ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΙΑΠΩΝΙΚΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ NARA (7/8 αι.) & ΟΙ ΕΜΜΕΣΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΟ ΔΡΑΜΑ, ΤΗΝ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ, ΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ κ.α.
Signs of the Intangible by Miro Ito (Body-mind-scapes from 1400 years of performing arts in Japan)
Νάρα, η πρώτη αυτοκρατορική πρωτεύουσα της Ιαπωνίας και το ανατολικό τέρμα της Οδού του Μεταξιού[n1]
Η αρχαία Νάρα ήταν κάποτε το ανατολικό τέρμα των Δρόμων του Μεταξιού.
Οι εμπορικοί δρόμοι από την Αλεξάνδρεια στον νότο, από την Κωνσταντινούπολη προς την Θεοδοσία στην ακτή της Μαύρης Θάλασσας στα βόρεια, από την Αθήνα και την Ρώμη στα δυτικά, σε όλη τη διαδρομή στο Chang'an και Luoyang στα ανατολικά είναι συχνά γνωστά συλλογικά ως "Οδοί του Μεταξιού".
Ένας κλάδος αυτού του 'δρόμου' εκτεινόταν ανατολικότερα στις θάλασσες μέχρι το Naniwa-tsu (Οσάκα) και από εκεί συνέχιζε στην Asuka (Nara) μέσω μιας πλωτής οδού.
Η Nara διατηρεί υπολείμματα του ελληνιστικού πολιτισμού τα οποία έφτασαν στην Ιαπωνία αφού διέσχισαντην Ευρασιατική Ήπειρο. Περί τα μέσα του 6ου αιώνα, ο Βουδισμός έφτασε και απέκτησε βαθιές ρίζες στην Nara όπου ο Σιντοϊσμός και ο Βουδισμός συνυπάρχουν ακόμη και σήμερα. Αυτός ο 'Δρόμος του Μεταξιού' χρησίμευσε ως ένας υπέροχος πολιτιστικός διάδρομος για 14 αιώνες πνευματικής παραδόσεως.
Η άφιξη του Βουδισμού και της συνακόλουθης εικονογραφίας του στην Ιαπωνία στα μέσα του 6ου αιώνα μ.Χ. χρησιμεύει ως μια δραματική διαχωριστική γραμμή για την εξέταση της ιστορίας της ιαπωνικής οπτικής εκφράσεωςς. Με την έλευση του Βουδισμού, μια τεράστια ποικιλία ήδη ώριμης εικονογραφίας και καλλιτεχνικής τεχνικής αφομοιώθηκε με ταχύτητα. Αυτή η στιγμή καθόρισε την πορεία της αναπτύξεως της ιαπωνικής τέχνης. Αυτό που προηγήθηκε της εισαγωγής του Βουδισμού είναι ένα ζήτημα περίπλοκων και συνεχώς αναθεωρούμενων αρχαιολογικών καταστάσεων.[n3]
Στην Nara, οι αναμνήσεις της γεννήσεως της Ιαπωνίας ως έθνους από τον 7ο έως τον 8ο αιώνα —καθιερώνοντας το πρώτο γνωστό κεντρικά διοικούμενο κράτος στο ιαπωνικό έδαφος— είναι ακόμα ζωντανές, τόσον ως υλική όσον και ως άυλη πολιτιστική κληρονομιά, συνδεδεμένες με την σοφία και τα μεγάλα ιδανικά των προκατόχων τους.
Αξιοσημείωτη άλλωστε είναι η σχετική άποψη του Toynbee σύμφωνα με την οποία: "Στην μέγιστη έκτασή του, ο ελληνισμός είχε επεκταθεί με λατινική ενδυμασία δυτικά ως τη Βρετανία και το Μαρόκο, και με βουδιστική ενδυμασία, στα ανατολικά ως την Ιαπωνία".[n5]
Σύμφωνα με το υλικό που εξετέθη με την ευκαιρία της σχετικής εκθέσεως στο Βυζαντινό Μουσείο εκτιμάται ότι:[n7]
Ο θεός του ανέμου: Βορέας (τέχνη της Gandhara, Hadda, αριστερά), Θεός του ανέμου από το Kizil του λεκανοπεδίου Tarim (7ος αι., μέσον). Θεός του ανέμου Fujin (Ιαπωνία, 17ος αι., δεξιά)
Αν αναζητούσαμε έναν πολιτιστικό σύνδεσμο που να συνδέει την Ρώμη, δυτικότερο άκρο της Οδού του Μεταξιού, με την Nara, θα μπορούσε να βρεθεί στα έργα γλυπτικής τέχνης του όγδοου αιώνα, τα οποία ενσωματώνουν τα ιδανικά του ανθρώπινου πνεύματος καθώς και στις ελεύθερες και ζωντανές κινήσεις που επηρεάστηκαν από το κλασικό ύφος της αρχαίας Ελλάδος.
Fukūken-saku Kannon [n9]
Μερικά παραδείγματα θα ήταν: Βουδιστικά αγάλματα επηρεασμένα από τον Ελληνιστικό πολιτισμό, ο Βούδας Vairocana του οποίου οι ρίζες μπορούν να εντοπιστούν κατά μήκος της Οδού του Μεταξιού στο αρχαίο Ελληνο - Βακτριανικό Βασίλειο. Το Fukūkensaku Kannon, γλυπτό σύμπλεγμα στο Todai-ji της Nara, το οποίο ορισμένοι πιστεύουν ότι μπορεί να έχει ελληνική προέλευση μέσω του Shiva, μιας από τις κύριες ινδικές θεότητες, που πιθανώς συνδέεται με τον Ηρακλή της Ελληνικής μυθολογίας. Οι μάσκες Gigaku των οποίων η προέλευση ανάγεται στο θέατρο της αρχαίας Ελλάδος, έφτασαν μέχρι την Ιαπωνία διά της 'Οδού του Μεταξιού μέσω της Οάσεως', ενώ αναμειγνύονται με τη λαογραφία και τον χορό των Σογδιανών (οι οποίοι υπήρξαν μεσάζοντες στις εμπορικές διαδρομές) και διάφορα θέατρα με μάσκες κατά μήκος των Διαδρομών του Μεταξιού τόσον από ξηράς όσο και από την θάλασσα.
ΑΡΧΑΙΟ ΓΛΥΠΤΟ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Ι, ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟ-ΙΝΔΙΚΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ? (200-185 π.Χ.) ως φύλακα του Κόσμου - Weltenhüter, in the ancient capital Nara- 奈良市 of Japan, inside a Buddhist Temple![n11]
Στην ίδια έκθεση υποστηρίχθηκε: [n13]
Οι φωτογραφίες των θεατρικών μασκών Gigaku από τον βουδιστικό ναό Todaiji στηn Nara της Ιαπωνίας, παρουσιάζονται στην τρέχουσα έκθεση. Αυτές οι μάσκες πιστεύεται ότι προέρχονται από το αρχαίο κωμικό ελληνικό θέατρο και μαρτυρούν τις πολιτιστικές αλληλεπιδράσεις και επιρροές που δημιουργήθηκαν ως αποτέλεσμα επαφών κατά μήκος της αρχαίας εμπορικής οδού του Δρόμου του Μεταξιού που συνδέει την Κίνα με την Ελλάδα.
1895 illustration of gigaku masks belonging to Horyu-ji temple in Nara. PUBLIC DOMAIN
Σύμφωνα με την εισαγωγή - παρουσίαση του ως άνω βιβλίου:[n15]
Για πολλά χρόνια, η φωτογράφος και συγγραφέας, Miro Ito εξερευνά σημεία του αύλου καθώς χρησιμοποιεί την φωτογραφική μηχανή της για να απαθανατίσει στην φωτογραφική της σειρά μεταμορφώσεις στην κουλτούρα του σώματος, αποκαλώντας αυτήν την σειρά 'σώμα - νούς - τοπία προσευχής και αφιερώσεως' καθώς και εκφράσεις. του διαφωτισμού, συμπεριλαμβανομένων βουδιστικών αγαλμάτων και αντικειμένων λατρείας που αναφέρονται ως Εθνικοί Θησαυροί και Σημαντική Πολιτιστική Περιουσία της Ιαπωνίας.
Η Ito έχει επίσης εξερευνήσει την ιστορία των ιαπωνικών παραστατικών τεχνών και την καταγωγή τους από τους αρχαίους Δρόμους του Μεταξιού.
Από το Gigaku, το παλαιότερο γνωστό ευρασιατικό θέατρο με μάσκες που έφτασε στην Ιαπωνία πριν από 1400 χρόνια — από το οποίο μόνο μερικές μάσκες σώζονται σήμερα — μέχρι τον χορό Bugaku και την κουλτούρα της μάσκας που ενσωματώνει διάφορες αρχαίες ανακτορικές παραστατικές τέχνες και μουσική — που τώρα δεν λειτουργεί στην ηπειρωτική Ασία, στο θέατρο Noh που εξελίχθηκε σε θεατρικό δράμα τον 14ο/15ο αιώνα, στην σύγχρονη avant-garde Butoh: μια αναζήτηση για την ψυχή ως αιώνιο φως στην κουλτούρα του σώματος. Η Ito έχει απεικονίσει την άυλη πλευρά της πνευματικότητας και την έχει μετατρέψει σε φωτογραφικά αριστουργήματα. Αυτό το φωτογραφικό άλμπουμ που μεταφέρει ένα μέρος του ταξιδιού του συγγραφέα στο σώμα-σύμπαν λειτουργεί ως κατάλογος που συνοδεύει την παγκόσμια περιοδεύουσα έκθεση Signs of the Intangible. Πρόκειται για ένα χαρτοφυλάκιο με νέα και αδημοσίευτα έργα, συμπεριλαμβανομένου του Quick Silver (υδράργυρος), μια συνεργασία με τον χορευτή Ko Murobushi του Butoh, που έγινε η επίσημη εικόνα της Μπιενάλε της Βενετίας (τμήμα χορού) το 2006 — συνοδευόμενο από τα πρόσφατα καλλιτεχνικά δοκίμια του συγγραφέα.
Αυτό το άλμπουμ φωτογραφιών προσκαλεί τους θεατές να βυθιστούν στα 1400 χρόνια ιαπωνικής φυσικής έκφρασης, που φωτίζεται από το αιωνόβιο φως της ανταλλαγής Ανατολής-Δύσης κατά μήκος των Δρόμων του Μεταξιού.
💠 Προοπτική που δεν έχει ξαναπαρουσιαστεί!
Η μοναδικότητα αυτής της παρουσιάσεως τονίζει αυτήν η άνευ προηγουμένου προοπτική για το πώς αλληλεπιδρούν αυτές οι εξαιρετικές υλικές ή άυλες τέχνες και παραδόσεις: γλυπτά του 8ου αιώνα επηρεασμένα από τον ελληνιστικό πολιτισμό όπως οι μάσκες Gigaku[n17] και Bugaku που ήλθαν στην Ιαπωνία τον 6/7ο αιώνα μέσω των αρχαίων Δρόμων του Μεταξιού, των θεατρικών παραστάσεων Noh και των πολεμικών τεχνών Kobudo με την 600χρονη παράδοσή τους καθώς και με παραστάσεις σύγχρονου χορού όπως το Butoh.
Μεγαλωμένο σε ένα περιβάλλον λατρείας της φύσεως (Σιντοϊσμός) όπου τα πάντα θεωρούνται ως εκδήλωση του kami, και επηρεασμένο από τον Βουδισμό, το βασικό στοιχείο εδώ είναι η συνέχεια της αφιερωτικής παράδοσης σαφώς εμφανής μέσα στη μοναδικά ιαπωνική μορφή του Σιντο-Βουδιστικού συγκρητισμού που υπάρχει από τότε τον 7ο αιώνα.
💠 Εμπνεύσεις που μπορούν να ξεκλειδώσουν το σώμα
Αυτό το βιβλίο παρουσιάζει τοπία διανοητικά και σώματος υφασμένα από «μακρινή αλλά στενή έκφραση του σώματος»[n19], για τα οποία 1400 χρόνια ιαπωνικών παραστατικών τεχνών χρησιμεύουν ως παράδειγμα—από Gigaku/Bugaku έως Nogaku, Butoh, μέχρι σύγχρονο χορό, ακόμη και στις μικτές τέχνες του θεάματος.
Ελπίζουμε ότι τα Σημάδια του Άυλου[n21] μπορούν να παρέχουν αναλαμπές αποδείξεων για την ανταλλαγή Ανατολής-Δύσης — που πηγαίνει πίσω αιώνες — και την μακρά ιστορία των ιαπωνικών παραστατικών τεχνών, ενόσω επιδιώκετο ένας δρόμος προς τη φώτιση ενσωματωμένη στα βαθιά στρώματα του ιαπωνικού πολιτισμού.
Αρχιτεκτονικες συσχετίσεις[n23]
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΝΑΟΣ HORYUJI
Itō Chūta, “Hōryū-ji kenchiku ron”[n25]
Ο ναός Horyaji κτίστηκε στις αρχές του έβδομου αιώνα. Κάποτε καταστράφηκε ολοσχερώς από πυρκαγιά, αλλά ξανακτίστηκε στη σημερινή του μορφή μεταξύ του τέλους του έβδομου και των αρχών του 8ου αιώνα. Ο Haryfiji είναι αυτή τη στιγμή η παλαιότερη ξύλινη κατασκευή στην Ιαπωνία και πιθανώς ο παλαιότερος ξύλινος ναός στον κόσμο. Λέγεται συχνά ότι οι Horyaii επηρεάστηκαν από την αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική. Πώς θα μπορούσε να μεταφερθεί ο ελληνισμός σε έναν βουδιστικό ναό στην Άπω Ανατολή; Αναμφίβολα, για ένα άτομο που το ακούει αυτό για πρώτη φορά, αυτό θα φαινόταν κάπως αμφίβολο. Ωστόσο, είναι αλήθεια ότι ο Horyiiji θεωρείται πολύ Ελληνικός. Μια διατομή των πυλώνων που χρησιμοποιούνται στο Horyaii δείχνει ότι είναι στρογγυλοί. Οι κολώνες, δηλαδή, είναι στρογγυλές κολόνες. Ωστόσο, δεν είναι εντελώς ευθείες στήλες. Το μέσο σημείο κάθε στήλης τείνει να καμπυλώνεται προς τα έξω. Αυτό είναι ιδιαίτερα αισθητό στους πυλώνες της Πύλης Churnon και του Kondo (Κεντρική Αίθουσα). Στην αρχιτεκτονική ορολογία αυτό αναφέρεται ως dobari στα ιαπωνικά. Μερικές φορές χρησιμοποιείται και ο δυτικός όρος έντασις. Αυτή η τεχνική της διογκώσεως στο μέσο των κιόνων παρατηρήθηκε επίσης στην αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική. Γενικά θεωρείται ότι αυτή η μέθοδος χρησιμοποιήθηκε για να κάνει το εξωτερικό μιας κατασκευής να φαίνεται οπτικά σταθερό. Αυτό σήμαινε αρχικά ο όρος έντασις. Ο όρος αρχικά χρησιμοποιήθηκε για να αναφερθεί στην αρχαία δυτική αρχιτεκτονική, αλλά έχει επίσης μεταφραστεί στα ιαπωνικά για να περιγράψει τις στήλες Horyuji. Πράγματι, οι στήλες Horyuji μοιάζουν πολύ με τις ελληνικές στήλες. Δεν είναι λοιπόν περίεργο που η διόγκωση στις στήλες του Horyuji αναφέρεται συχνά ως έντασις. Αυτές οι στήλες είναι που κάνουν τους ανθρώπους να λένε ότι το Horyuji επηρεάστηκε από την αρχαία Ελλάδα.
Σε κάθε περίπτωση, δεν σφάλλουμε όταν αναφέρουμε ότι αυτή η ερμηνεία είναι ευρέως γνωστή και αποδεκτή. Σίγουρα υπάρχει κάτι σε αυτή την ιστορία που προσελκύει κόσμο. Γι' αυτό η δύναμη που κατέχει αυτή η ιστορία, παρόλο που αγνοείται από τους ακαδημαϊκούς, παραμένει ισχυρή. Από πού προήλθε λοιπόν αυτή η εξήγηση; Σίγουρα οι ρίζες αυτής της ιδέας μοιάζει να είναι ενδιαφέρουσες. Αυτή η θεωρία λέγεται γενικά ότι είναι η ιδέα του Itō Chuta, ενός ιστορικού αρχιτεκτονικής. Ο Itō το ανέφερε για πρώτη φορά στην εργασία του "Horyuji kenchikuron" (A Study of Horyuji Architecture, 1893). Αυτό επρόκειτο να καταστεί γενικώς αποδεκτή δήλωση που έπρεπε να αναφέρεται όταν σχολιάζαμε την σύγχρονη ιαπωνική αρχιτεκτονική. Αυστηρά μιλώντας, δεν είναι απολύτως σωστό να πούμε ότι αυτή η ιδέα επινοήθηκε αποκλειστικά από τον Itō. Ο Ishii Keikichi, ιστορικός αρχιτεκτονικής, διακήρυξε μια παρόμοια θεωρία σε πολύ προγενέστερο στάδιο. Αυτή η ιστορία μιας προόδου προς την Ανατολή προελθούσα από τον Ελληνισμό είχε επίσης προταθεί στον Itō από τον καλλιτέχνη Okakura Tenshin. Είναι η πραγματεία Ites, ωστόσο, που είναι πιο διάσημη για τη συσχέτιση των κιόνων Horyuji με την αρχαία Ελλάδα. Ήταν ο Itō που έκανε τους ανθρώπους να το συνειδητοποιήσουν, που ήταν η πραγματική πηγή αυτής της ιστορίας. Ας ρίξουμε μια ματιά σε μερικά από τα έργα του Itō χωρίς να εξετάσουμε πραγματικά τις λεπτομέρειες της ιστορίας της θεωρίας του....
Στην αρχαιο-ελληνική κοιτίδα αποδίδονται όμως και άλλα στοιχεία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της Ιαπωνίας, εμφανισθέντα κυρίως κατά την λεγομένη διαμορφωτική περίοδο. Το οκταγωνικό σχήμα αναθηματικών κτιρίων της Nara αλλά και ο λεγόμενος 'ουράνιος θόλος' συνδέονται μέσω Κίνα και Βουδισμού με μήτρα κατά πάσαν πιθανότητα συνδεόμενη με την αρχαία Ελλάδα![n26]
Η άποψη του Ortolani για το Ιαπωνικό θέατρο[n27]
Όποια και αν είναι η άμεση προέλευση των μασκών και των παραστάσεων gigaku, αρκετά ερωτήματα σχετικά με την απομακρυσμένη προέλευσή τους παραμένουν ανοιχτά. Μια μελέτη των χαρακτηριστικών των μάσκες gigaku αποκαλύπτει ότι αντιπροσωπεύουν μύθους και τύπους που σίγουρα δεν είναι κινέζικοι. Οι μάσκες προσώπου φαίνεται να συνδέονται με τηn ξυλογλυπτική τέχνη των Σκυθών. Οι μάσκες κεφαλής έχουν προκαλέσει πολλές απόπειρες με σκοπό να αποδειχθεί η ύπαρξη μιας γέφυρας μεταξύ του θεάτρου της Κίνας και της Ιαπωνίας, και του θεάτρου της Ελλάδας και της Ρώμης, σε όλη την Εγγύς Ανατολή και την Ινδία. Στην πραγματικότητα, μια στενή σύγκριση ή κάποιες μάσκες gigiaku με όψιμες ρωμαϊκές κωμικές μάσκες παρουσιάζει μερικές εντυπωσιακές ομοιότητες. Μια υπόθεση βλέπει στο επεισόδιο του Konron, των γυναικών του Wu και του Rikishi μια μεταμόρφωση ενός ελληνικού μύθου.[n29]
Προσωπείο Gigaku του Konron, 9ος αι.[n31]
Σημειώνεται ότι υπάρχουν δύο αρχέτυποι χαρακτήρες παλαιστών, ο Kongō (金剛) ή ο "Vajra- yakṣa" που είναι με το στόμα ανοιχτό, και ο Rikishi (力士) που είναι με κλειστό στόμα. Αυτά τα δύο λέγεται ότι είναι ανάλογα με τα δύο αγάλματα του Niō ή των φυλάκων πύλης που αντίστοιχα σχηματίζουν τα ανοιχτά και κλειστά σχήματα A-un στο στόμα τους.
Ο ΠΡΟΣΤΑΤΗΣ ΤΟΥ ΒΟΥΔΑ Kongo Rikishi ΕΝΣΑΡΚΩΣΗ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΟΥΣ? [Kongo Rikishi, the guardian god in Todaiji, Nara 金剛力士像（吽形）][n33]
ΗΡΑΚΛΕΙΣ ΣΤΗΝ ΙΑΠΩΝΙΑ (Life size wooden statues of the Niō Guardians at Sanjūsangen-dō, a Buddhist temple in Kyoto, Japan. 12th century CE, Kamakura Period)[n35]
Η Ήρα και η Ίρις θα μπορούσαν να αποτελούν τα πρότυπα για τις γυναίκες του Wu, οι σάτυροι για τον Konron, ο Ηρακλής για τον Rikishi. Η πιθανότητα μιας μακράς γραμμής επιρροών που εκτείνεται από την Εγγύς Ανατολή έως την Ιαπωνία — όπου ταξίδεψαν νομαδικοί πληθυσμοί που συνδύαζαν την δυτική τέχνη της ξυλογλυπτικής προσωπείων με την ινδική μυθολογία και την βουδιστική πίστη — παραμένει τόσο συναρπαστική και όσο η εκπληκτική παρουσία μιας ελληνικής μοντελοποιήσεως ενός πυλώνα στον ναό Horyi.iji της Nara, ή η ανακάλυψη στην Ιαπωνία του φτερωτού αλόγου, πιθανώς διακοσμητικό θέμα του Πηγάσου, σε διακοσμητικά σχέδια σύγχρονα του gigaku.[n37]
Gojo, προσωπείο Gigaku γυναίκας (θησαυρός του ιερού Hōryū-ji)[n39]
Η ΚΙΡΚΗ ΣΤΗΝ ΙΝΔΙΑ & ΤΗΝ ΝΟΤΙΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΣΙΑ ..[n41]
... Ο Perera παρατήρησε επίσης ότι η ιστορία του Vijaya φαίνεται να παρουσιάζει συγγένεια με αυτήν που περιγράφει την συνάντηση του Οδυσσέως με την Κίρκη,[3a] την φυλάκιση των συντρόφων του από τους Κύκλωπες και την από μέρους του ανακάλυψή των από τις πατημασιές τους που τον οδήγησαν στην σπηλιά όπου ήταν κρυμμένοι (sic), και για τις Σειρήνες που δελεάζουν τους ναύτες με την βοήθεια της μουσικής παρασύροντάς τους στην μοίρα τους. Η Valāhassa Jātaka, ενώ είναι από μόνη της αξιοσημείωτη για το γεγονός ότι διαδραματίζεται στην Sri Lanka, αποκαλύπτει επίσης την ισχυρή επιρροή της Οδύσσειας επ' αυτής. Όμως, όπως θα επιδιώξω να δείξω, ο θρύλος της Vijaya, υιοθετώντας σειρά λεπτομερειών που μιμούνται στοιχεία ιστοριών των Ελλήνων, προέρχεται πληρέστερα και στενότερα από την μοναδική περιπέτεια του Οδυσσέα με την Κίρκη από οποιανδήποτε από τις Jātakas, υποδηλώνοντας έτσι ότι οι συγγραφείς του θρύλου είχαν πιο άμεση και στενή γνωριμία με το ελληνικό έπος, εν σχέσει με άλλες jātakas. Ο Perera όμως παραβλέπει χωρίς περαιτέρω σχόλια την αξιοσημείωτη ομοιότητα που (όπως πολλοί άλλοι που γνωρίζουν και τις δύο ιστορίες) παρατήρησε, αυτός και άλλοι, μεταξύ του θρύλου του Vijaya και των περιπετειών του Έλληνα ήρωα της Οδύσσειας, αφήνοντάς μας με την άποψη ότι, στην καλύτερη περίπτωση, πρόκειται γιά μιά σύμπτωση, μη απαιτούσα παραπέρα διερεύνηση. Αυτό που θα κάνω εδώ, λοιπόν, είναι να προβώ σε μια σύντομη ανασκόπηση των δύο ιστοριών και να δείξω ότι ο βαθμός παραλληλισμού καταδεικνύει ότι η σύμπτωση δεν είναι επαρκής ως ερμηνεία .. Άλλωστε το θέμα με την Κίρκη φαίνεται ιδιαίτερα διαδεδομένο στην νότια και νοτιο-ανατολική Ασία, όπως αποδεικνύει ζωγραφισμένος κύλινδρος από το Νεπάλ στην ιδιοκτησία του Museum of Indian art, Berlin. ΓΙΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΒΛΕΠΕ: https://www.blogger.com/.../431388182.../7419391280750513104
Επίσης: The Buddha's life-story has been told in many forms, but the earliest sources (in Pali and Chinese) were made available in French by Andre Bareau in 1963. Using Bareau, I study the story in the light of Indo-European cultural comparativism. The Founder's experiences between leaving home and making his early converts are compared with those of Odysseus as he travels from Circe's home to Nausicaa's. Two trifunctional comparativist analyses by Georges Dumezil are set within a pentadic framework. Despite their differences, the two stories are sufficiently similar to suggest that much of the scriptural narrative derives from early Indo-European epic. {Scripture and epic: a comparativist looks at the biography of the Buddha, Visva-Bharati, 2000}
..
... στην Ιαπωνία, αυτό το νησί των δαιμονικών γυναικών εμφανίστηκε στην λογοτεχνική και εικαστική κουλτούρα της ύστερης Heian περιόδου και για αιώνες μετά κατέλαβε μια διαρκή και εξελισσόμενη θέση στην βουδιστική φαντασία.[59] Παραδοσιακά, αυτό το νησί περιγράφεται ως παραπλανητική παγίδα για άγνωστους ναύτες, ανάλογη με το νησί της Κίρκης στην ελληνική μυθολογία. Μόλις αποβιβάστηκαν στο νησί, οι ναυτικοί πίστεψαν ότι βρήκαν έναν παράδεισο όμορφων γυναικών, με τις οποίες στη συνέχεια ζευγάρωσαν για μια ζωή πολυτέλειας και ερωτισμού. Μόνο πολύ αργά συνειδητοποιούν ότι αυτές οι γυναίκες είναι δαίμονες, οι οποίοι τελικά θα τους καταναλώσουν και θα τους καταστρέψουν[60] ... A Christian Exploration of Women's Bodies and Rebirth in Shin Buddhism & Moerman, D. Max. 2009. “Demonology and Eroticism: Islands of Women in the Japanese Buddhist Imagination" ..
Και οι απόηχοι του Ελληνιστικού κήτους στην Ιαπωνία..
ΑΛΛΟΣ ΕΝΑΣ ΔΡΑΚΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΑΠΩΝΙΑ, ΝΕΩΤΕΡΟΣ ΑΥΤΟΣ[n43]
Kennin-ji is a Buddhist temple belonging to the Zen sect. Founded in 1202 Μιά παράδοση που ξεκίνησε ή, έστω, επηρεάστηκε ισχυρά από την Ελληνιστική εικόνα του κήτους στην Ιαπωνία του 1200 μ.Χ. έλαβε την παραπάνω εξαίρετη μορφή ..
Ο Ιπποκράτης στο Ιατρικό και Οδοντιατρικό Πανεπιστήμιο του Τόκιο[n45]
ΑΝΑΦΟΡΕΣ - ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[n1]. https://japan-authentic-heritage-initiative.org/en/films-en/cinepoetry-en/
[n3]. Brittanica, s.v. Japanese Art (https://www.britannica.com/art/Japanese-art/Formative-period)
[n5]. Toynbee 1981, p. 44.
[n7]. https://www.byzantinemuseum.gr/en/temporary_exhibitions/older/?nid=2371
[n9]. https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Statue_of_Fuk%C5%ABkensaku_Kannon_of_Hokked%C5%8D,_T%C5%8Ddaiji#/media/File:Todaiji_Monaster_Fukuken-saku_Kannon_of_Hokke-do._Todai-ji.jpg
golden hollow lake, H 3.64 m, and two devas, raw clay. Late 8th century Hokke-dō, Todai-ji. The Bodhisattva Fukuken-saku (or -jaku), a form of Avalokiteśvara venerated since the 6th century in Japan, corresponds to the Indian Amoghapasha Lokeshvara. Described in a text of 709, it comes in various forms, the most common to four arms. With his characteristic attribute, the noose, he implements his vow to save all beings. By his side, Bon-ten (Brahman) and Taishaku-ten (the emperor of heaven), two of the twelve devas.
[n11]. Le Coq. 1925, p. 63.
[n13]. https://www.byzantinemuseum.gr/en/museum_news/press_releases/?nid=2374
[n15]. Miro Ito 2023.
[n17]. Tsaras, Chrysafidis, Giouzepas 2016, p. 51, n. 12. Υπάρχουν πολλές αναφορές για την προέλευση των μασκών του θεάτρου Noh που εστιάζουν στην ομοιότητα με τις γκροτέσκες κωμικές μάσκες της ελληνιστικής εποχής. Η σημείωση αναφέρεται στο: Benito Ortolani, International Bibliography of Theatre, 1985, σελ. 326.
[n19]. Ρητό του Ko Murobushi, που ήταν ένας Ιάπωνας χορευτής και χορογράφος θεωρείτο δε ως ο κορυφαίος κληρονόμος του αρχικού οράματος του Butoh του Tatsumi Hijikata.
[n21]. Παρουσιάστηκαν και στο Ελληνικό Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο!
[n23]. Shoichi Inoue 2000, pp. 129-130.
[n25]. Vimalin Rujivacharakul 2017, fig. 1 (Kenchiku zasshi, vol. 7, November 1893, p. 327).
[n26]. Shatzman Steinhardt 2011, pp. 57-59; Κονιδάρης 2020, σελ. 65-71. Ακολουθει μεταφρασμένο το σχετικό απόσπασμα από την Shatzman Steinhardt:
Το ερώτημαση για την απόδοση των μονόροφων αναθηματικών οκταγωνικών αιθουσών της Ιαπωνίας σε κινεζική πηγή μας ξαναφέρενει στα ερείπια από το Sul-Tang Luoyang {ήτοι στο ανακτορικό κέντρο των δυναστειών Sui, Tang, Five Dynasties & Song dynasties}. Η οκταγωνική αίθουσα στον δικό της περίβολο στο βόρειο τμήμα της πόλεως του ανακτόρου Luoyang μπορεί επίσης να ήταν αναμνηστική - τιμητική.
Κανένα από τα οκτάπλευρα κτίρια δεν αναφέρθηκε στη μελέτη του Alexander Soper την σχετική με τις οκταγωνικές και θολωτές οροφές που υψώνονται πάνω από αυτά τα είδη κτιρίων. Αναγνώρισε τη σημασία του Kogurya στο άρθρο του το 1947 σχετικά με τον Ουράνιο Θόλο (Dome of Heaven) στην Ασία.[143] Ο Soper έγραψε ως απάντηση στην μελέτη του Karl Lehmann για τον τύπο της οροφής εκτός Ασίας δύο χρόνια νωρίτερα, όπου οι οροφές, ιδιαίτερα με αναπαραστάσεις ουράνιων σωμάτων, από το Βυζάντιο έως την περίοδο του ιταλικού μπαρόκ αποδείχθηκε ότι είχαν πηγές στην αρχαία Ρώμη, στην επαρχιακή Ρώμη και, όπως πρότεινε, στην αρχαία Αίγυπτο.[144] Ο Soper ξεκίνησε από την Mathura και συνέχισε προς διάφορες κατευθύνσεις, πηγαίνοντας τον αναγνώστη του στην Εσωτερική Μάνταλα των Δύο Κόσμων, στους ναούς των σπηλαίων του Bamiyan και του Kizil, τα Σπήλαια Mogao, τους τάφους Koguryo και τις οροφές ναών Ming (1368-1644). Με ασυνήθη τρόπο, ο Soper δεν σκέφτηκε την περιοδοποίηση. Αντίθετα, προσπάθησε να αποδείξει ότι ένα χαρακτηριστικό της Δυτικής αρχιτεκτονικής "διείσδυσε προς τα ανατολικά πολύ πέρα από τα όρια της ρωμαϊκής εξουσίας ή του ορθόδοξου χριστιανισμού»[145] Έγραψε, περαιτέρω, ότι οι ομοιότητες με το δυτικό υλικό είναι δύσκολο να μην αποδοθούν στον "άμεσο δανεισμό".[146] Ο Soper πρότεινε ότι οι Βουδιστές έχτισαν τους Θόλους του Ουρανού επειδή ήρθαν σε [ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ 58] επαφή με το θεματολόγιο της ελληνορωμαϊκής αρχιτεκτονικής κατά την περίοδο Gandhara.[147] Δεν ανέφερε τον Josef Stryzgowski (1862-1941), αλλά η διατριβή του είναι πολύ κοντά στην μήτρα των απόψεων του τελευταίου: εστιάζοντας στην ινδική βουδιστική, παλαιοχριστιανική, πρώιμη ισλαμική ή βυζαντινή τέχνη, ο Strzygowski κατάφερε αναπόφευκτα να φέρει τον αναγνώστη του πίσω στην αρχαία Ελλάδα, πηγή της μεγαλύτερης τέχνης του πολιτισμού.[148]
Είτε από τη γραφίδα του Staygowski είτε του Franz Boas (1858-1942) είτε άλλων διαχυτικών {ΣτΜ: οπαδών της μεταφοράς επιρροών δια διαχύσεως} που έγραφαν από την δεκαετία του 1920 έως την δεκαετία του 1940 που υποστήριζαν τον ηλιοκεντρισμό[149], οι ιδέες ακολούθησαν την Δαρβινική χρήση της λέξης εξέλιξη με επικίνδυνους τρόπους. Οι θεωρίες τροφοδοτούν τις έννοιες της εθνοκαθάρσεως από την μια πλευρά, της αποικιοκρατίας από την άλλη και του οριενταλισμού από την άλλη, όλες με την κατανόηση μιας ανώτερης πηγής που εξαπλώνεται, άλλοτε σκόπιμα και άλλοτε λόγω της εγγενούς υπεροχής του, σε «κατώτερους» πολιτισμούς . Δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι ο Alexander Soper ή ο Karl Lehmann διάβαζαν την πολιτιστική ανθρωπολογία της εποχής τους. Ωστόσο, ως καθηγητής στην Columbia, το έργο του Boas ήταν ευρέως γνωστό στις ΗΠΑ και είναι πιθανό να ήταν γνωστό στους μελετητές την τρίτη, τέταρτη και πέμπτη δεκαετία του 1900.[150] Δεν μπορεί κανείς να αγνοήσει ότι υπήρχαν ατζέντες σε διασταύρωση - η πολιτιστική συγκριτική έρευνα στο πρώτο μισό του εικοστού αιώνα, αυτές οι ατζέντες και οι εξίσου δυσάρεστοι πολιτικοί τόνοι της ιαπωνικής έρευνας στις ίδιες δεκαετίες με τις οποίες ξεκινήσαμε αυτή τη μελέτη, αναμφίβολα υπήρξαν παράγοντες απουσίας σπουδών στην Ανατολική Ασία ή ευρύτερων ασιατικών θεμάτων κατά τις πιο πρόσφατες δεκαετίες. Όπως αποδεικνύεται, μερικά από τα πιο χρήσιμα υλικά για την κατανόηση του έκτου αιώνα στην αρχιτεκτονική της Ανατολικής Ασίας μελετήθηκαν για πρώτη φορά από τους Toyo-ists και συμπεριλήφθηκαν ως απόδειξη του Dome of Heaven στη μελέτη του Soper. Ανάμεσά τους υπάρχουν οροφές σε σπηλιές της περιοχής Kucha που ορισμένοι πιστεύουν τώρα ότι είναι ήδη από τον τέταρτο αιώνα, σύγχρονα με τους τάφους Koguryo, και σε σπηλιές στο Bamiyan (εικ. 49-52 και βλ. εικ. 20).
Οι οπτικές ομοιότητες των θολωτών οροφών και των οροφών με ενσωματωμένα οκτάγωνα στην περιοχή Kucha και αλλού στο Xinjiang, το Bamiyan και τους τάφους Koguryo είναι τόσο εντυπωσιακές σήμερα όσο ήταν όταν ο Soper έγραψε γι αυτούς πριν από εξήντα τέσσερα χρόνια.[151] Εκείνη την εποχή και μέχρι τη δεκαετία του 1980, η Ρώμη εθεωρείτο ότι ήταν η πηγή τους, επειδή τα ανώτατα όρια θεωρούνταν φαινόμενα της μετά τους Han εποχής, που χρονολογήθηκαν στον τέταρτο αιώνα το ενωρίτερο.[152] Όχι μόνον τα εσωτερικά των λαξευμένων στον βράχο τάφων στο Sichuan αποδεικνύουν ότι στοιχεία από τα παλαιότερα ξύλινα κτίρια της Ιαπωνίας - μακροί βραχίονες, διακόσμηση σε σχήμα σύννεφου σε μακρούς βραχίονες και κεντρικοί πυλώνες - εντοπίζονται στην περίοδο των Ανατολικών Han, αλλά ότι οι θολωτές και οκταγωνικές οροφές, όπως επίσης και χαρακτηριστικά στοιχεία ξύλινων αιθουσών κάτω από αυτές, επίσης προέρχονται / εντοπίζονται στους Han. Στην πραγματικότητα η οροφή απαντάται σε διδιάστατη μορφή στην περίοδο Xin (8-23)..
[n27]. Ortolani 1990, p. 36.
[n29]. Η μάσκα (BM 1957,1120.1) είναι αυτή του βαρβάρου Konron, ο οποίος στο δράμα προσπαθεί αδέξια να ερωτοτροπήσει με την υπέροχη Go-Jo, πριγκίπισσα του Κινέζικου βασιλείου του Wu. https://www.britishmuseum.org/collection/object/A_1957-1120-1 https://en.wikipedia.org/wiki/Gigaku}
[n31]. Gigaku Mask of a Konron, 9th century, Philadelpeia Museum of Art (Acc. Nr. F1918-2-1), <https://philamuseum.org/collection/object/103212>
[n33]. https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid02fXccy12nxh9LtZT3Pq4WCQxsek3MNiJSm7mQf8Ls3CtjhUpWZRgNKvszd7jN5pdYl&id=100052896971032&__cft__[0]=AZVuvKjG-yUTJPbGqTM_HXjWHoTzw85slOYl0ZAukNPNaxAsnBJB0ZGmdlIJ862BZZ6FUgqxStWsV98ZGpi3gJNNd1mYMZO2V2eFUnlGLLs1gqKMvWahlFmigwykLVdvGGY&__tn__=%2CO*F
[n35]. https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid02LdN4Nd15z7oQYRkHADfhq6jw5YcvZXyuZWqfvdiqeMqtQ57S4SAviehdC9pnZR6Xl&id=100052896971032&__cft__[0]=AZVT71LvTvVTzLAZi-FTAlbZRIzsottFhivdtLRBb1FvKE5Pqq3SGgie-kObKVGn9nWdkScRMQaKJSTEpIrBmncZjWoulQXbdBcRcG8ym1qgczvxCfx83aBEFwdmQUT0qhk&__tn__=%2CO%2CP-R
[n37]. Ortolani 1990, p. 36, n. 6. Σημειώνεται επίσης ότι έμπροσθεν του ναού Tachibana-dera (Tachibana Temple) υπάρχει ένα χάλκινο άγαλμα αλόγου που ονομάζεται Kurokoma (Μαύρος Πήγασος) που ήταν το αγαπημένο άλογο που ο Shōtōku Taishi χρησιμοποιούσε για να ιππεύσει σε διάφορες τοποθεσίες για να διαδώσει τον Βουδισμό. Λέγεται επίσης ότι ο Πρίγκιπας πήγαινε συχνά με αυτό το άλογο στην Ikaruga (ναός Hōryū-ji) και ότι το άλογο είχε θαυματουργές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένης της ικανότητας να πετάει. Με τον Shōtoku Taishi στην πλάτη του, ο Kurokoma πέταξε για τρεις ημέρες και σε όλη τη χώρα, χωρίς να κουραστεί. Ο Shōtoku Taishi ανήγειρε ένα πέτρινο μνημείο γιά το άλογο, το οποίο σχολίασε αργότερα ο μεγάλος βουδιστής μοναχός Kōbō Daishi (774-835) κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του στον ναό Tachibana. Βλ. <https://en.japantravel.com/nara/asuka-03-tachibana-temple/2186>.
[n39]. https://disco.teak.fi/asia/gigaku-buddhist-mask-theatre/
[n41]. https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid02GbyuKX8i4WMhw9btHbRpp9b3ysYmEdEvVHJYGaaFk2Kn6o1dtXpv6suH4Y7RCmcNl&id=100052896971032&__cft__[0]=AZWg9GRSA7wef0Gc2hsVboGwf3TMNcWuWhe5ZbVQiaAoNuPA87obb1f8SnWCuzobeBcDyf07VVXm4srL-KaIMppxXbxjhl7eAr43WciJwHMVu4g9AJj6Ci_Vw3dii0HHIzk&__tn__=%2CO%2CP-R
[n43]. https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid0zz5pxPcBEbyPasmwDXovBRmZtt8UfpkaWW6vLLcJpuk1qmQCLzC5qUe17itBTRgcl&id=100052896971032&__cft__[0]=AZUdFfMaZfgZCpyXu_sbQx2EFbrOu7QACwu-0DddtUVdHCoHO5FgpCK4rXBZIRHxWixgKI7ao7j7dFLNAa63aj5NygatdcdEz2JfUeQuiLp3cNOjNg01PZt86rHBRs0ejg4&__tn__=%2CO*F
[n45]. https://greecejapan.com/o-ippokratis-sto-iatriko-kai-odontiatriko-panepistimio-toy-tokio/?fbclid=IwAR0pvEl-_8HL7xiDGpSwyhdNVQInV9rauBNnrA8UQ07L73YJryEswQWNNm0
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Miro Ito. 2023. Signs of the Intangible: Body-mind-scapes from 1400 years of performing arts in Japan
Signs of the Intangible, Japan Authentic Heritage Initiative.
https://www.jstor.org/stable/25791051
Shoichi Inoue. 2000. "Interpretation of Ancient Japanese Architecture: Focusing on Links with World History," Japan Review 12, International Conference: The Global Meaning of Japan: European and Asian Perspectives, pp. 129-143.
https://www.mukogawa-u.ac.jp/~iasu2016/pdf/iaSU2016_Proceedings.pdf
Tsaras, G., E. Chrysafidis, D. Giouzepas. 2016. "Traditional Noh Theatre and Ancient Greek Tragedy: Comparative Study towards a common Performance," Archi-Cultural Interactions through the Silk Road. 4th International Conference, Mukogawa Women’s University, Nishinomiya, Japan, July 16-18, 2016, Proceedings, ed.iaSU2016 JAPAN Publication Committee, pp. 49-52.
https://books.google.gr/books?id=ge8cWl8OT3gC&printsec=frontcover&hl=el#v=onepage&q=Greek&f=false
Ortolani, B. 1990. The Japanese Theatre: From Shamanistic Ritual to Contemporary Pluralism, Princeton University Press.
Li Qiang. 2019. Silk Road: The Study of Drama Culture (Series on China’s Belt and Road Initiative III), trans. Gao Fen, New Jersey.
Toynbee, A. J. 1981. Greeks and Their Heritage, Oxford.
Η ΜΑΣΚΑ ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΙΟΝΥΣΟ ΣΤΗΝ KHOTAN KAI - ΜΕΣΩ ΤΩΝ ΣΟΓΔΙΑΝΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΒΟΥΔΙΣΜΟΥ ΩΣ ΤΗΝ ΙΑΠΩΝΙΑ ..
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid022y5hcZhkyF4Zc4xtT5LmMeJiD1ivhWCaRuZkcBYjHdNiKjHPF3C83q3A45qGSXD2l&id=100052896971032&__cft__[0]=AZUlvmBR-fZJndW939PUrVl6iDmss2PiqaP8MCdBEmVY9HsySe9ZV9NUufN8giaIwXKgE-Ut3CdwdMMMEZ2YMGe5RVSy2y3-iKddidUlLSCiE9Q5Dz4-yP268KNOOq1SHgY&__tn__=%2CO%2CP-R
https://himalaya-arch.com/images/lettre-du-toit-du-monde/Lettre-TDM-ENGLISH-29.pdf?fbclid=IwAR00I57I2jjl5png-gamOCZdLolCprwf2I49AwwmViw-mnnsgQppkhoOXVI
Pannier, F. 2019. "Study of the diffusion of a type of mask through Greece, India and Japan," Lettre du Toit du Monde 29, pp. 1-15.
https://sino-platonic.org/complete/spp326_dionysian_rituals_china.pdf
Christopoulos, L. 2022. "Dionysian Rituals and the Golden Zeus of China," Sino-Platonic Papers 326, pp. 1-123.
https://www.researchgate.net/publication/297836660_Demonology_and_Eroticism_Islands_of_Women_in_the_Japanese_Buddhist_Imagination
D. Max. 2009. “Demonology and Eroticism: Islands of Women in the Japanese Buddhist Imagination" Japanese Journal of Religious Studies 36(2), pp. 351-380.Johnston Largen, K. 2020. A Christian Exploration of Women's Bodies and Rebirth in Shin Buddhism, Lanham / Boulder / London / New York.
ΤΟ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΟ ΘΕΜΑ ΤΩΝ ΠΟΛΥΤΙΜΩΝ ΛΙΘΩΝ ΔΙΑΤΕΤΑΓΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΑ (pearl roundel)
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid0KBGo5nknaKzZBgXqGeGtBTS3QQYyKMBZten5MEHmsiAELYsPefpYqaaxsU2qgCktl&id=100052896971032&__cft__[0]=AZV3rXv_juoMp-c5lMO4_ZFpzSteACv2FrgdRojifMKE0qQWtetjXJ4Xu1Gd53acDaCLBhe0T7ry-5tzY4Ficw2OnscB8ottkf5Q8f2nQIhg2g&__tn__=%2CO%2CP-R
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid02LdN4Nd15z7oQYRkHADfhq6jw5YcvZXyuZWqfvdiqeMqtQ57S4SAviehdC9pnZR6Xl&id=100052896971032&__cft__[0]=AZVT71LvTvVTzLAZi-FTAlbZRIzsottFhivdtLRBb1FvKE5Pqq3SGgie-kObKVGn9nWdkScRMQaKJSTEpIrBmncZjWoulQXbdBcRcG8ym1qgczvxCfx83aBEFwdmQUT0qhk&__tn__=%2CO%2CP-R
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid02UPraSdHRWiruNAmNupChSYPpEvWfLid9keHuBKf3Tjuv7fgEe19tQqbey3nNuzaFl&id=100052896971032&__cft__[0]=AZUkv-gWPy698HqpflBcdpx3_2sDSt4JaKH9tUuD8ARqOiMwzq03mEg0Iko4maa5TJvcW2e7ehFILa77c1eILgOjAHj7JZ2pf5CipxjodXZ5CeeuvM0ou0YNV0PlVaD9unk&__tn__=%2CO%2CP-R
Naga-Gurulu Raksha Performance: Kandyan masked dance-drama of Sri Lanka .. O ΑΠΟΗΧΟΣ ΤΗΣ ΑΡΠΑΓΗΣ ΤΟΥ ΓΑΝΥΜΗΔΗ ΑΠΌ ΤΟΝ ΔΙΑ - ΑΕΤΟ !
http://dsr.nii.ac.jp/toyobunko/VIII-5-B6-1/V-1/page/0067.html.ja
Albert von Le Coq. 1925. Bilderatlas zur Kunst und Kulturgeschichte MittelAsiens, Germany.
https://journals.openedition.org/abe/11028?lang=en
Vimalin Rujivacharakul. 2017. "The Buddha’s Europe (or Should It Be Europe’s Buddha? How 'Europe' was Transformed through the Study of Buddhist Architecture," ABE Journal [Online] 11, URL: http://journals.openedition.org/abe/11028; DOI: https://doi.org/10.4000/abe.11028
Κονιδάρης, Δ. Ν. 2020. Ο Κινεζικός πολιτισμός και οι Ελλαδικές επιδράσεις, Αθήναι.
Shatzman Steinhardt, N. 2011. "The Sixth Century in East Asian Architecture," Ars Orientalis 41, pp. 27-71.
https://dokumen.pub/qdownload/routledge-handbook-of-asian-theatre-978-0-415-82155-1.html
Siyuan Liu, ed. 2016. Routledge Handbook of Asian Theatre, London & New York.
https://brill.com/display/book/edcoll/9789004370715/BP0009.xml
https://www.kochi-u.ac.jp/information/2019032000030/files/190320ronbun.pdf
Hiroshi Nara. "An Adoring Gaze: The Idea of Greece in Modern Japan," in Receptions of Greek and Roman Antiquity in East Asia, pp. 175–201.
review
https://www.academia.edu/96715767/Receptions_of_Greek_and_Roman_Antiquity_in_East_Asia
: James Babb (2020): Receptions of Greek and Roman antiquity in East Asia,
Global Intellectual History
https://www.academia.edu/44909217/Roman_and_Early_Byzantine_finds_from_the_Japanese_Archipelago_a_critical_survey
Bartłomiej szymon szmoniewski, B. 2020. "Roman and Early Byzantine Finds from the Japanese Archipelago – A Critical Survey," SPRAWOZDANIA ARCHEOLOGICZNE 72/2, pp. 117-141.
ΠΛΕΟΝ ΠΡΟΣΦΑΤΟΣ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: 111123
