χτένισμα για τους Ρωμαίους απετέλεσε τόσον έκφραση προσωπικής ταυτότητας όσον και η ένδυση. Το χτένισμα Nodus που διαδόθηκε από την τελευταία βασίλισσα των Πτολεμαίων της Αιγύπτου επηρέασε τις αυτοκρατορικές γυναίκες στη Ρώμη. Παραπέμποντας στο χτένισμα της Nodus της Livia Drusilla σκαλισμένο σε εξαιρετικά σκληρό μπασανίτη (Λούβρο, Η. 32cm), η εικόνα του Didarganj Yakshi σε αστραφτερό ασβεστόλιθο ακολουθεί την έκφραση του κλασικίζοντος ύφους και του θριάμβου του Αυγούστου Καίσαρα που σηματοδοτεί την αποκατάσταση μιας Χρυσής Εποχής (β. 27 π.Χ. - 14 μ.Χ.).
(ΑΡΙΣΤΕΡΑ) Μεταθανάτια προσωπογραφία της Κλεοπάτρας VII, (ΔΕΞΙΑ) Κόμμωση της Κλεοπάτρας και η επιρροή της στις Ρωμαίες![45]
Το περιδέραιο με χάνδρες της Didarganj Yakshi διαθέτει επίσης δύο βρόχους, τον ένα κοντά στον λαιμό της και τον άλλον ανάμεσα στα γυμνά στήθη της με trirtana και μενταγιόν που κρέμεται ακριβώς πάνω από τον ομφαλό της. .. Ένα νόμισμα απεικονίζον την Κλεοπάτρα με περιδέραιο δύο βρόχων και διάδημα παραπέμπει στο λατρευτικό άγαλμα της βασίλισσας που εγκατέστησε ο Καίσαρ στον Ναό της Αφροδίτης Γενέτειρας ... Η εικόνα του πνεύματος Didarganj Yakshi που κρατά θύσανο την ταυτοποιεί ως θεά Τύχη.[50]
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. MMA 1987.142.37: Mirror Handle: Standing Woman, ca. 1st c. B.C.
[5]. MMA 1987.142.38: Two Standing Women, ca. 1st c. B.C., Pakistan, Gandhara, https://www.metmuseum.org/art/collection/search/38436.
[10]. Όμως o K. Behrendt σημειώνει ότι η δεύτερη γυναίκα είναι πολύ ελαφρά ντυμένη εν σχέσει με την πρώτη (Behrendt 2007, p. 15, cat. no. 10, n. 25)!
[15].
[20]. Arputharani Sengupta 2014, pp. 160-161.
[25]. Levi D'Ancona 1950, pp. 168, 170-171.
[30]. Lerner and Kossak 1991, p. 69.
[35]. https://biharmuseum.org/story/the-magnificent-didarganj-yakshi/
[40]. Sengupta (Context in Greco-Buddhist ..) p. 17/22.
[45]. Fletcher 2008, plates between pp. 246-247. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Posthumous_painted_portrait_of_Cleopatra_VII_of_Egypt,_from_Herculaneum,_Italy.jpg
[50]. Sengupta (Context in Greco-Buddhist ..) p. 18/22.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Behrendt, K. A. 2007. The Art of Gandhara in the Metropolitan Museum of Art, New York – New Haven – London.
Sengupta, A. R. 2014. “Torana Goddess in the Buddhist Pantheon,” in Buddhist Art and Culture. Symbols & Significance II, New Delhi, pp. 155-177.
Mirella Levi D'Ancona, M. 1950. “An Indian Statuette from Pompeii,” Artibus Asiae 13 (3), pp. 166-180.
Lerner, M., and S. Kossak. 1991. The Lotus Transcendent: Indian and Southeast Asian Art from the Samuel Eilenberg Collection, New York.
Sengupta, A. R. . “Context in Greco-Buddhist Art and Culture," <https://www.academia.edu/34441409/Context_in_Greco_Buddhist_Art_and_Culture?auto=download&email_work_card=download-paper> (9 January 2021).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου