ANCIENT SERICULTURE: THE BEGINNINGS ..

ΤΟ ΜΕΤΑΞΙ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟ ΚΟΣΜΟ: ΟΙ ΑΠΑΡΧΕΣ ..

Court Ladies Preparing Newly Woven Silk by Emperor Huizong of Song

Η εξημέρωση του μεταξοσκώληκα καθώς και η τεχνική της αποκομμιώσεως της μετάξης θεωρείται ότι έλαβαν χώραν για πρώτη φορά στην Κίνα κατά την τρίτη χιλιετία π.Χ.,[2_90] ορθώς δε η μεγάλη αυτή χώρα διεκδικεί για τον εαυτό της την πατρότητα της σχετικής πολιτιστικής επιτεύξεως. Πάντως με βάση ελεφαντοστέινο σκάλισμα με πιθανό σχέδιο μεταξοσκώληκα του 4.080 π.Χ. (Hemudu, Yuyao, επαρχία Zhejiang), αποτελούντος την λαβή ή άκρο ξύλινης ράβδου, έχει υποστηριχθεί η έναρξη της παραγωγής μετάξης ήδη από την μακρυνή αυτή εποχή.[NOTEx] Επιπρόσθετα οι επιγραφές με μαντικά οστά - η παλαιότερη μορφή γραφής στην Κίνα, χρονολογούνται από τις δυναστείες Sang και Zhou (1600-1100 π.Χ.) - περιλαμβάνουν χαρακτήρες για την μουριά, τον μεταξοσκώληκα, το μετάξι και για μεταξωτό ύφασμα. Θα πρέπει όμως να σημειωθεί ότι σε διάφορα μέρη του κόσμου έχουν αναφερθεί δείγματα μετάξης, τα οποία, μάλιστα, χρονολογούνται πρίν το άνοιγμα της Οδού του Μεταξιού κατά την περίοδο της δυναστείας των Han.

Ιδιαίτερης σημασίας κρίνεται, εν προκειμένω, η ανεύρεση σε Κελτικό τάφο της περιόδου Halstatt του έκτου αι. π.Χ. σορού ευγενούς περυτιλιγμένης με υφάσματα από πιθανώς Κινεζική μέταξα.[2_91] Το γεγονός ότι στον θάλαμο υπήρχε και λέβης Ελληνικής εισαγωγής συνιστά στοιχείο που πιθανότατα υποδεικνύει τους Έλληνες ως μεταφορείς του εξωτικού αυτού υλικού.[2_92] Την άποψη ότι και άλλα δείγματα μετάξης είχαν εισαχθεί στην Ευρώπη της πρώτης χιλιετίας π.Χ. μέσω εμπορικής οδού με αφετηρία την Μεσόγειο (και μάλιστα την Ελλάδα) υποστηρίζει και η ανασκαφή στους ίδιους χώρους άλλων αντικειμένων κύρους, εισαχθέντων από την Ελλάδα. 

Άλλωστε η εύρεση μετάξης στο κοιμητήριο του Κεραμεικού, σε ταφές του πέμπτου αιώνος π.Χ.,[2_93] επιβεβαιώνει την υπόθεση ότι οι Έλληνες αυτήν την περίοδο εγνώριζαν το κινεζικό (;) μετάξι.[2_94] Πρόκειται για τον τάφο HTR 53, εκτιμάται δε ότι το μετάξι που ευρέθη εκεί είχε επανυφανθεί στην Ελλάδα, ίσως σε εξειδικευμένο εργαστήριο της Αμοργού.[2_95] Άλλωστε γλυπτά του Παρθενώνα όπως αυτά των Μοιρών, οι Καρυάτιδες του Ερεχθείου, η Αθηνά Νίκη κ.ά. φαίνεται ότι περιλαμβάνουν την πλαστική αναπαράσταση μεταξένιων υφασμάτων![2_96] Στην Κώ υπήρχε εγχώρια βιοτεχνία παραγωγής μετάξης από άγριο μεταξοσκώληκα, ήδη πρίν από την εποχή του Αριστοτέλους,[2_97] όπως και στην Αμοργό και Κύπρο. Σύμφωνα μάλιστα με πρόσφατη μελέτη της Παναγιωτακοπούλου κ.ά. ο άγριος μεταξοσκώληκας ήταν γνωστός στο Αιγαίο της δεύτερης χιλιετίας πρίν από την εποχή μας. Επιπρόσθετα υποστηρίζεται ότι υπάρχουν απεικονίσεις υφασμάτων από μετάξι σε Θηραϊκές τοιχογραφίες, ενώ εκφράζεται η υπόθεση ότι τα συγκεκριμένα υφάσματα αναφέρονται στα κείμενα της Γραμμικής Α’ και Β’.[2_98] Ανασκαφές στον Πύργο– Μαυροράχη Κύπρου της Πρώϊμης Εποχής του Χαλκού απεκάλυψαν επίσης την ύπαρξη ινών μετάξης από άγριο μεταξοσκώληκα.[2_99] Πράγματι οι έρευνες στην Κυπριακή θέση έχουν φέρει στο φώς ίνες από μαλλί, βαμβάκι και ιβύσκο, ενώ στο εργαστήριο βρέθηκε ο αρχαιότατο δείγμα μεταξιού (Πρώιμης Εποχής του Χαλκού). Μάλιστα τα εκεί ευρεθέντα υπολείμματα οστρακοειδών καθώς και έτοιμου χρώματος απέδειξαν την γνώση και χρήση της πορφύρας πολύ πρίν τους Μινωίτες και, βεβαίως, τους Φοίνικες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει εν προκειμένω η άποψη του Χριστόπουλου, σύμφωνα με την οποία οι Έλληνες της Άπω Ανατολής εξέτρεφαν μεταξοσκώληκες κατά τον πρώτο αιώνα μ.Χ.[2_100] Έχει, τέλος, υποστηριχθεί η δυνατότητα εξαγωγής μετάξης από δίθυρα μαλάκια του είδους Pinna nobilis και η πιθανή ύπαρξη της ανάλογης οικονομικής δραστηριότητας στο Αιγαίο της Εποχής του Χαλκού.[2_101]

Σκάλισμα επί ελεφαντόδοντου με παράσταση μεταξοσκώληκα. Η παλαιότερη γνωστή απεικόνιση μεταξοσκώληκα από το Hemudu, Yuyao, Zhejiang, περί το 4000 π.Χ.[2_101a]

Σε επιστημονική εργασία των Good, Kenoyer and Meadow ανακοινώθηκε η ανεύρεση ινών μετάξης από άγριο μεταξοσκώληκα μεταξύ τεκμηρίων από την Harappa και το Chanhu-daro του πολιτισμού του Ινδού![2_102] Τα ευρήματα από την Harappa, προερχόμενα από τις ανασκαφές του 1999, μελετήθηκαν εκ νέου και το 2009 (;), ήτοι μετά από μία δεκαετία από την ανεύρεσή τους, διαπιστώθηκε ύπαρξη ινών μετάξης! Είναι μάλιστα αξιοσημείωτο ότι το τεκμήριο αναφέρεται ότι περιείχετο στο κοίλο μέρος θραύσματος χάλκινου βραχιολιού. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους & ανθρωπολόγους ερευνητές το μετάξι δεν είχε αποκομμιωθεί, αλλά περιείχε επικαλυμμένο με σερισίνη (γλυκοπρωτεῒνη παραγόμενη από τον σκώληκα) ζεύγος ινών, οι οποίες από την μικρομορφολογική μελέτη προέκυψε ότι προήρχoοντο από άγρια είδη μεταξοσκώληκα και όχι από τον Bombyx mori.Το αντίστοιχο εύρημα από το Chanhu-daro προέρχεται από τις ανασκαφές του 1935-6, δηλαδή η όποια διερεύνηση και διαπίστωση υπάρξεως ινών μετάξης έλαβε χώραν εδώ μετά από σχεδόν έναν αιώνα από την ανασκαφή, κατόπιν επανεξετάσεως των τεκμηρίων που φυλάσσονται σήμερα στο Μουσείο MFA της Βοστώνης. Στην τελευταία περίπτωση μερικές 'μικροχάνδρες' ευρέθησαν να περιέχουν (πώς ;) υπολείμματα νήματος.[2_103] Σημειώνεται επίσης ότι η πιστοποίηση του δείγματος ως μετάξης έγινε επί τη βάσει της μικροσκοπικής μορφολογίας και όχι με την ακριβέστερη χημική ή μοριακή μέθοδο.

Θαλάσσιο μετάξι από έναν μόνο βύσσο. Η επεξεργασία του είναι επίπονη και χρειάζονται πολλά ευγενή κοχύλια για να συλλεγεί αρκετό υλικό για ένα μικρό αντικείμενο από μετάξι θαλάσσης, όπως ένα ζευγάρι γάντια[100]

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[2_90]. Good 2002, p. 1; Hansen 2015, p. 19.
[NOTEx]. Hansen 2015, p. 19, n. 38. Αναφέρεται πάντως η ύπαρξη της σχετικής δραστηριότητος και στην Ινδική υποήπειρο, ήδη από τα μέσα της τρίτης χιλιετίας π.Χ.
[2_91]. Koch 2006, p. 930; Yang 2009, p. 15; Biel 1980. Βλ. επίσης τον ιστότοπο του Μουσείου Hochdorf Celtic Museum: <http://www.keltenmuseum.de/english/ index.html>. Πάντως ο Meir υποστηρίζει ότι το κινεζικό μετάξι κατέστη γνωστό στην Ευρώπη ήδη από το 1000 π.Χ. (Li et al. 2010, n. 1). Πρόσφατα υποστηρίχθηκε η ανεύρεση μετάξης στα μαλλιά Αιγυπτιακής μούμιας από τις Θήβες του δεκάτου αι. π.Χ., τα δε σχετικά ευρήματα πρίν την περίοδο Han βαίνουν αυξανόμενα (Lubec et al. 1993; Good 2002, fig. 1).
[2_92]. Miller 2004, pp. 77-78.
[2_93]. Όμως η Good αναφέρει χρονολογία περί τον 7 αι. π.Χ. (Good (not dat.), p. 38, fig. 7).
[2_94]. Panagiotakopulu et al. 1977, p. 423; Zhang 2015, p. 96, n. 25. Όμως η ταυτοποίηση έχει αμφισβητηθεί (Kinti et al. 2012).
[2_95]. Miller 2004, pp. 77-78.
[2_96]. Richter 1929.

[2_97]. Christopoulos 2012, p. 18, n. 33; p. 46; Arist.HA.5.19.551b.11–18); Panagiotakopulu et al. 1977, p. 424; Van Damme 2012. Η ιδιαίτερη επίδοση της Κώ στην υφαντική προκύπτει και από τον μύθο της Παμφίλης όπως μας τον παραδίδει ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (Plin. Nat. 11.26). Η άποψη ότι η παραγωγή μετάξης από μεταξοσκώληκα εγκαινιάσθηκε κατά την Βυζαντινή περίοδο είναι εσφαλμένη (Walker 1998, p. 23).

[2_98]. Panagiotakopulu et al. 1977. Πιθανόν η λέξη tu-na-no, γνωστή ως είδος υφάσματος, να αντιπροσωπεύει το μεταξένιο ύφασμα, βλ. πινακίδες KN Lc 525, KN Le 553. Για την πιθανή αναφορά πινακίδων Γραμμικής Α’ (THE 7 -12) του Ακρωτηρίου Θήρας σε μετάξι βλ. Μπουλώτη (Μπουλώτης 2008, σελ. 80), ενώ για την απεικόνιση μεταξένιων πέπλων στις τοιχογραφίες της Θήρας βλ. Vlachopoulos and Georma (Vlachopoulos and Georma 2012, p. 40).

[2_99]. Belgiorno 2012; Belgiorno, Lentini, and Scala 2005. Πρόκειται για ίνες μετάξης προερχόμενες από τον άγριο μεταξοσκώληκα Tortrix-viridiana, ενώ ευρέθησαν και δείγματα φυτικής μετάξης (Calotropis και Asclepias).
[2_100]. Christopoulos 2012, p. 46. Ο Χριστόπουλος βασίζεται στα αρχεία Hou Hanshu, θεωρεί δε ότι ο όρος Daqin αφορά σε Έλληνες της Άπω Ανατολής, οι οποίοι ζούσαν στα πλαίσια ομοσπονδίας (‘κοινόν’) διακυβερνώμενοι δημοκρατικά.
[2_101]. Burke 2012. Σχετική με το θέμα θεωρείται η λέξη βυσσός χρησιμοποιούμενη τόσον για να δηλώσει τον βυθό όσον και είδος λεπτοΰφαντου υφάσματος, Hdt.2.86.6, βλ. Λεξικό Σταματάκου, s.v. βυσσός.

[2_101a]. Σκάλισμα από ελεφαντόδοντο με παράσταση μεταξοσκώληκα. Η παλαιότερη γνωστή απεικόνιση μεταξοσκώληκα από το Hemudu, Yuyao, Zhejiang, περίπου το 5000 π.Χ. <https://inf.news/en/culture/7ff0fba945e56a3db47a160b27b2a93c.html> Ελεφαντοστέινο σκάλισμα με σχέδιο μεταξοσκώληκα του 4.080 π.Χ. (Hemudu, Yuyao, επαρχία Zhejiang). Αυτό το σκάλισμα απετέλεσε την λαβή ή άκρο ξύλινης ράβδου. Η διακόσμηση αποτελείται από τέσσερεις μεταξοσκώληκες και ένα γεωμετρικό σχέδιο που θυμίζει δομή υφάνσεως. Αυτός ο συνδυασμός στοιχείων σχεδιάσεως υποδηλώνει την κατανόηση της σχέσεως μεταξύ μεταξοσκώληκα και των υφαντών. Οι επιγραφές με οστά του μαντείου, η παλαιότερη μορφή γραφής στην Κίνα, χρονολογούνται από τις δυναστείες Sang και Zhou (1600-1100 π.Χ.). Περιλαμβάνουν χαρακτήρες για την μουριά, τον μεταξοσκώληκα, το μετάξι και για μεταξωτό ύφασμα. (https://www.chinasilkmuseum.com/gwgk/info_4.aspx?itemid=26485&lcid=628).

[2_102]. Good, Kenoyer and Meadow 2009.
[2_103]. Good, Kenoyer and Meadow 2009, p. 5.

[100]. Dimitra Mylona (undated). 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Belgiorno, M. R. 2012. “Pyrgos – Mavrorachi: Advanced Technology in Early Bronze Age Cyprus,” November 2012, < http://www.pyrgos-mavroraki.net/index.htm> (10 February 2013).

http://www.safarmer.com/Indo-Eurasian/indus.silk.pdf?origin=publication_detail

Good, I. L., J. M. Kenoyer and R. H. Meadow. 2009. “New Evidence for Early Silk in the Indus Civilization,” Archaeometry 50, pp. 1-10.

https://www.academia.edu/171052/When_East_Met_West

Good, I. L. 2010. “When East met West: interpretive problems in assessing East-West contact and exchange in antiquity,” in  New directions in Silk Road archaeology. Proceedings of a Workshop held at ICAANE V, Madrid, 2006 (Archäologische Mitteilungen aus Iran und Turan 42), ed. A. Betts and F. Kidd, Berlin, pp. 23–45.

Panagiotakopulu, E., P. C. Buckland, P. M. Day, C. Doumas, A. Sarpaki, and P. Skidmore. 1997. “A lepidopterous cocoon from Thera and evidence for silk in the Aegean Bronze Age,” Antiquity 71 (272), pp. 420-429.

http://www.safarmer.com/Indo-Eurasian/indus.silk.pdf?origin=publication_detail

Good, I. L., J. M. Kenoyer and R. H. Meadow. 2009. “New Evidence for Early Silk in the Indus Civilization,” Archaeometry 50, pp. 1-10.

Good, I. L. 2002. "The Archaeology of Early Silk," Textile Society of America Symposium Proceedings, <https://digitalcommons.unl.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1387&context=tsaconf> (31 March 2021).

Kinti, M., C. Margariti, M. Arabatzis, P. Drossos, A. Mavridou, and A. Velegraki. 2012. <https://www.aspergillus.org.uk/conference_abstracts/technological-educational-institute-of-athens-egaleogreece-directorate-of-conservation-of-ancient-and-modernmonuments-hellenic-ministry-of-culture-and-tourism-athensgreece-mycology-laborato/> (31 March 2021).

Burke, B. 2012. “Looking for Sea-Silk in the Bronze Age Aegean,” in Proceedings of the 13th International Aegean Conference (Aegaeum 33), Danish National Research Foundation's Centre for Textile Research, 21-26 April 2010, Liège, pp. 171-176.

Christopoulos, L. 2012. “Hellenes and Romans in Ancient China (240 BC – 1398 AD),” Sino-Platonic Papers 230, pp. 1-79.

Belgiorno, M. R., A.Lentini, and G. Scala. 2005. “The textile industry (2000 BC) of Pyrgos-Mavroraki (Cyprus),” 2005, < http://www.pyrgos-mavroraki.net/pyrgos-mavroraki_00001a.htm> (29 April 2014). 

Van Damme, T. 2012. "Reviewing the Evidence for a Bronze Age Silk Industry in the Dodecanese," in KOSMOS: Jewellery, Adornment and Textiles in the Aegean Bronze Age (Aegaeum 31), 13th International Aegean Conference, ed. R. Laffineur, and L. Nosch, Liége, pp. 163-170. 

Richter, G. M. A. 1929. “Silk in Greece,” AJA 333 (1), pp. 27–33.

Miller, M. C. 2004. Athens and Persia in the Fifth Century BC: A Study in Cultural Receptivity, Cambridge University Press.

Koch, J. T. ed. 2006. Celtic culture: a historical encyclopedia III: G-L, Santa Barbara.

Yang, J. 2009. “Alexander the Great and the Emergence of the Silk Road,” The Silk Road 6 (2), pp. 15-22.

Biel, J. 1980. “Treasure from a Celtic Tomb,” in National Geographic 157/3 pp. 428-438.

https://www.amazon.com/Silk-Road-New-History/dp/0190218428?asin=0195159314&revisionId=&format=4&depth=1

https://books.google.gr/books?id=FDdRDAAAQBAJ&pg=PA19&lpg=PA19&dq=ivory+carving+with+a+silkworm+motif+on+it,+from+the+Hemudu+site+in+Zhejiang&source=bl&ots=6Bkezp37HT&sig=ACfU3U1d070RR0KeLg42ZqhfWmFNzus6Dw&hl=el&sa=X&ved=2ahUKEwjNus72hsP4AhXRiP0HHcWsCVwQ6AF6BAglEAM#v=onepage&q=ivory%20carving%20with%20a%20silkworm%20motif%20on%20it%2C%20from%20the%20Hemudu%20site%20in%20Zhejiang&f=false

Hansen, V. 2015. The Silk Road: A New History, Oxford University Press.

Dimitra Mylona. undated. "Pinna Goldilocks and the philosopher’s stone," Archives of the Sea, <https://archivesofthesea.com/en/pinna-goldilocks-and-the-philosophers-stone/> (11 November 2022).

ΠΡΟΣΦΑΤΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ: 230622

SWAT: APRACA & ODI DYNASTIES UNDER THE HELLENISTIC INFLUENCE

 SWAT: ΟΙ ΔΥΝΑΣΤΕΙΕΣ ΤΩΝ APRACA & ODI ΥΠΟ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΡΡΟΗ

Οι Apracharajas (επίσης γνωστοί ως Apracarajas, Apraca, Avacas) ή Ασπάσιοι[1] υπήρξαν Ινδο - Σκυθική δυναστεία του Δυτικού Πακιστάν. Η πρωτεύουσα της επικράτειάς τους, γνωστή ως Apracapura (επίσης Avacapura), βρισκόταν στην περιοχή Bajaur του Khyber-Pakhtunkhwa, Pakistan. Η ηγεμονία της Apraca επί του Bajaur διήρκεσε από τον 1ο αι. π.Χ. έως τον 1ο μ.Χ. περίπου.

Περιοχή Bajaur του Khyber-Pakhtunkhwa, Pakistan 

Οι Apraca / Ασπάσιοι δημιούργησισαν κρατική οντότητα στα βόρεια της Ινδίας, υπεστήριξαν τον Βουδισμό και εδέχθησαν την ισχυρή επίδραση του Ελληνικού (Ελληνιστικού) πολιτισμού, περί την αυγή της νέας εποχής. 

Σύμφωνα με τον Marco Galli στα εδάφη της Αρχαίας Uḋḋī yāna (σημερινό Δ. Πακιστάν) διαπιστώνεται η άνθιση ενός καλλιτεχνικού ιδιώματος της Gandhara και η παρουσία ενός Ελληνιστικού ανακτορικού πλαισίου / κλίματος. Αυτό που προκύπτει από τα νέα φιλολογικά και αρχαιολογικά τεκμήρια είναι οι σημαντικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ της καλλιτεχνικής παραγωγής και του ευεργετισμού (ήτοι της πρακτικής των βασιλικών χορηγιών) που έγιναν από τους ηγεμόνες της Apraca και του Odi: πολλές αποδείξεις δείχνουν την ουσιαστική συμμετοχή των τοπικών δυναστειών ως δωρητών προκειμένου να 'κατασκευαστεί' το ιερό τοπίο. Τι επιρροή είχαν αυτές οι τοπικές δυναστείες στην δομή της θρησκευτικής επικοινωνίας; Πώς αντικατοπτριζόταν αυτή η τοπική δύναμη και το Ελληνιστικό της υπόβαθρο στις εικόνες και τα περίπλοκα διακοσμητικά βουδιστικά μνημεία; Προκειμένου να κατανοήσουμε την δυναμική μεταξύ της εξουσίας και της θρησκευτικής επικοινωνίας στον ιερό χώρο της κοινωνίας της πρώιμης Γανδαρίτιδας, όχι μόνον μερικά γνωστά εικονογραφικά θέματα ερμηνεύονται τώρα ως αυτοπροσωπείες (αυτοπαρουσιάσεις) του αριστοκρατικού status (περιλαμβάνοντος κοινωνικά ριζωμένες συνήθειες, δεξιότητες και διαθέσεις), αλλά και η παρουσία ενός 'θεατού στην απεικόνιση' εκτιμάται ως μια ισχυρή οπτική στρατηγική για την προβολή της θρησκευτικής εμπειρίας ως προκλητικής τελετουργικής παραστάσεως.

Νόμισμα του Apracaraja Aspavarma με απεικόνιση της θεάς Αθηνάς

Μεταξύ των τεκμηρίων τα οποία συνδέουν τον Ελληνικό πολιτισμό και τις προαναφερθείσες δυναστείες και την περιοχή Bajaur - Buner σημειώνουμε:

(α) η λειψανοθήκη από το Shilkot επί Vijayamitra II υιοθετεί τον τύπο της Ελληνικής πηνιόσχημης πυξίδας, το αυτό δε συμβαίνει με την λειψανοθήκη την φέρουσα αφιέρωση του πρίγκηπα Indragivarma, υιού του προηγουμένου.[2] Ο Vijayamitra II έχει θεωρηθεί ηγεμών υποτελής του Μενάνδρου,[3] όμως ότι ο Salomon (Salomon 1988) τον θεωρεί ιδρυτή της δυναστείας των Apraca (ή Ασπασίων κατ’ Αρριανό ;) ευρισκομένων υπό την επικυριαρχία του Άζη (Azes) και των επιγόνων του. Πάντως για την αλληλο διαπλοκή του Ελληνικού στοιχείου με τους Ινδο – Σκύθες σημειώνεται  Σημειώνεται ότι ο Maues (προκάτοχος του Azes) υπήρξε βασιλεύς – ή συμβασιλεύς με την Ελληνίδα Μαχηνή – του Ινδο – Ελληνικού βασιλείου με έδρα τα Τάξιλα, μάλιστε δε διέθετε υιό με το όνομα Αρτεμίδωρος![4]  

Bασιλικό δακτυλίδι του Indravarma

(β) Εκτιμάται ότι το βασιλικό δακτυλίδι[5] του Indravarma, χρονολογούμενο περί την αυγή της Χριστιανικής εποχής, διαθέτει εμφανώς Ελληνιστικό ύφος, προσομοιάζει δε με την απόδοση του Διός με σκήπτρο.[6] .

(γ) Έντονο θεατρικό και Διονυσιακό χαρακτήρα διαθέτει επίσης ανάγλυφο προερχόμενο από το κύριο διακοσμητικό πρόγραμμα της Βουδιστικής στούπας στο Andan Dheri, στην επικράτεια των Apraca.[7]

(δ) την πληθώρα Βουδιστικών αναγλύφων με έντονη Ελληνιστική επιρροή και θεματολογία (wikipedia, s.v. Buner reliefs).

(ε) μεταξύ των ονομάτων τους μαζύ με Σκυθικά και Ινδικά απαντούν και Ελληνικά (Νίκη, Μένανδρος)[8]

(ζ) Η Σκυθική δυναστεία της Uḍḍiyāna διαθέτει νομιμοποιητικό δυναστικό μύθο ο οποίος παραπέμπει, μεταξύ των άλλων, σε μυθικών ιδιοτήτων ξίφος και σε λοιπά στοιχεία του θεωρουμένου ως Ινδο-Ευρωπαικού Θησαικού μοτίβου[9]

ΑΡΓΥΡΟΣ ΚΑΝΘΑΡΟΣ ΜΕ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΚΕΝΤΑΥΡΩΝ (από το Buner, Pakistan, 1 αι. π.Χ-μ.Χ.)

(η) 'Ρωμαϊκός' αργυρός κανθάρος Gandhara, χρονολογούμενος μεταξύ 1 αι. π.Χ. και 1 αι. μ.Χ. Χυτευμένος και διακοσμημένος με την έκκρουστη τεχνική (repoussé) αποτελείται από δύο φιάλες, μια απλή εσωτερική επένδυση και μια εξωτερική θήκη φέρουσα ανάγλυφες σκηνές. Η μία πλευρά απεικονίζει νεαρό κένταυρο να κρατά μια επίσης νεαρά γυναίκα στα χέρια του, η δε άλλη πλευρά φέρει έναν γενειοφόρο κένταυρο που πιάνει μιαν αγωνιζόμενη γυναίκα, δένδρα με φυλλώδεις κορυφές στο ενδιάμεσο και μια εκτενή επιγραφή Karoshti με στιγμές (pointillé) πάνω από την γενειοφόρο μορφή, με τορνευμένο πόδα ξεχωριστά κατασκευασμένο (ύψους 11,7 cm. & βάρους 435,2 g). Η χρήση διπλών τοιχωμάτων αποτελεί Ελληνιστική καινοτομία ..

Θέση πλησίον στούπας στο Andan Dheri

Ανάγλυφο προερχόμενο από το κύριο διακοσμητικό πρόγραμμα της Βουδιστικής στούπας στο Andan Dheri (Court performance with satyrs and elegant ladies. Dir Museum)

Στις δύο άκρες του αναγλύφου εμφανίζονται ανά τρείς χαρακτήρες εκ των οποίων ο ένας άνδρας, διαθέτει ελαφρώς ζωώδη αυτιά παραπέμποντα σε σάτυρο. Η ανδρική μορφή στα δεξιά προσφέρει κύπελλο πόσεως στην μία γυναίκα ενώ ταυτόχρονα στρέφει την κεφαλή του προς την άλλη που παρακολουθεί την σκηνή με ύφος υποδηλώνον την Αιδώ.[10] Σε παρόμοια σκηνή στο άλλο άκρο ο σάτυρος φέρον κύπελλο αγγίζει την μία γυναίκα ενώ η άλλη παρακολουθεί στενά, παρέχοντάς μας έτσι ένα ακόμη τεκμήριο για την μεταφορά στην Ινδική υποήπειρο πολιτιστικών στοιχείων, όπως το θέατρο, αλλά και συμβολικού Διονυσιακού φορτίου μαζύ με ηθικές συλλήψεις υψηλής στάθμης όπως η Αιδώς! Η Αιδώς (ή Pudicitia των Ρωμαίων), συμβόλιζε την γυναικεία ντροπή / σεμνότητα έναντι της ανδρικής ερωτικής υπερβολής, είχε δε προσωποποιηθεί στην ομώνυμη θεότητα, Pi.O.7.44. 

Ορθή γυναίκα του τύπου Pudicitia[11]

Επισημαίνεται ότι στο Bajauer έχουν ευρεθεί δύο θησαυροί με Ελληνικά νομίσματα της περιόδου (200-100 π.Χ.), ο IGCH 1845 (από 970 νομίσματα: Μενάδρου του Δικαίου, Αντιμάχου Β´ Νικηφόρου, Απολλοδότου & Ζώιλου Α') και ο  IGCH 1846 (από 800-1000 νομίσματα: Μενάδρου του Δικαίου, Αντιμάχου Β´ Νικηφόρου, Απολλοδότου B' & Ζώιλου Α')[12] 

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΒΑΡΙΖΑ - BARIKOT

Ερείπια ινδοελληνικής πόλεως βρέθηκαν στην τοποθεσία Βαζίρα, Arr. An. 4.27.6, του Πακιστάν, ανάμεσα σε μια ακολουθία στρωμάτων που χρονολογούνται από τον 7ο αι. π.Χ. έως τον 3ο αι. μ.Χ. Η πόλη του δευτέρου αι. π.Χ χαρακτηρίζεται από την πλήρη τεχνητή ενίσχυση του χώρου, που κατέστρεψε εντελώς ό, τι υπήρχε εκεί και την προσθήκη ενός μεγάλου αμυντικού τείχους. Όπλα και νομίσματα καθώς και σημαντικά αγγεία δείχνουν την ινδοελληνική ταυτότητα των εποίκων. Όλα τα προελληνικά στρώματα σβήστηκαν κατά μήκος του αμυντικού τείχους κατά την κατασκευή του, ώστε να δημιουργηθεί χώρος γιά την οχύρωση, αποκαλύπτοντας τα ίχνη χωριού του 7ου αι. π.Χ. χωριό και έναν πρωτοϊστορικό οικισμό της περιόδου των Τάφων της Gandhara Grave (7ος-8ος αιώνας π.Χ.). Βρέθηκε επίσης ένας οικισμός της περιόδου των Μαουρύα, ο οποίος προηγήθηκε της αφίξεως των Ελλήνων κατά έναν αιώνα. Η στρωματογραφία του οικισμού συνεχίζεται και σε μεταγενέστερες περιόδους, έως και τον τρίτο αι. μ.Χ. Ο ναός τής ύστερης Κοσσανικής περιόδου αποκαλύφθηκε στο βόρειο τμήμα της ανασκαφικής περιοχής.[13]

Αρχαιότατο Βουδιστικό αψιδωτό ιερό στο Swat[13a]

"Πολύ λίγα είναι γνωστά στην αρχαιολογία της υπο-ηπείρου για τον υλικό πολιτισμό της Ινδοελληνικής περιόδου. Ωστόσο, αυτή τη φορά ανακαλύψαμε στο Barikot πολλά στρώματα που σχετίζονται όχι μόνο με την ινδοελληνική πόλη (όταν ο οικισμός περιβαλόταν από το αμυντικό τείχος, δευτέρου αι. π.Χ.), αλλά και με την προελληνική πόλη, τον οικισμό Mauryan (3ος π.Χ.)" 

δηλώνει ο κορυφαίος αρχαιολόγος Δρ Luca, προσθέτοντας ότι η σημασία του χώρου ως η μόνη γνωστή ινδοελληνική πόλη που ανασκάφηκε σε αυτή την κλίμακα, επιβάλλει ότι η ανασκαφή πρέπει να συνεχιστεί.

Ελληνικά νομίσματα από το Barikot

Ο Maurizio Taddei εντόπισε Ελληνιστικά υποδείγματα και αφηγηματικά μοτίβα στην Βουδιστική τέχνη και αρχιτεκτονική της Gandhara, αλλά αναγνώρισε ότι αυτά τα ξένα στοιχεία τα οικειοποιήθηκε ένα ευρύ φάσμα εξελληνισμένων πολιτισμών που εκτείνονταν από τη Μεσόγειο έως την Αίγυπτο, την Παρθία και τη Γανδαρίτιδα, όπου τοπικές και εξωγενείς ομάδες επέλεξαν να υιοθετήσουν, διατηρήσουν και αναπτύξουν με καινοτόμο διάθεση διακριτικά στυλ τέχνης και εικονογραφίας. Από τότε που οι ιταλικές ανασκαφές ενός ινδοελληνικού αστικού κέντρου στο Barikot στην κοιλάδα Swat του ΒΔ Πακιστάν αποκάλυψαν "την αδιαμφισβήτητη παρουσία εργαστηρίων και τεχνιτών της Ελληνιστικής παραδόσεως που δραστηριοποιούνταν στα βορειοδυτικά" (Callieri 2007: 158), Ελληνιστικά εργαστήρια μπορεί συνέχισαν να συνεισφέρουν στην ανάμειξη εικονογραφικών στοιχείων και αρχιτεκτονικών στυλ που είναι εμφανή στη βουδιστική τέχνη της Γανδαρίτιδας κατά τους πρώτους αιώνες μ.Χ. Οι σχέσεις μεταξύ Ιρανικών και Ελληνιστικών πολιτισμών και των Βουδιστικών παραδόσεων της Γανδαρίτιδας και της Κεντρικής Ασίας εξετάζονται περαιτέρω στους «Παλαιούς δρόμους στα βορειοδυτικά σύνορα» (Κεφάλαιο 4) και στο «Μεταφορά μεγάλων αποστάσεων στις μεταξωτές διαδρομές της Κεντρικής Ασίας και την Κίνα» (Κεφάλαιο 6). Η τάση πολλών προγενέστερων μελετητών όπως ο Foucher και ο Lamotte να υπογραμμίσουν υπερβολικά τον αντίκτυπο των Αχαιμενιδών και των Ινδο-Ελλήνων στην ιστορία του Βουδισμού αντισταθμίστηκε από τις προσπάθειες να υποβαθμιστεί η «ξένη» επιρροή, οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των Brahmins η περιοχή από τους βεδικούς χρόνους, οι Βουδιστές νεοφερμένοι, οι κοινωνικά αφομοιωμένες εξωγενείς ομάδες μεταναστών και οι τοπικοί μεσάζοντες (όπως ο Σόφυτος) που οικειοποιήθηκαν ιρανικές και ελληνικές γλώσσες, συστήματα γραφής, τίτλοι, έθιμα και ιδέες για δικό τους πολιτικό και οικονομικό όφελος συνέβαλαν στη δυναμική υβριδικότητα. [14] 

Στην Βάριζα οικοδομήθηκε οχυρωμένος Ελληνιστικός οικισμός ο οποίος άφησε έντονα τα ίχνη του σε ανασκαφικά ευρήματα όπως: κεραμεικά (όπως ιχθυοπινάκια, λάσανα και κρατήρες),[15] Ινδο – Ελληνικά νομίσματα, ειδώλια, ενώ και στην Βουδιστική στούπα Amluk Dara έντονα είναι τα ίχνη Ελληνικής επιρροής, όπως τα αγάλματα του Ηρακλέους και Αφροδίτης τα οποία φυλάσσουν την είσοδο![16]

Λάσανα από την Αθηναϊκή Αγορά (P 30641 & P18010)

Ιχθυοπινάκιο από την Καμπανία (περ. 300 π.Χ.) του τύπου που ευρέθη στο Ελληνιστικό Barikot

Εικόνες όπως αυτές του Ηρακλέους και της Αφροδίτης τοποθετημένες στην είσοδο της στούπας εκτιμάται ότι επιτελούσαν έναν ρόλο συγκρίσιμο με αυτόν των πνευμάτων yakshas και yakshis τα οποία σκαλίζονταν στις τελετουργικές εισόδους (toranas) των ινδικών στουπών, λειτουργώντας ως φύλακες των λειψάνων και υποστηρικτές της ευσεβείας (dharma - ντάρμα). Οι Yakshas και yakshis τοποθετημένοι στο κατώφλι του ιερού χώρου ενσάρκωναν μιαν έννοια προστασίας και φυλάξεως, στοιχείου εγγενούς στα δυτικά μυθολογικά πλάσματα που απεικονίζονται στις πλευρές της κλίμακας ... 

Πλευρικό βαθμιδωτό αρχιτεκτονικό στοιχείο AKD 97 & 98 (Ηρακλής - Αφροδίτη) εισόδου στην κύρια στούπα του Amluk Dara (Swat Museum, Saidu Sharif, Swat). (Photo: copyright IAMP)[17]

Βουδιστική τοιχογραφία απο το Barikot, α' αι [17a1]

Βουδιστική κεφαλή από το Barikot[17a2]

Τμήματα μιας Βουδιστικής αψίδας με πιστούς (θρησκευτικούς ακολούθους η θιασώτες), μεταξύ των οποίων είναι ένας μεθυσμένος Πάν[17a3] - Faunus. Figures 3.6 and 3.7: Segments of an arch intradox with devotees, among which is a drunken Faunus. From Panṛ (P 817, P819). Copyright Italian Archaeological Mission in Pakistan.

Barikot, Indo-Greek period, parts of a ‘Hellenistic Lady’ terracotta figurine (Courtesy ISMEO)[17a4]

: Emblèma (bottom of a bowl or dish), Inv. No. BKG 1516, max l. 4.4 cm (Photo by P. Callieri, Copyright ISMEO – Italian Archaeological Mission in Pakistan).[17a5]

ΑΚΡΑ - ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΤΟΥ BANNU[18]

Χάρτης εμφαίνων την Άκρα

Οι ανασκαφείσες στην περιοχή οικιστικές θέσεις της ύστερης αρχαιότητος εμφανίζουν δομικά χαρακτηριστικά ανάλογα του Ελληνικού Άι Χανούμ (Ευκρατίδεια ?). Στην ίδια θέση έχει ευρεθεί:

(α) Ελληνικού ύφους ομοίωμα χήνας με ανοικτά φτερά, από γρανάτη),[18a] 

Ομοίωμα χήνας

(β) σφράγισμα επί ψημμένου κεραμεικού με θέμα ταύρου καθώς και 'λόφου με ημισέληνο', 

(γ) μικρό κεραμεικό κομμάτι με γυναικεία προτομή ντυμένη με ελληνικό ύφος και με κέρατα

στο φρύδι της, 

Γυναικεία μορφή σε κεραμεικό

(δ) θυμιατήρι παρόμοιο άλλου από τα Τάξιλα,

(ε) νομίσματα του Ελληνο - Ινδικού βασιλείου, μερικά με Ελληνικές επιγραφές και απεικόνιση ίππου, (ζ) όρθιο λέοντα σε ημιπολύτιμο λίθο (Srinivasan 2007, p. 51) κ.α.[19]

Παράσταση λέοντος σε ημιπολύτιμο λίθο

(η) πινάκιο προσφορών με παράσταση της Αρτέμιδος και του Ακταίωνος [20]

Εγχάρακτος όνυχας με παράσταση του Ηρακλέους (ή και του Μ. Αλεξάνδρου) από την Άκρα, α'/β΄αι. μ.Χ., British Museum reg. no. G&R 1893,0502.1[21]

Άρτεμις και Ακταίων, πινάκιο προσφορών ανασκαφέν στην περιοχή! [20]

Ευρήματα από την ΒΔ Ινδία

Ο Cribb έχει με την σειρά του διερευνήσει αρχαία νομίσματα τα οποία αναφέρονται ως προερχόμενα από την Άκρα, καταλήγει δε στα εξής συμπεράσματα:[21a]

Σκοπός αυτού του άρθρου είναι να συγκεντρώσει τα νομισματικά στοιχεία για το χρονολογικό και πολιτικό πλαίσιο του χώρου που ήταν διαθέσιμα πριν από τις ανασκαφές, έτσι ώστε τα ανασκαφικά ευρήματα να γίνουν κατανοητά μέσα σε ένα προϋπάρχον πλαίσιο. Το αρχαιότερο νόμισμα από την τοποθεσία (αρ. 1) είναι έκδοση της περιόδου πριν από τον Μέγα Αλέξανδρο και δείχνει τις συνδέσεις μεταξύ της περιοχής Bannu και των επαρχιακών κέντρων των Αχαιμενιδών στο βόρειο Πακιστάν και το Αφγανιστάν, όπου κατασκευάζονταν νομίσματα αυτού του τύπου. Το δεύτερο παλαιότερο νόμισμα από την τοποθεσία (αρ. 2) δεν έχει εξεταστεί άμεσα, αλλά από τη δημοσιευμένη περιγραφή φαίνεται ότι είναι έκδοση της Αυτοκρατορίας των Μαουρύα, που κατασκευάστηκε κατά την περίοδο της κυριαρχίας των τελευταίων στην περιοχή, δηλ. 300-180 π.Χ. Ο Ρόμπερτ Νοξ μου ανέφερε μια φήμη από τον ιστότοπο ότι ένας θησαυρός από ασημένια νομίσματα της περιόδου Μαυρύα είχε βρεθεί πρόσφατα στην περιοχή Μπάνου, αλλά το περιεχόμενό του διασκορπίστηκε, είτε για να λιώσει για κοσμήματα είτε στα χέρια τοπικών συλλεκτών νομισμάτων. Πιστεύεται ότι μια μικρή ποσότητα από αυτά τα νομίσματα μπορεί ακόμα να έχει διασωθεί σε ιδιώτες. Οι ελληνικές δυναστείες, που έβαλαν τέλος στην κυριαρχία των Μαυρύα κατά τον δεύτερο αιώνα π.Χ., εκπροσωπούνται καλά μεταξύ των αναφερόμενων νομισμάτων (αρ. 3-13). Τα ελληνικά βασίλεια, νότια της οροσειράς Hindu Kush ανατράπηκαν τον πρώτο αιώνα π.Χ. από ηγεμόνες, που τώρα προσδιορίζονται ως lndo-Scythians. Ο αριθμός των ινδοσκυθικών νομισμάτων που αναφέρεται ότι βρέθηκαν στην Άκρα αυξήθηκε τεχνητά από αυτό που φαίνεται να είναι ένα μικρό δέμα από θησαυρό (αρ. 16-24, 26-28). Ακόμη και αν ληφθεί υπόψη αυτή η παραμόρφωση, ο αριθμός των ινδοσκυθικών νομισμάτων (αρ. 14-4l) υποδηλώνει ότι υπάρχει υψηλότερο επίπεδο χρήσης νομισμάτων στην τοποθεσία κατά την ινδοσκυθική περίοδο, γ. 80 π.Χ.-μ.Χ. 50. Αυτό αντιπαραβάλλει την ινδοσκυθική περίοδο στη θέση με την επόμενη ινδοπαρθική περίοδο, γ. μ.Χ. 20-80, που δίνει μόνο ένα νόμισμα (αρ. 42)..

Ένας Βασιλικός Σκυθικός θρύλος της δυναστείας της Ujain[22]

Ελληνική βασιλική επιγραφή "ΡΑΝΝΙω ΙΑΤΡΑΠAC CIASTANCA", εκ μεταγραφής από την Πρακριτική "Raño Kshatrapasa Chashtana" ήτοι Βασιλεύς & Σατράπης Chashtana

Η ζώνη του Τιαστάνη, απεικονιζόμενη στο άγαλμα ανωτέρω, φέρει εναλλάξ κυκλικά και τετραγωνικά πλαίσια απεικονίζοντα έφιππες μορφές και θαλάσσια όντα τα οποία στην Gandhara απεικονίζονται σε Ελληνικό ύφος .. Η εικονογραφία με τα θαλάσσια (ή εν γένει υδατικά) όντα συνδέεται με τους 'ιδρυτικούς' μύθους της βασιλικής δυναστείας της περιοχής, παρουσιάζει δε ομοιότητα με τους σχετικούς μύθους τους οποίους περιγράφει ο Ηρόδοτος γιά τους Σκύθες της Μαύρης Θάλασσας, ενώ διαθέτει τα παράλληλά της σε αρχέγονες παραδόσεις .. Αξιοσημείωτο είναι ότι στους ίδιους μύθους απαντάται εκδοχή παράλληλη με το μυθικό πολύτιμο ξίφος του Θησέως καθώς και με το Excalibur! Έχει επιπρόσθετα ενδιαφέρον το γεγονός ότι η μάγισσα, η οποία εμπλέκεται στα του ιδρυτικού μύθου της δυναστείας της Ujain, ονομάζεται Rokhsana - Ρωξάνη, πολύ πιθανόν εκ του Rokhana, θηλυκού παραγώγου του παλαιού βακτριανού ονόματος του Ώξου (Vakhŝu) και του ποταμού θεού με αυτό το όνομα. Είναι γνωστό ότι η Βακτριανή νύφη του Αλέξανδρου ονομαζόταν επίσης Ρωξάνη.

Άγαλμα του Τριαστάνη

Vasantasena: η περίφημη εταίρα της Ujain[23]

Vasantasena, 5th c. BC, was a courtesan of Ujjayini according to ancient Indian literature, who earned fame and prosperity due to her finesse in various art forms such as singing, dancing, poetry, and courting as well as for her beauty. She is the lady protagonist of the Sanskrit play Mṛichchhakatika (The Little Clay Cart) written by Śūdraka.

Η Vasantasena (πέμπτος αιώνας π.Χ. ?) ήταν, σύμφωνα με την αρχαία ινδική λογοτεχνία, μια εταίρα της περιοχής UJJAYNI (Οζήνη του Πτολεμαίου), η οποία απέκτησε φήμη και ευημερία λόγω της καλλιέργειάς της σε διάφορες μορφές τέχνης όπως το τραγούδι, ο χορός, η ποίηση και η φήμη ενώ διεκρίνετο επίσης για την ομορφιά της. Είναι η κυρία πρωταγωνιστής του σανσκριτικού έργου Mṛichchhakatika (The Little Clay Cart) που γράφτηκε από τον Śūdraka.

Ο Ινδός ζωγράφος Raja Ravi Verma έχει αποδώσει την Vasantasena σε μια ελαιογραφία όπου την απεικονίζει κατά τον τρόπο που περιγράφεται στο έργο Mṛcchakaṭika, ως πλούσια, όμορφη και χαρίεσσα κυρία. Αξιοσημείωτο είναι ότι στο δράμα η Vasantasena απεικονίζεται ως ΙΣΧΥΡΟΣ χαρακτήρας ..

Vasantasena[24]

Διόσκουροι & Τύχη στην κοιλάδα Swat[26]

Λειψανοθήκη της Rukhuna (Rukhuna reliquary)[35]

Η Βουδιστική λειψανοθήκη της Rukhuna, παράλληλ άλλων Ελληνο - Βακτριανών,[36] που φέρει την σχετική επιγραφή της λειψανοθήκης Bajaur, είναι μια Ινδο-Σκυθική λειψανοθήκη που αφιερώθηκε και εγγράφηκε το 16 μ.Χ. Η επιγραφή στην λειψανοθήκη, δημοσιεύτηκε από τον Richard Salomon με μια φωτογραφία το 2005, και δίδει μια σχέση μεταξύ πολλών εποχών της περιόδου, και ιδιαίτερα μια επιβεβαίωση υπάρξεως μιας εποχής των Yavana (Yoṇaṇa vaṣaye) σε σχέση με την εποχή τού Άζη, δηλαδή «εποχή Αζη = Εποχή Γιαβάνα - 128 χρόνια». Αυτή η αφιέρωση δείχνει επίσης ότι ο βασιλιάς Vijayamitra και η σύζυγός του Rukhuna υπήρξαν οπαδοί του Βουδισμού. Σε γραφή Kharoshthi, οι αναφορικές ημερομηνίες στην αρχή της επιγραφής εμφανίζονται τόσον με λέξεις όσον και με αριθμούς, μαζί με το όνομα της εποχής που υπολογίζονται και δίνονται ως εξής: 

vaṣaye sataviśaye 20 4 1 1 1 iśparasa Vijayamitrasa Apacarajasa aṇuśastiye ye vucati

"Το 27ο έτος βασιλείας του Vijayamitra, βασιλέως στην Apraca"

ayasa vaṣaye tresa⟨*ta⟩timae 20 20 20 10 1 1 1

"στο 73ο έτος της περιόδου του Άζη"

Yoṇaṇa vaṣaye ekaduśatimaye 2 100 1

"στο 201ο έτος των Ελλήνων (Yonas)"

Śravaṇasa masasa divasaye aṭhamaye iśa divasaṃmi pratiṭ́havidu thuve Rukhuṇaye Apacarajabharyae Vijayamitreṇa Apracarajeṇa Iṃdravarmeṇa strategeṇa sabharyarehi sakumarehi

"την 8η ημέρα του μηνός Sravana; όταν ιδρύθηκε αυτή η στούπα από την Rukhuna, σύζυγο του βασιλέως της Apraca, [and] από τον Vijayamitra, βασιλέα της Apraca, [και] από τον Indravarma (Indravasu?), στρατηγό, [μαζύ] με τις συζύγους τους και τους υιούς."

Αυτή η αφιέρωση δείχνει επίσης ότι ο βασιλιάς Vijayamitra και η σύζυγός του Rukhuna ήταν οπαδοί του Βουδισμού.

Δεδομένου ότι ο Vijayamitra λέγεται ότι κυβέρνησε ήδη 27 χρόνια, η βασιλεία του ξεκίνησε το 12 π.Χ. και τελείωσε πιθανώς λίγα χρόνια μετά την αφιέρωση, γύρω στο 20 μ.Χ.

Η αυθεντικότητα της επιγραφής γίνεται σχεδόν ομόφωνα αποδεκτή από την ακαδημαϊκή κοινότητα, καθώς ο Gérard Fussman είναι μια διαφωνούσα φωνή.

Πυραμιδοειδές υφαντικό βάρος Ελληνικής εμπνεύσεως[50

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1]. Ο Αρριανός τους ονομάζει Ασπασίους, πιθανώς από το Ιρανικό Aspa = ίππος. Ο Pāṇini τους αποκαλεί Aśvayanas. Θεωρούνται ως υποκλάδος των Kambojas, wiki, s.v. Silver Reliquary of Indravarman.

[2]. Skinner and Wannapom Kay Rienjang 2020, pp. 157-158). Στην λειψανοθήκη της Rukhuna ο Indravarma (Indravasu?) αποκαλείται με τον Ελληνιστικό τίτλο του στρατηγού (https://www.wikiwand.com/en/Rukhuna_reliquary).

[3]. Baums 2012, pp. 201-202, n. 25; Kubica 2020, p. 433; Puri 1993, p. 92), βλ. < https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Shinkot_relic_casket.jpg/300px-Shinkot_relic_casket.jpg >. Σημειώνεται ότι ο Salomon (Salomon 1988) θεωρεί τον Viyaka-mitra ιδρυτή της δυναστείας των Apraca (ή Ασπασίων κατ’ Αρριανό ;) ευρισκομένων υπό την επικυριαρχία του Άζη (Azes) και των επιγόνων του.

[4]. Falk 2001, p. 315; Widemann 2003. 

[5]. British Museum 1998,0720.1.

[6]. Salomon, Callieri, and Schmitt 1999, pp. 15, 20.

[7]. Galli 2011, p. 310, fig. 13. Πρόσθετες περιπτώσεις απεικονίσεων θεατρικών σκηνών στην Gandhara παραθέτει η Cardell, όπως επί παραδείγματι αυτήν με τον Βούδα στον λουτήρα για πρώτη φορά (V & A Museum, IM.82-1939) κ.ά. (Cardell 2017 [2007], p. 31).

[8]. Albery 2020, p. 179. Το όνομα Μένανδρος αποδίδεται μάλιστα σε μέλος της βασιλικής οικογένειας των Apraca (Kubica 2020, p. 434), σύμφωνα με επιγραφή στην λειψανοθήκη Satruleka!

[9]. Carter 1992.

[10]. Η Αιδώς (ή Pudicitia των Ρωμαίων), συμβόλιζε την γυναικεία ντροπή / σεμνότητα έναντι της ανδρικής ερωτικής υπερβολής, είχε δε προσωποποιηθεί στην ομώνυμη θεότητα, Pi.O.7.44.

[11]. The Walters Art Museum, acc. nr. 23.88.

[12]. http://coinhoards.org/id/igch1846?lang=el

[13]. <https://www.archaeology.wiki/blog/2016/06/28/indo-greek-citys-ruins-found-pakistan/?fbclid=IwAR0CspmsoNBJq3YWCWO9Ch7B9f32aa0PiozMlV7XoFy5HfoAN4eUMNDKYwU>.

[13a]. https://www.dawn.com/news/1664783 (

[14]. Neelis 2010, p. 108.

[15]. LSJ, s.v. λάσᾰνα [λᾰ], τά, (cf. λάανα) always in pl., trivet or stand for a pot, Ar.Pax893 (ubi v. Sch.), Diocl.Com.8.

II. night-stool, Hp.Fist. 9, Cratin.49 (cj. Mein. for λαχάνοις), Pherecr.88, Eup.224, Ar.Fr. 462: also in sg., like Lat. lasanum, Hp.Superf.8, AP11.74.8 (Nicarch.):—hence λᾰσᾰνοφόρος, ὁ, slave who had charge of the night-stool, Plu.2.182c, 360d:—also λᾰσᾰνίτης [ῑ] δίφρος BGU1116.25 (i B.C.).

Σημειώνεται ότι σε κεραμεικά έχουν ευρεθεί και τρείς σύντομες επιγραφές (graffito: BKG 3985, BKG 516 και BKG 852) στην Ελληνική (Tribulato and Olivieri 2017). Πιθανώς παρόμοια αγγεία (λάσανα) έχουν ανασκαφεί στο Aziz Dheri & Shaikhan Dheri (Petrie, Magee, Muhammad Nasim Khan 2008, figs. 5, 6, 7, 8).

[16]. Brancaccio 2018.

[17]. Olivieri and Filigenzi 2018; Olivieri 2022, p. 118.

[17a1]. https://www.dawn.com/news/1606050/discovery-of-1st-century-murals-termed-landmark-achievement

[17a2]. https://scontent.fath3-4.fna.fbcdn.net/v/t39.30808-6/323975358_6436771796337461_3418341604492840328_n.jpg?_nc_cat=107&ccb=1-7&_nc_sid=730e14&_nc_ohc=TLUS5Dd-3CQAX_kBMV7&_nc_ht=scontent.fath3-4.fna&oh=00_AfCkIz7j0gk1HI0Ci_JuO4ROBxU0EkQLFGnAnxAFZBhLzQ&oe=64BAF305

[17a3]. Figures 3.6 and 3.7: Segments of an arch intradox with devotees, among which is a drunken Faunus. From Panṛ (P 817, P819). Copyright Italian Archaeological Mission in Pakistan.

[17a4]. Olivieri 2021, p. 505, fig. 16.17.

[17a5]. Coloru, Lori, Olivieri  2021, fig. 11.

[18]. Khan, Knox, Magee, and Thomas 2000.

[18a]. Petri 2021, p. 207, fig. 7.2. Το τεκμήριο φυλάσσεται στο V&A Museum (IM 34.1935).

[19] Khan et al. 2000; Srinivasan 2007; Petri 2021, p. 206, fig. 7.1. Το τεκμήριο φυλάσσεται στο Βρετανικό Μουσείο (ΟΑ 1956.4-2.4).

[20]. BM Museum number: 1936,1223.1.

[21]. Κατά μία άποψη (Uday Dokras 2021, p. 71) κεφαλή της Ομφάλης με την Ηράκλεια λεοντή!

[21a]. Cribb 2002, p. 65.

[22]. Carter 1992.

[23]. Wilson 1826; <https://en.wikipedia.org/wiki/Vasantasena#cite_note-1>.

[24].  India: National Museum, New Delhi, Vasantasena, scene of a courtesan house, from the time of the Kushan Empire, 2nd century A.D., Mathura, Uttar Pradesh, mottled red sandstone.

[26]. Gnoli 1963.

[35]. https://www.wikiwand.com/en/Rukhuna_reliquary

[36]. Francfort 1976, p. 94.

[37]. Juhyung Rhi 2018, p. 39: However, Richard Salomon (2005) recently proposed, based on a reliquary inscription of Queen Rukhuṇa recording triple dates, that five Kharoṣṭhī inscriptions known to us as bearing the years from 303 to 399 should be dated in the Yoṇa or Indo-Greek era of 186/5 BC. 

[50]. Coloru, Iori, Olivieri  2021, p. 114, fig. 4.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Skinner, M. C. and Wannapom Kay Rienjang. 2020. “Locating the Apraca Dynasty; New Evidence for an Old Problem,” in Religion, Society, Trade and Kingship: Archaeology and Art in South Asia and along the Silk Road, 5500 BCE - 5th century CE, ed.  L. Greaves and A. Hardy, New Delhi, pp. 151-164.

https://www.researchgate.net/publication/285229905_Hellenistic_Court_Imagery_in_the_Early_Buddhist_Art_of_Gandhara

Galli, M. 2011. “Hellenistic Court Imagery in the Early Buddhist Art of Gandhara,” Ancient Cilvilizations from Scythia to Siberia 17 (2), pp. 279-329.

https://www.jstor.org/stable/24048955?read-now=1&refreqid=excelsior%3A847bf75f0680751e6be19ce2abad6263&seq=1#page_scan_tab_contents

Salomon, R., P. Callieri, and S. Schmitt. 1999. “An Inscribed Seal of Indravarma, King of Avaca,” Bulletin of the Asia Institute (New Series) 13, pp. 15-26.

https://edoc.ub.uni-muenchen.de/26560/1/Albery_Henry.pdf

Albery, H. 2020. Buddhism and Society in the Indic North and Northwest, 2nd century BCE–3rd century CE, Munchen.

https://www.jstor.org/stable/24049256 

Carter, M. L. 1992. “A Scythian Royal Legend from Ancient Uḍḍiyāna,” Bulletin of the Asia Institute New Series 6, pp. 67-78.

Neelis, J. 2010. Early Buddhist Transmission and Trade Networks: Mobility and Exchange Within and Beyond the NW Borderlands of South Asia (Dynamics in the History of Religions II), Brill. 

Olivieri, L. M. 2018. “Physiology and Meaning of Pottery Deposits in Urban Contexts (Barikot, Swat): Archaeological Field Notes with an Addendum on the lásana/λάσανα Pottery Forms,” Ancient Pakistan XXIX, pp. 123–139. 

Morris, S. P. 1985. “Λ AΣ ANA: A Contribution to the Ancient Greek Kitchen,” Hesperia: The Journal of the American School of Classical Studies at Athens 54 (4), pp. 393-409.

Brancaccio, P. 2018. "Approaching the Stupa. Architectural elements of the 1st stairway of the Main Stupa of Amluk-dara (end-1st century CE)", Journal of Asian Civilizations 41 (1), pp. 161-172.

Olivieri, L. M. and A. Filigenzi. 2018. “On Gandhāran sculptural production from Swat: recent archaeological and chronological data,” in Problems of Chronology in Gandhāran Art, ed. Wannaporn Rienjang and P. Stewart, Oxford, pp. 71-92. 

https://www.jstor.org/stable/26604080

Tribulato, O. and L. M. Olivieri. 2017. "Writing Greek in the Swat Region: A new Graffito from Barikot (Pakistan),"Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik Bd. 204, pp. 128-135.

Olivieri, L. M. 2018. "Physiology and Meaning of Pottery Deposits in Urban Contexts (Barikot, Swat): Archaeological Field Notes with an Addendum on the lásana/λάσανα Pottery Forms," Ancient Pakistan XXIX, pp. 123-139.

Khan, F., J. R. Knox, P. Magee, and K. D. Thomas. 2000. Akra: The Ancient Capital of Bannu, North West Frontier Province, Pakistan, Journal of Asian Civilizations XXIII.

Doris Srinivasan, D., ed. 2007. On the Cusp of an Era: Art in the Pre-Kuṣāṇa World (Brill's Inner Asian Library 18), Brill.

Petrie, C. A., P. Magee, Muhammad Nasim Khan. 2008. “Emulation at the edge of empire: the adoption of non-local vessel forms in the NWFP, Pakistan during the mid-late 1st millennium BC,” Gandhāran Studies II, pp. 1-16.

Uday Dokras. 2021. Grecian Influence on INDIAN Architectural Engineering, Indo nordIc Author’s collectIve.

https://www.academia.edu/2506390/Akra_The_Ancient_Capital_of_Bannu_North_West_Frontier_Province_Pakistan

Khan, F., J. R. Knox, P. Magee, and K. D. Thomas. 2000. "Akra: The Ancient Capital of Bannu, North West Frontier Province, Pakistan", Journal of Asian Civilizations XXIII (1), pp. 1-201.

Srinivasan, D. M. 2007. On the Cusp of an Era: Art in the Pre-Kuṣāṇa World, Leiden.

https://www.jstor.org/stable/24049256

Carter, M. L. 1992. “A Scythian Royal Legend from Ancient Uḍḍiyāna,” Bulletin of the Asia Institute New Series 6, pp. 67-78.

https://www.jstor.org/stable/43977198

Singh, Y. B. 1993. “Roots of the Ganika - Culture of Early India,” Annals of the Bhandarkar Oriental Research Institute 74 (1/4), pp. 181-190.

https://el.art1lib.org/dl/48141142/0c3f6e

Gnoli, G. 1963. "The Tyche and the Dioscuri in Ancient Sculptures from the Valley of Swat (New Documents for the Study of the Art of Gandhāra)," East and West 14 (1/2), pp. 29-37.

https://www.jstor.org/stable/29758164

Faccenna, D.,  P. Callieri and A. Filigenzi. 1984. Pakistan - 1: Excavations and Researches in the Swat Valley," East and West 34 (4), pp. 483-500.

https://books.google.gr/books?id=Y7QWEAAAQBAJ&pg=PA207&lpg=PA207&dq=V%26A+Museum,+IM+34.1935&source=bl&ots=qSl0i0e5WT&sig=ACfU3U2k-xpVyEjCz9YrNs1hKYlkV4jZww&hl=el&sa=X&ved=2ahUKEwjG_b7iw5r3AhXzhv0HHUtICgYQ6AF6BAgCEAM#v=onepage&q=V%26A%20Museum%2C%20IM%2034.1935&f=false

Petrie, C. A. 2021. Resistance at the Edge of Empires: The Archaeology and History of the Bannu Basin from 1000 BC to AD 1200, Oxford.

Wilson, H. H. (Horace Hayman). 1826. The Mrichchakati; or, The toy cart: a drama, Calcutta.

Juhyung Rhi. 2018. "Positioning Gandharan Buddhas in Chronology: Significant Coordinates and Anomalies," in Problems of Chronology in Gandharan Art, ed. W. Rienjang and P. Stewart. Oxford: Archaeopress, pp. 35-51.

https://www.persee.fr/docAsPDF/arasi_0004-3958_1976_num_32_1_1097.pdf

Francfort H.-P. 1976. "Les modèles gréco-bactriens de quelques reliquaires et palettes à fards 'gréco-bouddhiques'," Arts asiatiques 32, pp. 91-98.       

https://books.google.gr/books?id=NBYHEAAAQBAJ&pg=PA433&lpg=PA433&dq=Vijayamitra+%2B+Apraca&source=bl&ots=CgWb6yB66H&sig=ACfU3U2aHu5H6yIbP5vZIC0aHEl9JmGUkw&hl=el&sa=X&ved=2ahUKEwipuayxn475AhUO2aQKHUmyDp8Q6AF6BAgbEAM#v=onepage&q=Vijayamitra%20%2B%20Apraca&f=false

Kubica, O. 2020. "Reading the Milindapañha. Indian historical sources and the Greeks in Bactria," in The Graeco-Bactrian and Indo-Greek World, ed. R. Mairs, Oxon / New York, pp. 430-445.

Olivieri, L. M. 2022. Stoneyards and Artists in Gandhara. The Buddhist Stupa of Saidu Sharif I, Swat (c. 50 CE), Venice University Press.

https://www.academia.edu/849385/From_Mind_to_Eye_Two_Dimensional_Illusions_and_Pictorial_Suggestions_at_Saidu_Sharif_I?auto=download&email_work_card=download-paper&li=0&fbclid=IwAR2Ms08swK0HjQuvtzik_p2PKMUAdAX8kqAjtBrGQZZBnqJoqCYMNp-9m7I

Filigenzi, A. 2006. "From Mind to Eye. Two-dimensional Illusions and Pictorial Suggestions at Saidu Sharif I," in Architetti, Capomastri, Artigiani L' Organizzazione dei Cantieri e Della Produzione Artistica Nell' Asia Ellenistica, Studi Offerti a Domenico Faccena nel suo ottantesimo Compleanno, ed. P. Callieri, Roma, pp. 17-40.

http://journals.uop.edu.pk/papers/AP_v15_65to84.pdf

Cribb, J. 2002. "Coins reported from Akra," Ancient Pakistan XV, pp. 65-84.

https://www.degruyter.com/database/URBREL/entry/urbrel.17262513/html

Iori, E. 2021. "Ritual Deposits and Foundation of Cities in Indo-Greek Gandhāra," in Religion and Urbanity Online, <https://www.degruyter.com/database/URBREL/entry/urbrel.17262513/html> (23 June 2023).

---------

The ancient name Bazira and Beira.. https://www.travelertrails.com/places-to-visit-in-swat/barikot

ELISA IORI, Max-Weber-Kolleg, Universität. Erfurt:  Overlapping Landscapes at the City of the Vajra (Barikot, Swat)

https://www.jstor.org/stable/44156203

Suchandra Ghosh. 2012. "Imprints of Hellenism in the NW of  India: Case Studies of Barikot and Charsada," Proceedings of the Indian History Congress 73, pp. 169-174.

https://www.researchgate.net/publication/336347615_3_Non-Buddhist_Customs_of_Buddhist_People_Visual_and_Archaeological_Evidence_from_North-West_Pakistan?fbclid=IwAR3dEq3zSQ_zbQT0n9eDFL1FQAJK1J_xRmxhuM1vuytrwnDK95GUDd3QphI

Filigenzi, A. 2019. "Non-Buddhist Customs of Buddhist People: Visual and Archaeological Evidence from North-West Pakistan," in Buddhism and the Dynamics of Transculturality, New Approaches (Religion and Society 64), ed. B. Kellner, pp. 53-84.

https://dokumen.pub/qdownload/the-graeco-bactrian-and-indo-greek-world-1138090697-9781138090699.html

Olivieri, L. M. 2021. "Gandhāra and North-Western India," in The Graeco-Bactrian and Indo-Greek World, ed. Rachel Mairs, pp. 491-518.

https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-dc9db377-0647-4da6-88fc-9328b99db173/c/Omar_Coloru_-_Elisa_Iori_-_Luca_Maria_Olivieri_110-135.pdf

Coloru, O., E. Iori, L. M. Olivieri.  2021. "Swat after the Indo‑Greeks – the City, the Sanctuaries

and the Economy. An Archaeological Overview on the Saka‑Parthian period," Studia Hercynia XXV/2, pp. 110-135.

Elisa Iori, E. 2021. "Ritual Deposits and Foundation of Cities in Indo-Greek Gandhāra," ublished by De Gruyter 2021, <https://www.degruyter.com/database/URBREL/entry/urbrel.17262513/html> (24 Jan. 2024).

https://doi.org/10.1515/urbrel.17262513

ΠΙΟ ΠΡΟΣΦΑΤΟΣ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: 261123

Artemidorus papyrus

 

Artemidorus papyrus (Local Styles or Common Pattern Books in Roman Wall Painting and Mosaics)

Ο Αρτεμίδωρος ο Εφέσιος υπήρξε Έλλην γεωγράφος, ο οποίος ήκμασε περί το 100 π.Χ. Το έργο του αποτελούμενο από έντεκα βιβλία αναφέρεται συχνά από τον Στράβωνα. Αυτό που θεωρείται πιθανό τμήμα του έργου του, ήτοι ο ομώνυμος πάπυρος, από μερικούς μελετητές θεωρείται ως πλαστογραφία, άν και η χρονολόγηση φαίνεται να το διαψεύδει[1] .... Έργα που ανευρίσκονται στον πάπυρο εμφανίζονται σαν να ανήκουν σε ύστερη περίοδο, στην λεγομένη quattrocento του 15 αι. μ.Χ., τόση δε είναι η ομοιότητα που κανείς σχεδόν πιστεύει ότι οι ζωγράφοι της Αναγεννήσεως θα πρέπει να γνώριζαν και να μελέτησαν τα αρχαία πρωτότυπα (υποδείγματα)[1a] - και ότι αυτά τα έργα, με κάποιον τρόπο, εξαφανίστηκαν και έγιναν σκόνη. Αλλά, στην πραγματικότητα, οι καλλιτέχνες της Αναγεννήσεως δεν είχαν τίποτα να τους καθοδηγήσει εκτός από τις γραπτές περιγραφές που έχουμε και σήμερα, καθώς και μερικά αρχαία ανάγλυφα και λίγους σκαλιστούς ημιπολύτιμους λίθους με παραστάσεις - καθώς επίσης και την δική τους ιδιοφυΐα.[2] Και αντίστροφα.

'La Fornarina', Margherita Luti (Raphael)

Όταν λοιπόν βλέπουμε αυτήν την απίστευτη κεφαλή της Δέσποινας των Αιγών του 3oυ αι. π.Χ. να μοιάζει να έχει ζωγραφισθεί από τα χέρια του Raphael, μπορούμε να θαυμάσουμε μόνον τη σύμπτωση.

Ως καλή Τοσκανέζα, η Marguerita η φουρνάρισσα[4] θα φώναζε, "Madonna Patata!"

Λαμβάνοντας υπόψη έναν παρόμοιο κανόνα ομορφιάς, είναι άραγε αληθές ότι οι προκύπτουσες λύσεις είναι κατά κάποιον τρόπο φυσικές και αναπόφευκτες - αναπόδραστες ;

Τμήμα του παπύρου με σκίτσα χεριών και ποδιών, καθώς και κεφαλιών[4a]

Sample books that are associated with sketches of figurative motifs and scenic images are completely different. Two written sources in particular are cited as a reason for their existence. One is one from the

2nd third of the 3rd century v. A papyrus from the 2nd century BC, in which it is reported that the mosaicist made use of a paradeigma in the execution of a floral motif.[5]

This could be interpreted as a template in a bundle of sample images, but also as a model box for the workshop master, which was specially made for the production of this mosaic floor. Especially as a drawn template for the composition of a mosaic floor and cardboard boxes with the individual motifs are recommended as a technical aid for the implementation of the picture template in mosaic stones.

The other source used in connection with 'sample books' can be found in Pliny, Nat. hist. XXXV 68, where he spoke of the 5th century BC Active Greek painter Parrhasios reports that he made sketches that were still in use in in the following years remained exemplary for other artists and were used by them. These are not the originals of Parrhasios (Παρράσιος ο Εφέσιος), but it can be assumed that copies of his sketches were made that circulated among painters over a longer period of time, up to the time of Pliny. In this source there is a concrete reference to the fact that there are different painters a common or similar pool of drawings served as an aid.

However, it does not reveal what these sketch sheets looked like and whether the painters had other sketches based on works by other artists and whether these were summarized in a catalog in terms of content or subject. As a confirmation for the preparation and use of sketches as an aid in the painter's studios, the presumably at the beginning of the 1st Jhs. Artemidoros papyrus produced in Alexandria AD12, which contains a five-column Greek text on geography together with a map. It was used as the beginning of the late 2nd / early 1st century. v. II. Book of the geographer Artemidoros from Ephesus, which deals with Spain.

Apparently the work on the copy of the geographical work was given up and in a second phase animals were painted on the back of the papyrus, their Greek inscriptions being done in a different handwriting than the geographical text.

In a third phase, sketches of hands and feet as well as human and divine heads were inserted on the front at the edges of the text fragment and in the empty spaces.[7] Repairs to the papyrus suggest that the sketches on the back were still used for workshop use when the front was provided with anatomical drawings. The papyrus was in use towards the end of the 1st century. ended AD. In any case, the sketches in the workshop were used several times over a certain period of time. Whether you just used it as a working basis for pictures or mosaics or whether you also presented it to potential clients for selection, it is up to you do not take it from the material itself.

As a confirmation for the preparation and use of sketches as an aid in the painter's studios, the presumably at the beginning of the 1st c. AD Artemidoros papyrus created in Alexandria[10], which contains a five-column Greek text on geography together with a map. It was used as the beginning of the late 2nd / beginning of the 1st c. v. II. Book of the geographer Artemidoros from Ephesus, which deals with Spain.

Apparently the work on the copy of the geographical work was given up and in a second phase animals were painted on the back of the papyrus, their Greek inscriptions being done in a different handwriting than the geographical text.

In a third phase, sketches of hands and feet as well as human and divine heads were inserted on the front at the edges of the text fragment and in the empty spaces (Fig. 3). Repairs to the papyrus suggest that the sketches on the back were still used for workshop use when the front was provided with anatomical drawings. The papyrus was in use towards the end of the 1st c. ended AD. In any case, the sketches in the workshop were used several times over a certain period of time. Whether you just used them as a working basis for pictures or mosaics or whether you also presented them to potential clients for selection, it is up to you not inferred from the material itself.

Σκίτσο προτομής από τον πάπυρο

Δέσποινα των Αιγών

Ο ΠΑΠΥΡΟΣ ΤΟΥ ΑΡΤΕΜΙΔΩΡΟΥ, Η ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ & Ο ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ ΤΟΥ RAPHAEL (α')

EXCERPT FROM ESPOSITO[20]

Settis recently attracted attention on the role played by drawing as a vehicle for the transmission and dissemination of iconographic models and as a real workshop tool.[24]. By analyzing the case of the Artemidorus papyrus, used among other things as a workshop book within a workshop of painters,[25] Settis was able to demonstrate the existence of papyri containing real project drawings, with complete or partial scenes and with whole figures or parts thereof that could be composed from time to time in larger scenes.

Beyond the exceptional testimony offered by the discovery of the Artemidorus papyrus, the use of drawings as a workshop tool can also be deduced from ancient sources. Pliny, Plin. Nat. 35.67-68, reports that Parrasio (Παρράσιος ο Εφέσιος) had become famous for his ability to trace the contour lines, which had the virtue of "turning on themselves, letting us imagine other planes and other lines beyond, showing in some way even what they hide."

EXCERPT FROM Andreas Schmidt-Colinet[30]

Τα συναρπαστικά επιχειρήματα είναι, μεταξύ άλλων, η ύπαρξη ανεστραμμένων ή μερικώς μεταδιδόμενων πρόχειρων εικόνων, καθώς και αναπαραστάσεις και γραπτές πηγές για αντίκες δείγματα βιβλίων με την έννοια των οπτικών προτύπων.

Τυπικές ταιριαστές αντιστοιχίες εικονιστικών παραστάσεων (Εικ. 3-4) ή διακοσμητικά μοτίβα (Εικ. 5-6) στην αρχιτεκτονική, στολίδι κτιρίου, ψηφιδωτή τέχνη, τοιχογραφία, γλυπτική, ανάγλυφη και μικρή τέχνη, η υφαντική τέχνη αποδεικνύει την ύπαρξη πρωτότυπων εικόνων, πρώτα σε μεγάλες αποστάσεις, Δεύτερον για μεγάλα χρονικά διαστήματα και, τρίτον, ήταν διαθέσιμα σε εργαστήρια σε όλη τη Μεσόγειο. Αυτό αποδεικνύεται από μοτίβα που δεν παραδόθηκαν μόνο σε εργαστήρια για συγκεκριμένους τύπους υλικών (π.χ. εργαστήρια αρχιτεκτονικής διακόσμησης ή μωσαϊκού), αλλά που εμφανίζονται επίσης σε διαφορετικούς τύπους μνημείων. Σε μεμονωμένες περιπτώσεις, η μεταφορά ορισμένων προτύπων από έναν τύπο μνημείου σε έναν άλλο (π.χ. η μεταφορά υφασμάτων σε ένα

Αρχιτεκτονική διακόσμηση). Το βιβλίο που παρουσιάζεται εδώ θέτει νέα θεμέλια στην εξερεύνηση της αρχαίας «καλλιτεχνικής επιχείρησης» στο σύνολό της, η οποία εμφανίζεται όλο και περισσότερο σε ένα νέο φως: Επιπλέον, υπάρχει μια «κύρια έρευνα» με βάση τον μεμονωμένο «καλλιτέχνη» που επιδιώκει να διάκριση μεταξύ μεμονωμένων «χεριών» όλο και περισσότερο η αναγνώριση σύνθετων διαδικασιών παραγωγής και εργαστηριακών δομών αρχαίων χειροτεχνιών.

EXCERPT FROM TADDEI A'[40]

Πρόκειται για ένα καμπυλόγραμμο ανάγλυφο που περικλείεται στην κορυφή από ένα γείσο που αποτελείται από στέφανο με λογχοειδή φύλλα σε σχήμα κλιμακωτής ταινίας και μια σειρά από οδόντες και σταγόνες {dentils and drops ήτοι Ιωνικό κυμάτιο}. Αποτελούσε μέρος μιας ζωφόρου στην οποία σκηνές από την ζωή του Βούδα ήταν διαχωρισμένες με την βοήθεια μικρών ψευδοκορινθιακών κιόνων σύμφωνα με μια τυπική μορφοποίηση της Γανδαρινής αρχιτεκτονικής.

Το άνω γείσο έχει διατηρηθεί πλήρως, αλλά από τις δύο σκηνές που περιλαμβάνονται στο ανάγλυφο η δεξιά έχει καταστραφεί εντελώς και η αριστερή στερείται θραύσματος στην κάτω δεξιά πλευρά. Ο διαχωριστικός πίνακας έχει υποστεί μεγάλη ζημιά και το κάτω μισό χάθηκε.

Παρά τα τμήματα που λείπουν και καθιστούν δύσκολη την υφολογική εκτίμηση, η σκηνή που διατηρήθηκε προσφέρεται για μια σειρά από εκτιμήσεις που μου φαίνονται ενδιαφέρουσες. Είναι αρκετά εύκολο να προσδιορίσετε το θέμα που αντιπροσωπεύεται. Είναι, στην πραγματικότητα, ένας αγώνας πάλης - ένας από εκείνους στους οποίους ο Siddhartha κέρδισε το χέρι του εξαδέλφου του Gopi Yaiodhari. Σε ένα σύμπλεγμα στα αριστερά (εικ. 3), ένας διαγωνιζόμενος που έχει ηττηθεί υποστηρίζεται από έναν σύντροφο ενώ ένας άλλος ρίχνει νερό πάνω του. Η κλασική προέλευση αυτού του συμπλέγματος έχει ήδη συζητηθεί εκτενώς από εμένα σε προηγούμενο άρθρο (1) {Taddei, M. 1963. «Il mito di Filottete ed un episodio della vita del Buddha,» ..}, και παρακαλώ τον αναγνώστη να συγχωρήσει τις συχνές αναφορές μου σε αυτό. Εκεί εξέτασα τέσσερα ανάγλυφα, που βρέθηκαν από την Ιταλική Αρχαιολογική Αποστολή στην Butkara (Swat), στα οποία απεικονίστηκε ένα τέτοιο σύμπλεγμα, και προσπάθησα να διαπιστώσω τη σχέση μεταξύ αυτού και μιας σειράς κλασικών προτύπων συνθέσεως. Ένα από τα ανάγλυφα της Butkara I (αρ. Αρ. 7743, εικ. 2) απεικονίζει, δίπλα στο Helfergruppe, τους ίδιους δύο παλαιστές που εκπροσωπούνται στο ..

EXCERPT FROM TADDEI B'[41]

Από την άλλη είναι γεγονός ότι οι γλύπτες της Gandhara είχαν συνηθίσει να απεικονίζουν συμπλέγματα που προέρχονται από κλασικά μοτίβα [π.χ. αυτό του Ηρακλέους με τον Ανταίο ..] πάντα από την ίδια σκοπιά απλώς και μόνο επειδή οι γνώσεις τους γιά αυτά τα συμπλέγματα αποκτήθηκαν μέσω σκαριφημάτων βιβλίων. Συνεπώς, οδηγούμαστε σε ένα συμπέρασμα όχι ελάσσονος σημασίας για τον τρόπο που οι γλύπτες αυτοί αντιμετώπιζαν τα κλασικά μοντέλα. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι ένα γλυπτό (πιθανώς ένα μικρό χάλκινο άγαλμα) ήταν πραγματικά παρόν στο εργαστήριο που παρήγαγε τα ανάγλυφα που εξετάζουμε και ότι ο καλλιτέχνης που το αντιγράφει δεν περιοροζόταν από μια καθιερωμένη δισδιάστατη απεικονιστική παράδοση, αλλά αντίθετα επιθυμούσε να αναλύσει και χρησιμοποιήσει το υπόδειγμα (μοντέλο) από διάφορες απόψεις. Υπό αυτήν την έννοια θα σημειωθεί ότι τα κλασικά ανάγλυφα αντιπροσωπεύουν πάντοτε τον νικητή αθλητή με όλο το πρόσωπο ή σχεδόν έτσι. Πράγματι, προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η εικονιστική καινοτομία της απεικονίσεως του κύριου χαρακτήρα από πίσω θα έπρεπε να έχει προκύψει στην ίδια την Gandhara .. {συνεχίζεται στην σελ. 178} όπου οι καλλιτέχνες προσπάθησαν να αποδώσουν τον Sidharta με όσο το δυνατόν πιο ορατό τρόπο - συνήθως ολόσωμο ή πάντως σε θέση ιεραρχικής υπεροχής στην σύνθεση του ανάγλυφου. Αυτό, κατά την άποψή μου, είναι ένας παράγων που υποδηλώνει μια αρκετά πρώιμη ημερομηνία για το ανάγλυφο του Saidu Sharif (Swat). Και λαμβάνοντας επίσης υπόψη τις παρατηρήσεις μου σχετικά με το ανάγλυφο αρ. 7743 της Butkara I [14], μιά χρονολόγηση κατά τον 1ο αιώνα μ.Χ., πιστεύω, μπορεί να θεωρηθεί εύλογα πιθανή.

Ανάγλυφο από το Saidu Sharif (πρωτεύουσας του Swat)[42]

Δεν ισχυρίζομαι, εν κατακλείδι, ότι έχω προσθέσει σε μεγάλο βαθμό στις γνώσεις μας για την τέχνη της Gandhara. Προσπάθησα απλώς να υπογραμμίσω δύο ελάχιστα γνωστά φαινόμενα: την πιθανή παρουσία υποδειγμάτων (μοντέλων) στα εργαστήριο της Gandhara και την απουσία στα παλαιότερα ανάγλυφα μιας εικονιστικής συμβάσεως που φαίνεται ότι εμφανίζεται δυναμικά στα πιο γνωστά έργα τέχνης της Gandhara.

Θα ήθελα να επισημάνω, τέλος, ότι ένα ανάγλυφο της Mathura απεικονίζει μια ομάδα παλαιστών κατά τρόπον πολύ παρόμοιον με αυτόν στο ανάγλυφο του Swat και μπορεί να προέρχεται από αυτήν: είναι ένας στύλος από κιγκλίδωμα προερχόμενο από το Bhutesar το οποίο φυλάσσεται στο Μουσείο Mathura [15].

Το ανάγλυφο που εξετάσαμε και αρκετά άλλα που είναι παρόμοια με αυτό αποκαλύπτουν στιλιστικά ένα χαρακτηριστικό κλασικό χαρακτηριστικό στην Γανδαρινή τέχνη που αξίζει ιδιαίτερης προσοχής. Σε ένα άρθρο που κανένας μαθητής αυτής της τέχνης δεν έχει την πολυτέλεια να αγνοήσει, ο Daniel Schlumberger υποστηρίζει ότι επηρεάστηκε μόνο σε περιορισμένο βαθμό από το κλασικό στοιχείο στη ρωμαϊκή εποχή: "Η τέχνη της Gandhara όπως μας φαίνεται αποτελείται κυρίως από την τριπλή σύνθεση (κληρονομιά του παλaiού Ιράν από τους Αχεμενίδες, την Ελληνική συμβολή από την Βακτρία και την συμβολή από το νέο Ιράν των νομάδων) που μάθαμε να γνωρίζουμε στο Surkh Kotal και στη συνέχεια εμπλουτίστηκε με η ινδική συμβολή του Βουδισμού, που τελικά υποβλήθηκε στην ελληνορωμαϊκή επιρροή"[16]. Παρόλο που ο Schlumberger αναγνωρίζει πολλές περιπτώσεις Μεσογειακής επιρροής[17], δεν φαίνεται ποτέ να αποδίδει την ίδια σημασία σε αυτήν όπως στα Ελληνο - Βακτριανά και Ιρανικά στοιχεία. Μια τέτοια στάση του Γάλλου μελετητού είναι κατανοητή απλώς ως αντίδραση στην Ρωμαιο - Βουδιστική τάση στις μελέτες της Gandhara, αλλά δεν νομίζω ότι μπορεί να δικαιολογηθεί για άλλους, πιο ισχυρούς λόγους. Πράγματι, δεν πιστεύω ότι ήταν δυνατό τα κλασικά μοτίβα να διατηρηθούν αναλλοίωτα με όλη την αρχική τους γεύση σε αυτό το είδος αποθέματος της ευρύτερης Βακτριανής παραδόσεως.. Ίσως  το πρόβλημα θα λυθεί ευκολότερα εάν δούμε τη σχέση Μεσογείου - Gandhara ως έναν πιο ζωτικό και συνεχή σύνδεσμο από ό, τι μέχρι τώρα φανταζόμασταν. Η ύπαρξη μιάς γνήσιας Ελληνο - Βακτριανής κεφαλής φρεατίου είναι μια αποδεκτή υπόθεση ως τέτοια, και κάθε μελετητής σίγουρα θα χαρεί να την δει μια μέρα σίγουρα επιβεβαιωμένη. Όμως, η ανάπτυξη της τέχνης Gandhara, όποιες και αν είναι οι ιδιαίτερες όψεις της, δεν μπορεί να γίνει κατανοητή αν δεν ενσωματωθεί στην ιστορία των σχέσεων μεταξύ της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και της ΒΔ υπο-ηπείρου. ως κάτι περισσότερο από μια απλή και ασυνεχής επιρροή ...

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1]. Fedi et al. 2010. Η χρονολόγηση όμως αφορά στο υλικό του παπύρου, το οποίο θα μπορούσε, ίσως, να έχει επαναχρησιμοποιηθεί.

[1a]. Γιά την χρήση υποδειγμάτων προς 'αντιγραφή' και χρήση από μέρους των Ρωμαίων ζωγράφων, καθώς και περί Αρτεμιδώρου, βλ. Esposito (Esposito 2010).

[2]. Weingarten 2008.

[4]. 'La Fornarina' ή Margherita Luti: έργο του Raphael.

[4a]. Thomas 2021, p. 4, fig. 3.

[5]. Thomas 2021, pp. 2-4, n. 11. Πρόκειται γιά πάπυρο από την Φιλαδέλφεια, ο οποίος περιλαμβάνει προδιαγραφές για μωσαικό πάτωμα σε βαλανείον (P.Cair.Zen. 4 59665, Inv. Id JE51621).

[7]. Thomas 2021, fig. 3.

[10]. Thomas 2021, n. 12.

[20]. Esposito 2010, p. 218.

[24]. Settis 2006, pp. 33-35 & 42-50.

[25] Id., passim; Adornato 2006. 

[30]. Schmidt-Colinet 2009, pp. 789-790.

[40]. Taddei 1965, p. 174.

[41]. Taddei 1965, pp. 177-178.

[42]. Taddei 1965, fig. 1.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

https://www.lededizioni.com/lededizioniallegati/artemidoro380.pdf

Gallazzi, C., B. Kramer, S. Settis, G. Adornato, A. C. Cassio,  A. Soldati, eds. 2008. Il Papiro di Artemidoro (P.Artemid.), 

http://judithweingarten.blogspot.com/2008/05/bakers-daughter-and-artemidorus-papyrus.html

Weingarten, J. 2008. "The Baker's Daughter and the Artemidorus Papyrus (with multiple updates)," <http://judithweingarten.blogspot.com/2008/05/bakers-daughter-and-artemidorus-papyrus.html> (26 March 2021).

https://books.ub.uni-heidelberg.de/propylaeum/reader/download/777/777-29-92894-2-10-20210318.pdf

Thomas, R. 2021. “Antike Musterbücher,” in Archaeology and Economy in the Ancient World, Local Styles or Common Pattern Books in Roman Wall Painting and Mosaics, Panel 3.22, ed. R. Thomas, Heidelberg, pp. 1-14.

https://www.researchgate.net/publication/274379182_The_Artemidorus_Papyrus_Solving_An_Ancient_Puzzle_with_Radiocarbon_and_Ion_Beam_Analysis_Measurements

Fedi, M., L. Carraresi, P. A. Mandò, N. Grassi, A. Migliori, F. Taccetti, F. Terrasi. 2010. "Artemidorus Papyrus: Solving An Ancient Puzzle with Radiocarbon and Ion Beam Analysis Measurements," Radiocarbon 52(2-3), pp. 356-363.

https://as.nyu.edu/content/nyu-as/as/research-centers/silsila/events/2018-2019/digital-reproduction-and-the-problems-of-the-archaeological-arte.html

Elsner, J. 2012. "Digital reproduction and the Artemidorus papyrus," <https://as.nyu.edu/content/nyu-as/as/research-centers/silsila/events/2018-2019/digital-reproduction-and-the-problems-of-the-archaeological-arte.html> (26 March 2021).

https://www.jstor.org/stable/23264961

Elsner, J. 2012. "New studies on the Artemidorus papyrus: Introduction," Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte Bd. 61 (H. 3), pp. 289-292, 357-361.

https://www.jstor.org/stable/51000020

Irene Pajón Leyra. 2012. "Artemidorus behind Artemidorus: Geographic aspects in the zoological designs of the Artemidorus papyrus," Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte Bd. 61 (H. 3), pp. 336-361, 366-367.

https://www.academia.edu/1526556/3_Disegno_e_creazione_delle_immagini_nella_pittura_romana_Atti_del_X_Congresso_internazionale_Napoli_18_21_sept_2007_dell_Association_International_pour_la_Peinture_Murale_Antique

Esposito, D. 2010. "Disegno e creazione delle immagini nella pittura romana (Tav. XXI)," Annali Di Archeologia e Storia Antica Quaderno N. 18/1, Napoli, pp. 215-227.

Schmidt-Colinet, A. 2009. "'Musterbücher' statt 'Meisterforschung': Zum Verständnis antiker Werkstattstrukturen und Produktionsprozesse," Journal of Roman archaeology 22 (2), pp. 787-792.

https://www.jstor.org/stable/29754920

Taddei, M. 1965. “On a Hellenistic Model Used in Some Gandharan Reliefs in Swat,” East and West 15 (3/4), pp. 174-178.

https://books.ub.uni-heidelberg.de/propylaeum/catalog/book/777

Thomas, R., ed. 2021. Archaeology and Economy in the Ancient World – Proceedings of the 19th International Congress of Classical Archaeology, Cologne/Bonn 2018, Panel 3.22: Local Styles or Common Pattern Books in Roman Wall Painting and Mosaics, Propylaeum.

Weingarten, J. 2008. "The Baker's Daughter and the Artemidorus Papyrus (with multiple updates)," <http://judithweingarten.blogspot.com/2008/05/bakers-daughter-and-artemidorus-papyrus.html> (29 January 2022).

ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: 290122