BUY NOW

Support independent publishing: Buy this book on Lulu.

Δευτέρα 11 Σεπτεμβρίου 2023

PENTHESILEIA vs ACHILLEUS IN THE NATIONAL IRANIAN EPIC Šāh-nāma (Ferdowsī)

ΠΕΝΘΕΣΙΛΕΙΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΑΧΙΛΛΕΩΣ (Gordafarid vs. Sohrab) ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΙΡΑΝΙΚΟ ΕΠΟΣ Šāh-nāma ΤΟΥ Ferdowsī {Ερανίσματα}

Arezou Zalipour 2005

Τα έπη αποτελούν μέρος της εθνικής ταυτότητας πολλών λαών σε όλο τον κόσμο. Ενσαρκώνουν την ιστορία, τον πολιτισμό και τις φιλοδοξίες ενός έθνους στην αρχαιότητα, όταν οι ειδήσεις μεταδίδονταν από στόμα σε στόμα σε στίχους ή τραγούδια, όταν τα ιστορικά γεγονότα έγιναν θρύλοι και όταν οι θρύλοι άρχισαν τελικά να καταγράφονται. Το ενοποιητικό θέμα όλων των επών είναι κάποια ηρωική δράση ενός ήρωα ή ήρωες, των οποίων οι πράξεις καθορίζουν την πορεία της ιστορίας ενός έθνους. Αυτά τα έπη αντικατοπτρίζουν στη συνέχεια την κοσμοθεωρία της εποχής στην οποία έγραφε ο ποιητής. Το παλαιότερο επικό έργο που έχει διασωθεί είναι ο Σουμερίων Γκιλγκαμές του οποίου ο ήρωας προκαλεί τον θάνατο για να ανακαλύψει το μυστικό της αθανασίας. Τα πιο διάσημα έπη του δυτικού κόσμου είναι η Ιλιάδα και η Οδύσσεια του Ομήρου. Φυσικά υπάρχουν πολλά άλλα έπη που αποτελούν την παγκόσμια λογοτεχνία μας: η Εβραϊκή Βίβλος (η συλλογή επών όπως η ιστορία του Δαβίδ και του Γολιάθ και του Μωυσή και του Φαραώ). Η Αινειάδα του Βιργίλιου (οι περιπέτειες του Αινεία μετά τον Τρωικό πόλεμο). το ισπανικό έπος του Cid. το γαλλικό έπος του Roland· καθώς και μια σειρά από πολλά διάσημα έπη από Φινλανδούς, Γερμανούς, Νορβηγούς, Ινδούς, Ιρλανδούς και άλλα αρχαία έθνη (Cudden 225).
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Kaplanis 2009
Ο μύθος των Αμαζόνων υπήρξε ένας από τους πιο ισχυρούς και δημοφιλείς μεταξύ των ελληνικών μύθων από την εμφάνισή του μέχρι σήμερα. Στο πρώτο μέρος της παρούσας εργασίας επιχειρείται η παρουσίαση των βασικών στοιχείων του. Η παρουσίαση λαμβάνει υπόψη τις μεταμορφώσεις τόσον του μύθου όσο και των μέσων με τα οποία παρουσιάζεται (από τις αρχαιοελληνικές αφηγήσεις και απεικονίσεις έως τα σημερινά κόμικς και graphic novels), όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένα. Το δεύτερο μέρος εστιάζει στις κύριες εμφανίσεις των Αμαζόνων στην πρώιμη νεοελληνική λογοτεχνία και παρέχει μιαν ανάλυση - βασιζόμενη πολύ στην φεμινιστική κριτική και στον Bakhtin - του ανεστραμμένου κόσμου των Αμαζόνων στην Φυλλάδα του Αλεξάνδρου (τέλη 17ου αιώνα){Η «Φυλλάδα του Μεγαλέξανδρου» είναι έργο που κυκλοφορούσε μετά το 1680 στην ελληνική δημοτική γλώσσα, πεζή διασκευή παλαιότερων έργων, διασκευών που βασίζονται στο ελληνιστικό μυθιστόρημα του 3ου αιώνα του Ψευδο-Καλλισθένη με τίτλο Βίος Αλεξάνδρου του Μακεδόνος}, που αποτελεί το κεντρικό του θέμα. Επιπρόσθετα, εξετάζεται εν συντομία η μονομαχία του τελευταίου επικού ήρωα της ελληνικής λογοτεχνίας, του Διγενή Ακρίτη με την μεγίστη των Αμαζόνων, όπως παρουσιάζεται στην εσκοριακή εκδοχή του 15ου αιώνα.

Η ΜΑΞΙΜΩ ΩΣ ΑΜΑΖΟΝΑ .. Η ερωτική συνεύρεση της Μαξιμώς και του Διγενή Ακρίτα (Έργο Δ. Σκουρτέλη)
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Mohammad Ghazanfari. 2014
Από την αρχή της ζωής στην γη, ο άνθρωπος έμαθε ότι η ζωή αφ' εαυτής είναι πολύτιμη. Η έννοια του άτρωτου αποτελεί μια αντανάκλαση της επιθυμίας των ανθρώπων να ζήσουν όσον το δυνατόν περισσότερο σε αυτόν τον κόσμο και να επιτύχουν την αθανασία. Η ιδέα μπορεί επίσης να προσεγγισθεί από την άποψη της επιθυμίας του ανθρώπου να επιτύχει την υπεροχή έναντι των άλλων ανθρώπινων όντων. Υπάρχουν λίγοι ήρωες στην παγκόσμια μυθολογία που φημίζονται για το άτρωτο τους, μεταξύ των οποίων μπορεί κανείς να αναφέρει τον Αχιλλέα — τον περίφημο Έλληνα ήρωα στον Τρωικό Πόλεμο, ο οποίος, σύμφωνα με τους μύθους, ήταν άτρωτος εκτός από την φτέρνα — καθώς και έναν άλλον, ονόματι Esfandiar, θρυλικό Πέρση πρίγκιπα και ηρωικό χαρακτήρα στο Shah-nameh του Ferdowsi — το εθνικό έπος της Περσίας — του οποίου το άτρωτο οφείλεται στον Ζωροάστρη, τον αρχαίο Ιρανό προφήτη. Φαίνεται ότι, μεταξύ των άτρωτων ηρώων στην παγκόσμια μυθολογία, αυτοί οι δύο, κατέχοντας ορισμένους διακριτά χαρακτηριστικά, μοιάζουν περισσότερο από άλλους ήρωες από πολλές απόψεις. Για παράδειγμα, απολαμβάνουν μια διακεκριμένη βασιλική καταγωγή, είναι νέοι, γενναίοι, περιπετειώδεις, αλαζονικοί και ασυναγώνιστοι κάτοχοι υπερφυσικών, θεϊκών ιδιοτήτων, αποζητούντες την φήμη, είναι ευάλωτοι σε ένα συγκεκριμένο σημείο του σώματος και τελικά, πεθαίνουν με τραγικό, πρόωρο θάνατο. Αυτή η μελέτη συγκρίνει και αντιπαραβάλλει τον Αχιλλέα και τον Esfandiar με βάση την ελληνική και περσική μυθολογία. 
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Davis 1992
Αυτή η εργασία θα επιχειρήσει να συγκρίνει μια διάσημη σκηνή στο Shahnameh του Ferdowsi με μιαν εξίσου γνωστή στην Ιλιάδα του Ομήρου. Υπάρχουν γενικά τρεις τρόποι με τους οποίους μπορεί να γίνει μια τέτοια σύγκριση. Οι ομοιότητες και οι διαφορές μπορούν να αποδοθούν σε λόγους σχετιζόμενους με το λογοτεχνικό είδος ή την φύση του υποκείμενου μυθικού υλικού και των πηγών που χρησιμοποιήθηκαν από τους εν λόγω ποιητές ή στην συνείδηση και χρήση από τον μεταγενέστερο ποιητή του έργου του προηγούμενου ποιητή, σε οποιοδήποτε στάδιο της απόστασης. Αλλού έθιξα το λογοτεχνικό είδος (genre: λογοτεχνικά είδη - literary genres - εννoούμε την ποίηση, την πεζογραφία και το δράμα) ως αιτία για εμφανείς ομοιότητες μεταξύ των δύο επιφανειακά πολύ διαφορετικών επικών παραδόσεων της Ελλάδας και του Ιράν, υποδεικνύοντας ότι η σύγκρουση βασιλιά/πρωταθλητή που περιγράφεται από τον W. T. H. Jackson ως τυπική του ευρωπαϊκού έπους είναι επίσης χαρακτηριστική του ιρανικού Shahnameh.1 Το πιο συνηθισμένο και ίσως πιο υποδηλωτικά γόνιμο είδος σύγκρισης είναι αυτό που υπονοεί μια κοινή πηγή στον Ινδοευρωπαϊκό μύθο για επεισόδια στην ελληνική μυθολογία και επεισόδια στα προηγούμενα μυθικά και θρυλικά στάδια του Shahnameh: η ελληνική ιστορία του Προμηθέα, για παράδειγμα, φαίνεται να είναι ένας στενός παραλληλισμός με την ιστορία του Jamshid & Zahhak - η εισαγωγή του Jamshid στις τέχνες του πολιτισμού και η αίσθηση του ότι συναγωνίζεται στην εξουσία τον υπέρτατο Θεό που απηχεί παρόμοια θέματα στην ιστορία του Προμηθέα και την τιμωρία που επιβλήθηκε στον αντίπαλό του, Zahhak, με τον οποίο συνδέεται στενά, αποτελώντας παράλληλο με αυτό που είχε ο ίδιος ο Προμηθέας, έτσι ώστε αυτό που εμφανίζεται ως ιστορία για μια μυθολογική φιγούρα στις ελληνικές πηγές εμφανίζεται ως ιστορία για δύο συνδεδεμένες μορφές στην περσική πηγές.
Αυτή η εργασία θα επικεντρωθεί σε ένα πολύ στενότερο πεδίο πιθανοτήτων και θα αποφύγει λίγο πολύ τις εικασίες σχετικά με μια κοινή μυθολογική προέλευση. Ο στόχος εδώ είναι να επιστήσουμε την προσοχή στην ύπαρξη των εξαιρετικά ισχυρών δομικών και ακόμη και πιθανών γλωσσικών ομοιοτήτων μεταξύ μιας σκηνής στο έργο του Ομήρου και μιας στο Shahnameh του Ferdowsi, και να προτείνουμε ότι οι παραλληλισμοί μεταξύ των δύο υπονοούν κάτι περισσότερο από την απλή επανάληψη. ενός τόπου σχετικά κοινού στην επική/ηρωική ποίηση. Οι περιστασιακές μαρτυρίες των κειμένων ως έχουν τώρα υποδηλώνουν ότι το ομηρικό επεισόδιο ήταν σε σημαντικό βαθμό, μέσω κάποιων μη ανακτήσιμων πλέον μέσων μετάδοσης, ένα συγκεκριμένο πρότυπο για τη σκηνή στο ποίημα του Ferdowsi. Δεν μιλάμε, λοιπόν, για μια κοινή μυθική πηγή ή για σύμπτωση της χρήσης του είδους, όσο για την αξιοποίηση από τον Ferdowsi της Ομηρικής σκηνής ως λογοτεχνικού προτύπου - υποδείγματος. 

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Marshak 1995, p. 104.
.. A well-preserved fragment was discovered on the northern wall of Room 55 (Fig. 52). It represents a battle: the king in his lamellar armour is stabbing his enemy with his sword. An arrow head (or the point of a spear) is directed at the king's breast. This scene is certainly not the first episode of the narrative. In the following episode another warrior in full lamellar armour is killed with an arrow (or a spear) (Fig. 53). In the third episode, a female warrior appears, sword in hand, but wearing rich garments (Fig. 54). The most probable interpretation is that she intends to support the partly defeated army of the king. Then, by the time we reach Room 55, she is shown in her full armour (Fig. 55). She is fencing with a man in chain mail. On the same wall there are figures of a slain warrior falling and two kneeling figures in full armour, one of which is female They are smaller than the figures of the fighters. However, {NEXT PAGE IS 105} it may be the same female warrior depicted in both scenes. She and another hero could be shown, kneeling before a king or their commander-in-chief.     
    There are a number of warlike women in the Shah-nameh and in the epics of the Central Asian Turkic peoples. Α. M. Belenitskii thought that the woman could be Gurd-Afarid, the daughter of the ruler of the fortress Safid-Diz,43 In the Shah-nameh, she fights unsuccessfully with Suhrab the son of Rustam, alter the defeat of a young warrior from her father's garrison. It is hard to explain why her father could be presented as a possessor of the royal farn but in the mural only he, and not the heroine, has a halo and tongues of flame over his shoulders. Moreover, the father of Gurd-Afarid does not fight. More probably, the story from the Shah-nameh is only typologically similar to the subject of the murals in Rooms 42 and 55. 
    In this house, including the 'Rustam Room' and these two additional rooms, we find illustrations to a whole library of the secular books so poorly represented among Sogdian and other Middle Iranian literary texts which have come down us. 

Marshak 1995, p. 126 
    One of the Pendjikent epic subjects which is known from the study of the murals of the 'Rustam Room' has an approximate analogy among the murals in another hall (Room I / Sector XXI)15 of the same period (c. AD 740), and its well-known 'Amazon' cycle is comparable with the murals in Rooms 42 and 55/Sector Vl. Room I/Sector XXI is a reception hall in one of the two Largest houses in the town (Fig. 6). In the long lobby fronting the main hall there were the cult scene with Nanaya on her lion, advancing riders, a scene of a banquet and dancing masked performers in theatrical dress. There is no proof that these fragments belong to an illustrative cycle. Their date is c. AD 720. 
    In the room for family gatherings there are later paintings (c. AD 740) which include the portraits of an ancestral couple (the parents of the owner of the house?) the two dancers, and battle episodes which may be illustrative (they are fragmentary, and it is impossible to tell how the events develop). 
    In the main hall itself, there are paintings that belong to the later group (c. AD 740). Two registers of murals have been satisfactorily preserved: the upper one with a frieze-like composition and the lower one divided into several panels by double vertical lines (Pls. 12-13). The background is light blue and is brighter in the upper register. Sometimes in the lower register the priming coat without blue pigment serves as the background. 
    The development of events in the frieze-like composition is right in left. In the lower part of the upper register, among the figures of the dead and wounded warriors, there are women with two long plaits. All the fighters are mounted and, unfortunately, the upper part of the composition with their heads and shoulders is completely gone. That is why only one scene, with a dead or wounded woman borne by two warriors on a carpet (?) is understandable (Pl. 13). The 'Amazon' stories in this hall and those in Rooms 42 avid 55/Sector VI are different. In Room I/Sector XXI the king (?) of the enemies of the Amazons is shown several times. His horse is white, his leggings are adorned with pearls. Fragments of the three episodes have been preserved: 1) he leads his army; 2) after the above mentioned scene with the wounded or killed Amazon, he is depicted in battle, falling from his horse; 3) in the final scene he is seated on a camp stool, and trophies lie before him.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ILIAD 21.114-119 AND THE DEATH OF PENTHESILEA
by G.M. Sifakis


The famous Penthesilea kylix in the Museum Antiker Kleinkunst, Munich (fig. I),1 shows a Greek killing an Amazon. Two more figures, a Greek on the left of the central group and a fallen Amazon on right, complete the picture. Whether the two main figures are Achilles and Penthesilea, as O. Jahn2 suggested more than a hundred years ago and is still widely believed, or the scene is better interpreted as an Athenian Amazonomachy derived from Mikon's painting with the same subject in the Stoa Poikile as von Bothmer,3 following Furtwängler,4 has argued, is a problem that will not concern us here.

The purpose of this paper is to relate the vase-painting with a Homeric passage, namely Iliad where the slaying of Lykaon by Achilles is described:

ὣς φάτο, τοῦ δ᾽ αὐτοῦ λύτο γούνατα καὶ φίλον ἦτορ·
115 ἔγχος μέν ῥ᾽ ἀφέηκεν, ὃ δ᾽ ἕζετο χεῖρε πετάσσας
ἀμφοτέρας· Ἀχιλεὺς δὲ ἐρυσσάμενος ξίφος ὀξὺ
τύψε κατὰ κληῖδα παρ᾽ αὐχένα, πᾶν δέ οἱ εἴσω
δῦ ξίφος ἄμφηκες· ὃ δ᾽ ἄρα πρηνὴς ἐπὶ γαίῃ
κεῖτο ταθείς, ἐκ δ᾽ αἷμα μέλαν ῥέε, δεῦε δὲ γαῖαν.

ἕζετο in line 115 does not mean 'sat' but 'sank to the ground' as in II. 13.653 and 14.495 (cf. L.S.J., s.v. έζομαι, 1.3). Also, χεῖρε πετάσσας probably implies a gesture of imploring (cf. κάππεσεν ἄμφω χεῖρε φίλοις ἑτάροισι πετάσσας, Il. 4.523, 13.549).
The passage quoted above contains many formulas but as a configuration of formulas and a specific description of Achilles killing an opponent it is unique in Greek epic poetry. The arrangement of the two central figures on the Penthesilea cup is also unique in vase painting, although the subject of the picture is common. It seems to me that there is a striking correspondence between the cup scene and the Homeric description, which is unlikely to be accidental. I suggest, therefore, that the Penthesilea Painter, or the painter of his prototype, had in mind the above passage (or a similar one from the Aithiopis , if the figures are indeed Achilles and Penthesilea).
    In view of this passage 'Achilles' on the Penthesilea cup should not be described as plunging his sword into the breast of 'Penthesilea'5 but between her collar-bone and throat. The blade will presently
reach her heart and cause instant death.
    Homer accurately describes a specific and efficient way of slaying an opponent who does not offer (or no longer offers) any resistance. Perhaps this method of execution should not be attributed to the poet's imagination but rather to observation of actual war practice.6
    A similar use of the sword, although in a very different situation, is probably to be recognized on another Athenian vase, a 'Tyrrhenian' amphora by the Timiades Painter (fig. 2). 7 The subject of this picture is the sacrifice of Polyxena by Neoptolemos. Polyxena's body is held horizontally by three Greeks over the tomb-altar of Achilles while Neoptolemos performs the sacrifice. The blade has cut the carotid and a gush of blood comes out of the wound.
    No matter, however, whether Achilles' method of execution could be observed in real life, what links the Homeric description of Lykaon's death in the hands of Achilles to Penthesilea's similar fate shown on the Munich cup is the close correspondence in the rendition of the two scenes and their uniqueness in poetry and art respectively.

University of Thessaloniki
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

WIKIPEDIA, s.v. Sogdian Art 
Sogdian terminology and the many images of gods suggest that the temples were considered by Sogdians "the house of the gods," similarly to the Greeks.[26: Shkoda, V. D. 1996. "The Sogdian Temple: Structure and Rituals," Bulletin of the Asia Institute (New Series) 10, pp. 195–206. <https://www.jstor.org/stable/24048896>, p. 201, n. 40 & final!]{40. B. I. Marshak, "Pod" emnaia mashina v khrame drevnego Pedzikenta" (An elevating machine in a temple in ancient Panjikenti, in Proshloe Srednei Azii: Alkheologiia, numizmatika i epigrafika, ernoraffiiq, ed, V. A. Rartuv (Dushanbe, 1987), pp. 95-103, The isometric plan and the reconstruction of the machine is also reproduced in M. Mode, "Das Enthulungsrituals des versteckten Gottin: Zur Darstellung einer sogdischen Kulstatue aus Metall", Hallesche Beiträge zur Orientwissenschaft 16 [1991], fig. 11 <https://menadoc.bibliothek.uni-halle.de/download/pdf/912895>} According to Marshak, there was technology in the temple that allowed to raise the image of a god. There was also a room that was possibly assigned to theatrical effects. It is possible that the rituals had a theatrical nature, including special effects, with the Sogdians possibly performing religious/mythological scenes.[26] Two murals (found in a chapel and in the courtyard), dating to the 6th century, confirm the practice of theatrical worship.[26] All works at the temple were funded by private donors.[26] In the temple there was also a bakery.[26]


Ο «από μηχανής» θεός (Deus ex machina)

Ανυψωτική μηχανή («γέρανος») του αρχαίου θεάτρου (από την εποχή του Αισχύλου) που εχρησιμοποιείτο για την εντυπωσιακή αιώρηση και κάθοδο στη σκηνή καθοριστικών για τη δράση του έργου προσώπων (π.χ. ήρωες, θεοί, κ.ά), αλλά και σπανιότερα βαρύτερων φορτίων (π.χ. άρματα ή άλογα με αναβάτες, εξέδρες με το χορό, κ.ά.). Σύμφωνα με το συγκερασμό βιβλιογραφικών και αγγειογραφικών πληροφοριών αποτελούνταν από μία μακριά αρθρωτή δοκό που στηριζόταν σε μια περιστρεφόμενη κατακόρυφη δοκό. Το φορτίο ανυψωνόταν με σχοινί («αιώρα») μέσω τροχαλίας και χειροκίνητου βαρούλκου που βρίσκονταν εκατέρωθεν της δοκού. Η δοκός έφερε αντίβαρο για την εξισορρόπηση του αναρτώμενου φορτίου. Η μηχανή ήταν τοποθετημένη πίσω από τη σκηνή κοντά στην αριστερή πάροδο σε οριζόντια σχεδόν θέση. Ο χειριστής της μηχανής («μηχανοποιός»), αφού εξισορροπούσε το φορτίο (με αντίβαρα), ασκούσε (μέσω των χειρολαβών) την απαιτούμενη κλίση και στη συνέχεια την απαιτούμενη περιστροφή στη δοκό ώστε το φορτίο να βρεθεί πάνω από το μέσον του προσκηνίου. Ένας τροχός στο άκρο της υπερσταθμισμένης δοκού ίσως διευκόλυνε το χειριστή στην περιστροφή της. Όταν η δράση το απαιτούσε εκτελούσε και κλυδωνισμούς στο σταθμισμένο φορτίο. Τέλος εναπόθετε το φορτίο στο προσκήνιο με τη βοήθεια του βαρούλκου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

https://archive.org/details/legendstalesfablesintheartofsogdianaborismarshak_678_G/page/102/mode/2up?q=amazon
Marshak, B. 1995. Legends Tales & Fables In The Art Of Sogdiana, New York (Amazon).
: fig. 54, 55; pp. 103–6, 126.

https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/09518967.2019.1663651
Skupniewicz, P., and K. Maksymiuk. 2019. "Gordāfarid, Penthesilea and Athena: the identification of a Greek motif in Ferdowsī’s Šāh-nāma and its possible association with Hellenistic art in the East," Mediterranean Historical Review 34 (2), pp. 123-143.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 
https://www.researchgate.net/publication/263773101_The_Shahnameh_of_Ferdowsi_The_Soul_of_Iran_Saga?fbclid=IwAR2_MZGnH1xnqWwH1HlBYHF4ZE5XX4vmaNTqNpKdeUYE_mORbemBraSDWPc
Arezou Zalipour. 2005. "The Shahnameh of Ferdowsi: The Soul of Iran Saga" in Nationhood in Literature: Expressions of Realities, ed. Subramaniam, G,  I. J. Azyze,  S. I. Hamdan, Malaysia, pp. 221-232.

https://www.jstor.org/stable/4310801
Davis, D. 1992. "In the Enemy's Camp: Homer's Helen and Ferdowsi's Hojir," Iranian Studies 25 (3/4), pp. 17-26.

Κονιδάρης, Δ. Ν. 2022. "ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΗΝ ΣΟΓΔΙΑΝΗ & ΤΗΝ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ," <https://dnkonidaris.blogspot.com/2022/09/greek-influence-on-sogdiana.html?fbclid=IwAR0j5Btl5jDqyA-7ZuICH-aQRtqkQ0oYH4ye_vRQUXcE2cHPjdtGAnRHfio> (8 Sept. 2023).

https://www.jstor.org/stable/24048774
Marshak, B. I. and V. I. Raspopova. 1994. "Worshipers from the Northern Shrine of Temple II, Panjikent," Bulletin of the Asia Institute (New Series) 8 (The Archaeology and Art of Central Asia Studies From the Former Soviet Union), pp. 187-207.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 
https://www.jstor.org/stable/24048896
Shkoda, V. D. 1996. "The Sogdian Temple: Structure and Rituals," Bulletin of the Asia Institute (New Series) 10, pp. 195–206. 

p. 201
sions.37 The numerous images of gods in the temples, as well as Sogdian religious terminology, indicate that temples were viewed by the Sogdians as the "place, dwelling of the gods"— vaghestan 38 which recalls the corresponding view on Greek temples: representations of sacred processions in Greek temples, accordrig to J. Harrison, were "prayers or praises translated into stone,"39 suggesting that all scenes had been part of the ritual. Materials of the fourth period from Temple II testify that images of the Panjikent temples might have been included in the ritual.

B. I. Marshal suggested that there had been some mechanicaI device at Panjikent that elevated a screen or an image of a god.40 A ritual involving the use of miracle-working machinery recalls a theatre performance with elements of the Mysteria rite,41 {41: It is worth mentioning that ancient Greeks regarded theatre performances as a part of the state cult; see S. I. Radtsig, Istoriia Drevnegrecheskoi literatury (Moscow 1982), p. 174; cf. Harrison, Ancient Art and Ritual, pp. 1-3} its center the moving image of a deity. A secret room in the interior of a fourth-period ramp that ascended to the top of the platform of Temple II might also have been used for scenic effects.42 Episodes from the lives of the gods were probably recited or acted out in the course of the service, thus allowing the audience watching the performance to become involved in it. One sixth-century mural painting from the northern chapel in the courtyard of Temple II represents this type of theatrical ritual. In front of a goddess seated on a throne shaped like a fantastic animal, a group of people who play the parts of different gods is represented. A group of people shown as smaller represent mortals. Another sixth-century painting from an auxiliary shrine in the northern part of the courtyard of Temple I (Room 10a) represents dancing people in animal masks, who hold musical instruments.44
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 
https://menadoc.bibliothek.uni-halle.de/download/pdf/912895
Mode, M. 1991. "Das Enthulungsrituals des versteckten Gottin: Zur Darstellung einer sogdischen Kulstatue aus Metall," Hallesche Beiträge zur Orientwissenschaft 16,  pp. 53-76.
 <https://menadoc.bibliothek.uni-halle.de/download/pdf/912895> 

ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ & ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΑΣ ΣΤΟ ΣΟΓΔΙΑΝΟ PANJIKENT!

ΣΟΓΔΙΑΝΗ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑ: ΣΤΟΝ ΑΠΟΗΧΟ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΩΝ & ΚΟΣΣΑΝΙΚΩΝ ΡΙΖΩΝ ΤΗΣ ..

ΣΚΗΝΗ ΘΡΗΝΟΥ (ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΣΕΦΟΝΗΣ ?) ΜΕ ΤΗΝ NANA & ΤΗΝ ΔΗΜΗΤΡΑ ΑΠΟ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΙΙ ΣΤΟ PANJIKENT(Mourning Scene. Panjikent, Tajikistan, south wall of main hall of Temple II, Wall painting, 6th c. CE, The State Hermitage Museum, SA-16236)

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΡΡΟΗ ΣΤΟ ΣΟΓΔΙΑΝΟ PANJIKENT (ΤΑΤΖΙΚΙΣΤΑΝ, 7/8 αι. μ.Χ.)

ΒΑΚΤΡΙΑΝΑ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΙΕΡΟ II ΤΟΥ PENJIKENT

ΣΟΓΔΙΑΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ & ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΣΙΑ: ΝΕΟ ΤΕΚΜΗΡΙΟ (The Image of Alexander in Central Asia A New Document: A lecture by Frantz Grenet, Collège de France, Paris)

ΘΕΑΤΡΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ ΣΤΟ ΙΕΡΟ ΤΟΥ PANJIKENT ΤΗΣ ΣΟΓΔΙΑΝΗΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ (THEATER PERFORMANCES & AUTOMATA PAINTED IN FRESCOES OF PENJIKENT TEMPLE - FOLLOWING THE GREEK PROTOTYPE - MODEL)

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΧΡΥΣΗΣ ΥΔΡΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΥΤΙΚΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΣΙΑ, ΠΡΟΕΡΧΟΜΕΝΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΝΑΚΤΟΡΟ ΤΟΥ ΘΙΒΕΤ  ΤΟΥ 7/8 αι.(Allegories of Kingship: A Preliminary Study of a Western Central Asian Gold Ewer in the Royal Court of Tibet)

MOURNING SCENE WITH NANA, DEMETER & DEAD PERSEPHON FROM PANJIKENT MURAL (south wall of main hall of Temple II, Wall painting, 6th c. CE, The State Hermitage Museum, SA-16236)

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΡΡΟΗ ΣΤΟ ΣΟΓΔΙΑΝΟ PANJIKENT (ΤΑΤΖΙΚΙΣΤΑΝ, 7/8 αι. μ.Χ.)

G. M. Sifakis. 1976.  "'ILIAD' 21.114-119 AND THE DEATH OF PENTHESILEA," Bulletin of the Institute of Classical Studies 23, pp. 55-57. https://www.jstor.org/stable/43646137                https://www.researchgate.net/publication/249504108_ILIAD_21114-119_AND_THE_DEATH_OF_PENTHESILEA                        https://www.logeion.upatras.gr/node/303             

https://www.academia.edu/8717811/Deus_Ex_Machina_Mechanism_Reconstruction_in_the_Theater_of_Phlius_Corinthia?fbclid=IwAR1LxzEU7wHRmajmPWEoPuNkJuIFAflpfrSpHtd_h_sySuxTCngxEHtfQ88
Papadogiannis, A. S. , M. C. Tsakoumaki, T. G. Chondros. 2010. "'Deus-Ex-Machina' Mechanism Reconstruction in the Theater of Phlius, Corinthia," J. Mech. Des. Jan 2010, 132(1): 011001 (9 pages)
https://doi.org/10.1115/1.4000530

https://www.researchgate.net/publication/278378135_Similar_Portrayal_of_Two_Invulnerable_Heroes_in_Homer's_Iliad_and_Ferdowsi's_Shah-nameh?fbclid=IwAR34Ihyi7ioTQAi8RJ102ntXGULYqm8TneZkfjSqWNhB-z1JrN1GPPl834A
Mohammad Ghazanfari. 2014. "Similar Portrayal of Two Invulnerable Heroes in Homer’s Iliad and Ferdowsi’s Shah-nameh," Iranian EFL Journal 10 (4), pp. 416-426.

https://fac.flinders.edu.au/dspace/api/core/bitstreams/cb9a338f-f6f2-4964-9ab3-3be7a43f7538/content?fbclid=IwAR2JBTncXohvF_VITVx0amcwm-SRHeyQUQTeZ5buHlkyK13w11pxQOp3Ujo
Kaplanis, Τ. 2009. "The Inverted World of the Amazons: Aspects of a Persistent Myth in Early Modern Greek Literature," in Greek Research in Australia: Proceedings of the Eighth Biennial International Conference of Greek Studies, Flinders University June 2009, ed. Rossetto, M., M. Tsianikas, G. Couvalis and M. Palaktsoglou, pp. 291-309.

ΠΛΕΟΝ ΠΡΟΣΦΑΤΟΣ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: 110923

Τετάρτη 6 Σεπτεμβρίου 2023

HITTITE WATER CULT AND ARM-SHAPED VESSELS FROM CYPRUS

 ΚΥΠΡΙΑΚΑ ΑΓΓΕΙΑ  & ΥΔΑΤΙΝΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΣΤΗΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΧΕΤΤΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΑΣ

Στην Χατούσα, αλλά και σε άλλες θέσεις στην Ανατολία, έχει ανασκαφεί πληθώρα κεραμεικών της ερυθράς τροχήλατης,[7_168] τόσον του ιδιόμορφου σχήματος κοίλου βραχίονος (ή και κουταλόσχημα),[7_169] όσον και εκπροσώπων της άλλης μεγάλης κατηγορίας της κεραμεικής RLWm, ήτοι των λεγομένων ατρακτοειδών. Αυτά τα ιδιόμορφα επιμήκη αγγεία, Κυπριακές εισαγωγές αλλά και τοπικώς παραγόμενες απομιμήσεις,[7_170] συσχετίζονται με τελετουργική δραστηριότητα θρησκευτικού χαρακτήρος,[7_171] φαίνεται δε ότι σηματοδοτούν την ύπαρξη ιδιαίτερων και στενών σχέσεων των Χετταίων με την Κύπρο,[7_172] οι οποίες μένει να αποσαφηνισθούν περαιτέρω στο μέλλον. 

Εικ. 1. (a) Χάρτης ενδεικτικών θέσεων ευρέσεως Κυπριακών αγγείων: 1, Boğazköy; 2, Kuşakli; 3, Kilise Tepe; 4, Tel Tweini; 5, Memphis Saqqara. (b) Μεγέθυνση για την επίδειξη θέσεων στην Κύπρο: 6, Κουκλιά; 7, Καλαβασσός-Άγιος Δημήτριος; 8, Άρπερα; 9, Αλυκή (Hala Sultan Tekke); 10, Έγκωμη; 11, Καζαφάνηi; 12, Dhenia; 13, Μύρτου-Πηγάδες. (c) Οξύληκτο αγγείο Κύπρου, (d) φακοειδές φλασκί Κύπρου, (e) Αγγεία σχήματος βραχίονος από το Kilise Tepe.


Το ιερό συγκρότημα Südburg στην Χεττιτική πρωτεύουσα αποτελεί σημαντικό σημείο συσσωρεύσεως των προαναφερθέντων ιδιαίτερων Κυπριακών αγγείων, θα σχολιασθεί δε εδώ σύντομα λόγω του ενδιαφέροντος που εμφανίζει για τις θρησκευτικές και άλλες συσχετίσεις του με το Αιγαίο, δηλαδή τον Μυκηναϊκό κόσμο και την Κύπρο. Το συγκρότημα Südburg στην Ḫattuša, σύμφωνα με την περιγραφή του Beckman,[7_172a1] αποτελεί εξ ολοκλήρου τεχνητό έργο, χωρίς το πλεονέκτημα προϋπάρξεως μιας φυσικής πηγής. Εδώ ανασκάφηκε ορθογώνια κοιλότητα 6.000 τ.μ. που οριοθετήθηκε με χονδρές χωμάτινες όχθες και στην συνέχεια πληρώθηκε με νερό που εισήχθη από τις δασώδεις πλαγιές νότια της πόλεως. Στα ιζήματα που συγκεντρώθηκαν στη λιμνούλα που κατασκευάστηκε έτσι, οι αρχαιολόγοι βρήκαν πολλά θραύσματα αναθηματικών Κυπριακών αγγείων. Στην συνέχεια, τοποθετήθηκαν λιθόκτιστοι θάλαμοι τόσον στην δυτική όσον και στην βόρεια γωνία του αναχώματος της λίμνης. Η δυτική κατασκευή έχει καταστραφεί σε μεγάλο βαθμό, αλλά η βόρεια έχει σωθεί σχεδόν ανέπαφη, χάρη στην προστασία που παρείχε το μεταγενέστερο Φρυγικό τείχος της πόλεως που κατασκευάστηκε πάνω της. Μέσα σε αυτόν τον Θάλαμο 2 ανεγέρθηκαν δύο ανάγλυφες πλάκες, η μία που απεικόνιζε τον θεό Ήλιο και η άλλη τον προστάτη του κτιρίου, τον Šuppiluliuma II, τον τελευταίο βεβαιωμένο Μέγα Βασιλιά των Χετταίων.
Εικ. 2: British Museum reg. nr. 1898,1201.122, Μαρώνι Λάρνακας ΥΚ ΙΙ (1450-1200 π.Χ.), ερυθρο-στιλβωτό κοίλο αγγείο τροχήλατης κεραμεικής μήκους 64.5 εκ. καταλήγον σε βραχίονα φέροντα κύπελλο

Ο εξοπλισμός συμπληρώνεται από ιερογλυφική επιγραφή όπου αυτός ο ηγεμόνας εκθέτει τα μεγάλα πολεμικά κατορθώματά του. Ολοκληρώνει το σχετικό κείμενο με την εξής δήλωση: “Εδώ… κατασκεύασα έναν ‘Ιερό Γήινο Δρόμο’”, προφανώς αναφερόμενος στον ίδιο τον θάλαμο. Αυτός ο όρος αντιστοιχεί στο σφηνοειδές ιδεόγραμμα KASKAL.KUR, κυριολεκτικά, ‘Οδός προς τον κάτω κόσμο’, [7_172a2] τον οποίο χρησιμοποιούσαν οι Χετταίοι για να προσδιορίσουν εκείνα τα ανοίγματα στο καρστικό τους τοπίο μέσα στα οποία εξαφανίστηκαν τα ρυάκια, για να αναδυθούν ξανά σε κάποια απόσταση.
Για τους Χετταίους, αυτές οι καταβόθρες (δολίνες) ήταν ιεροί χώροι, μονοπάτια προς το χθόνιο βασίλειο, και κατά συνέπειαν ετύγχαναν ευλαβικής προσοχής. Στο Südburg, ο Šuppiluliuma κατασκεύασε μια προσωπική πύλη προς τον κάτω κόσμο, πιθανώς εν αναμονή των δικών του ταφικών μνημείων. Μάλιστα στην απεικόνισή του μέσα στο ιερό, φοράει τα κέρατα της θεότητας, ενώ παραδοσιακά οι Χετταίοι μονάρχες θεοποιούνταν μόνον μετά θάνατόν.
Ο Neve[7_172a3] από την πλευρά του σημειώνει την παρουσία οδογεφυρών και σε άλλα ιερά, όπως στην Sarissa, όπου αυτή χρησίμευε ως άνω διάβαση για μονοπάτι που οδηγoύσε από την πύλη προς το ιερό huwaši εν είδει Ιεράς Οδού.  Ο ίδιος ως άνω Γερμανός αρχαιολόγος θεωρεί ως περίπου σύγχρονο, μη Χεττιτικό παράλληλο τέτοιας οδογέφυρας την διάβαση πάνω από το ρέμα του Χάβου κάτω από το κάστρο των Μυκηνών. Αυτήν πράγματι ο J. Knauss συνέδεσε επίσης με ένα φράγμα, με το οποίο, πάντως, κάποιες δομικές λεπτομέρειες της πέτρινης και βραχώδους αρχιτεκτονικής τους που αφορά παρεμπιπτόντως και σε άλλες Μυκηναϊκές τοποθεσίες (όπως την Τίρυνθα) αποκαλύπτουν καταπληκτικές ομοιότητες με την Χεττιτική οικοδομική.
Εικ. 3: Αρχαιολογικός χώρος Μυκηνών: σκαλοπάτια που οδηγούν στην Περσεία πηγή, 1960, Φωτογραφία, Draper, Gordon & Maria, Ελληνικό Λογοτεχνικό & Ιστορικό Αρχείο.

Εικ. 4: Hattuša (Boğazköy), θάλαμος 2 της ιεράς λίμνης στο συγκρότημα Südburg με Λουβιανή ιερογλυφική επιγραφή

Οι υδάτινες τεχνητές κατασκευές του Südburg εκτιμώνται επομένως ως μιμητικές της φύσεως και κυριολεκτικά θεωρήθηκαν ως κατασκευασμένες τεχνητές σήραγγες που σχεδιάστηκαν για πρόσβαση στον Κάτω Κόσμο.[7_172a4] Από την άλλη οι Erbil και Mouton εξετάζοντας την σημασία και τις τελετουργικές εφαρμογές του ύδατος και των πηγών στον πολιτισμό των Χετταίων διέκριναν τρεις τομείς: το νερό ως μονοπάτι προς τον κάτω κόσμο, το νερό ως μέρος της λατρευτικής πρακτικής, και τους σκοτεινούς δεσμούς μεταξύ του νερού και των λατρευτικών χώρων στην αρχαιολογία).[7_172a5]
Εν κατακλείδι, όσον αφορά στο εδώ σχολιαζόμενο θέμα, υπογραμμίζουμε την ύπαρξη κοινών τόπων μεταξύ αρχιτεκτονικών επιλογών των Χετταίων και Μυκηναίων, οι οποίοι παραπέμπουν σε εν μέρει κοινές θεωρήσεις του Κάτω Κόσμου[7_172a6] ως χώρου όπου καταφεύγουν οι ψυχές, ενώ ιδιαίτερη αλλά όχι ακόμη διασαφηνισθείσα είναι η υπό των Χετταίων υιοθέτηση Κυπριακών αγγείων σπονδής σχήματος βραχίονος ως στοιχείων σχετικών τελετουργιών τους, επί παραδείγματι αυτής του Θεού πίνοντος![7_172a7]  Στο ίδιο πλαίσιο υπογραμμίζεται η συσχέτιση του υδάτινου στοιχείου ως μέσου για την μετάβαση στον Κάτω Κόσμο,[7_172a8] υποσημειώνεται δε η διαφαινόμενη έμφαση σε τέτοιες θρησκευτικού χαρακτήρα προσεγγίσεις ιδιαίτερα στην Kizzuwatna αλλά και στην Tarhuntašša. Για την πιθανολογούμενη εδώ ιδιαίτερη σχέση της τελευταίας με δοξασίες όπου το ύδωρ κατέχει ιδιαίτερη θέση σημειώνουμε ότι το ιερό Eflatun Pinar ανήκε στην επικράτεια του βασιλείου της Tarhuntassa[7_172a9] ενώ και ο pihassassis / Πήγασος συνεδέετο με τις πηγές! Αξιοσημείωτο είναι ακόμη ότι αμφότερες οι περιοχές, Kizzuwatna και Tarhuntašša, υπήρξαν περιφερειακές ως προς τον πυρήνα του Χεττιτικού κράτους θεωρούνται δε ως θέσεις έντονης αλληλεπιδράσεως με το Αιγαιακό στοιχείο!
Εικ. 5: Συγκρότημα ιεράς λίμνης του Südburg

Πρόσφατα ο Schachner δημοσίευσε τα ευρήματα της ανασκαφικής περιόδου 2022 στην Hattuša, σύμφωνα με τα οποία σe δύο δωμάτια της βόρειας κάτω πόλεως ευρέθησαν αγγεία των γνωστών τύπων βραχιόσχημου, ερυθράς τροχήλατης κεραμεικής (RLWm) και οξύληκτων, αλλά και κέρατα ερυθράς ελάφου. Ένα μάλιστα από τα οξύληκτα αγγεία έφερε επιγραφή, χαραχθείσα μετά την όπτηση, περιλαμβάνουσα και θεοφορικό όνομα. Ως εκ τούτου ο συγγραφέας πιθανολογεί ότι στην ανασκαφείσα περιοχή ελάμβανε τακτικά χώραν θρησκευτική τελετουργία, μη σχετιζόμενη με την επίσημη λατρεία και πρακτική, αφιερωμένη στον Kurunta,[7_172a10] θεό προστάτη της άγριας ζωής ή της υπαίθρου.[7_172a11] Ο ίδιος ερευνητής σημειώνει ότι κατά την Osten-Sacken τα ευρεθέντα στον αποκληθέντα ως άνω Οίκο του Kurunta πιθανώς σχετίζονται εικονογραφικά με την λατρεία αυτού![7_172a12] Ανάλογα ευρήματα (αγγεία κλπ.), παραπέμποντα σε ανεπίσημη λατρεία έχουν επίσης ευρεθεί στην δυτική άνω πόλη, στον λεγόμενο οίκο του GAL.MEŠEDI, υψηλώτατου αξιωματούχου της αυτοκρατορίας, ενδεχομένως δε και της αυτής οικογένειας με τον βασιλέα![7_172a13] Συμπερασματικά η ανεύρεση, μαζύ με τα ιδιαίτερα Κυπριακά αγγεία, της επιγραφής αλλά και των κεράτων ερυθράς ελάφου φαίνεται να ενισχύει την υπόθεση για συσχέτιση των αγγείων με τελετουργίες προς τιμήν του Θεού της άγριας φύσεως!

Εικ. 6 Παράσταση επί του ρυτού Schimmel, απεικονίζουσα και τον Kurunta επί ελάφου με σκήπτρο και ιέρακα

Εικ. 7 Κέρατα ερυθράς ελάφου



ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

7_168. Kozal 2018, p. 223; Kozal 1999, pp. I, 52; Grave et al. 2014, fig. 1. Σημειώνεται ότι στο νεώτερο έργο της η Kozal φαίνεται να τείνει να θεωρήσει την Ερυθρά Τροχήλατη Κεραμεική (RLWm) ως Χεττιτική! 
7_169. Bittel 1937a, p. 25, pl. 14: 1-5, n. 4; Van Wijngaarden 1999, p. 202, n. 289. Τα αγγεία σχήματος χεριού (περί τα πενήντα!) και τα υπόλοιπα της ερυθροστιλβωτής τροχήλατης κεραμεικής έχουν τα ανάλογά τους στον Άγιο Ιάκωβο και το Ιδάλιο Κύπρου (Murray, Smith and Walters 1900, p. 9, fig. 68:1108), στις Μυκήνες (Stais 1926, p. 118, εύρημα τηρούμενο στα Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών υπ. αρ. 2633), στην Ευαγορίτιδα (Schaeffer 1929, fig. 3), Tell Abu Hawam και Ασκάλωνα, σε θέσεις δηλαδή του Αιγαίου ή σε σημεία αυξημένης Αιγαιακής επιρροής. Τεκμήριο από το Μαρώνι Λάρνακας της ΥΚ ΙΙ φυλάσσεται στο Βρετανικό Μουσείο (BM, reg. nr. 1898,1201.122). Κουταλόσχημα αγγεία έχουν επίσης ευρεθεί στις θέσεις Alacahöyük, Kilise Tepe και Yumuktepe (Kozal 2012, nn. 75, 76, 77).
7_170. Grave et al. 2014, p. 1182. Άλλωστε πολλά τεκμήρια της RLWm ευρέθησαν σε τεχνητή λίμνη της Χατούσας, παραπέμπουσας πιθανώς στην φυσική πηγή και το σχετικό ιερό στην θέση Eflatun Pinar (ή κλασική Πηγή του Πλάτωνος!).
7_171. Manuelli 2009, pp. 253-255, 262; Steele and Stern 2019; Türkan Pilavcı 2017. 
7_172. Manuelli 2009, pp. 253, 262, n. 12; Glatz 2016, p. 192.
7_172a1. Beckman 2013, p. 158, nn. 54-57, figs. 7.17-20.
7_172a2. Karababa 2020; Ömür Harmansah 2019; Erbil and Mouton 2012, p. 62. Βλ. και σχετικά σχόλια του Κοπανιά (Kopanias 2012).
7_172a3. Neve 2023, p. 10, n. 34.
7_172a4. Harmansah 2019, p. 233.
7_172a5. Persida Hay 2021, p. 17.
7_172a6. Gallou 2002, p. 122. 
7_172a7. Heffron 2014; Pilavci 2017; Fantoni 2021.
7_172a8. Erbil and Mouton 2012, p. 62, n. 53.
7_172a9. Kennell 2006.
7_172a10. Haas 2003; Canby 2002.
7_172a11. Schachner 2023, pp. 12-14.
7_172a12. Osten-Sacken 1988.
7_172a13. Schachner 2017, pp. 306-314.

ΕΙΚΟΝΕΣ
Εικ. 1: Steele & Stern 2017, fig. 1.
Εικ. 2: British Museum reg. nr. 1898,1201.122
Εικ. 3: Φωτογραφία, Draper, Gordon & Maria, Ελληνικό Λογοτεχνικό & Ιστορικό Αρχείο.
Εικ. 4: Harmansah 2019, fig. 9.3.
Εικ. 5: Harmansah 2019, fig. 9.4.
Εικ. 6: Κονιδάρης 2020, εικ. 14_8.
Εικ. 7: Schachner 2023, fig. 8 (Bo22-2013-2150).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2352409X17304315
Steele, V. J. & B. Stern. 2017. "Red Lustrous Wheelmade ware: Analysis of organic residues in Late Bronze Age trade and storage vessels from the eastern Mediterranean," Journal of Archaeological Science: Reports 16, pp. 641-657.

Δάρμος, Κ. Π. 2013. "Xάβος (Γουβιά ή Χώνια) – Ποταμός Μυκήνες," ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, <https://argolikivivliothiki.gr/2015/02/02/xavos/?fbclid=IwAR1WQWrH24_RwtOW61qj0fURTcp2_z2cmXTXUvs5_lgMGf3ljP18qZDrvVY> (6 Σεπτ. 2023).

https://www.academia.edu/49181664/S%C3%BCdburg_Chamber
Karababa, Ι. Η. 2020. “Südburg Chamber 2: May You Have A Safe Passage to the Netherworld,” Anatolian Archaeology (Archaeology), Inscriptions, Hattusa, Hittite Monuments, pp. 1-10.

https://www.researchgate.net/publication/336333377_Cities_the_Underworld_and_the_infrastructure_The_ecology_of_water_in_the_Hittite_world
Ömür Harmansah. 2019. “Cities, the Underworld, and the infrastructure: The ecology of water in the Hittite world,” in New Materialisms Ancient Urbanisms, ed. S. M. Alt and T. R. Pauketat, London / New Yorl, pp. 218-244.

https://publications.dainst.org/books/dai/catalog/view/2090/2786/5098
Neve, P. 2023. Die Oberstadt von Ḫattuša. Die Bauwerke. III, Die Bebauung im südlichen Vorfeld von Büyükkale. Nişantepe – Südburg – Ostplateau (Grabungen 1988–1993)(Boğazköy-Hattuša 20), DAI, Berlin.

https://cdn.vanderbilt.edu/vu-my/wp-content/uploads/sites/1671/2014/12/14130034/ois91.pdf 
Beckman, G. 2013. “Intrinsic and Constructed Sacred Space in Hittite Anatolia,” in Heaven on Earth: Temples, Ritual, and Cosmic Symbolism in the Ancient World (Oriental Institute Seminars 9), Chicago, pp. 153-174.

https://eprints.nottingham.ac.uk/11184/1/289316.pdf
Gallou, C. 2002. “The Cult of the Dead in Central Greece during the Mycenaean Period I: Text” (diss. Univ. of Nottingham).

https://uir.unisa.ac.za/bitstream/10500/27463/3/dissertation_hay_ap_updated%20abstracts.pdf 
Persida Hay, A. 2021. “Physical and Metaphorical Zones of Transition. Comparative Themes in Hittite and Greek Karst Landscapes in the Late Bronze and Early Iron Ages” (diss. Univ. of South Africa).

http://scholar.uoa.gr/sites/default/files/kkopanias/files/paper_2012_paradise_lost.pdf
Kopanias, K. 2012. “Paradise Lost. The Image of the Netherworld in the Near East and in the Aegean,” in ATHANASIA. The Earthly, the Celestial and the Underworld in the Mediterranean from the Late Bronze and the Early Iron Age. Proceedings of the International Archaeological Conference, Rhodes 28-31 May, 2009, ed. N. Stampolides, A. Kanta, and A. Giannikouri, pp. 169-179. 

Heffron, Y. 2014. “The Material Culture of Hittite ‘God-drinking’,” Journal of Ancient Near Eastern Religions 14(2), pp. 164-185.
DOI: 10.1163/15692124-12341261
https://www.researchgate.net/publication/276836294_The_Material_Culture_of_Hittite_'God-drinking'

https://academiccommons.columbia.edu/doi/10.7916/D87P99ZS
Pilavci, Turkan. 2017. “Drinking a God and Sacrificing a Drink: Agency of the Hittite Libation Vessels” (diss. Univ. of Columbia).

https://www.academia.edu/78230537/The_arm_shaped_vessels_in_Anatolia_and_the_Eastern_Mediterranean_during_the_Late_Bronze_Age_a_morphological_and_contextual_analysis
Fantoni, C. 2021. “The arm-shaped vessels in Anatolia and the Eastern Mediterranean during the Late Bronze Age: a morphological and contextual analysis,” Asia Anteriore Antica. Journal of Ancient Near Eastern Cultures 3, pp. 93-123.

Kennell, S. A. F. 2006. Rev. of T. Bryce, The kingdom of the Hittites, in BMCR 2006.11.34, https://bmcr.brynmawr.edu/2006/2006.11.34/ (5 Sept. 2023).

https://www.academia.edu/1526484/Water_in_Ancient_Anatolian_Religions_An_Archaeological_and_Philological_Inquiry_on_the_Hittite_Evidence?auto=download&email_work_card=download-paper
https://www.jstor.org/stable/10.1086/664572 
Erbil, Y. and Mouton, A. 2012. “Water in ancient Anatolian religions: an archaeological and philological inquiry on the Hittite evidence,” Journal of Near Eastern Studies 71.1, pp. 53–74.

Κονιδάρης, Δ. Ν. 2020. Οι Χετταίοι και ο κόσμος του Αιγαίου, Αθήνα.

https://www.academia.edu/109303949/Die_Ausgrabungen_in_Bo%C4%9Fazk%C3%B6y_%E1%B8%AAattu%C5%A1a_2022_Arch%C3%A4ologischer_Anzeiger_2023_1_1_210_p_9_117
Schachner, A. 2023. "Die Ausgrabungen in Boğazköy-Ḫauša 2022," Archäologischer Anzeiger 2023/1,
iDAI.

Haas, V. 2003. "Betrachtungen zu CTH 343, einem Mythos des Hirschgottes," Altorientalische Forschungen 30, pp. 296-303.

https://www.jstor.org/stable/3128920
Vorys Canby, J. 2002. "Falconry (Hawking) in Hittite Lands," Journal of Near Eastern Studies 61 (3), pp. 161-201.

Schachner, A. 2017. Ausgrabungen und Forschungen in der westlichen Oberstadt von Ḫattuša II. Ausgrabungen auf dem Mittleren Plateau zwischen Sarıkale und Yenicekale (2006–2009) (Boğazköy-Ḫattuša 25), Berlin.

von der Osten-Sacken 1988. "Der kleinasiatische Gott der Wildflur," Istanbuler Mitteilungen 38, pp. 63–81.

ΠΛΕΟΝ ΠΡΟΣΦΑΤΟΣ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: 191023