ΕΤΡΟΥΣΚΟΙ (ΕΡΑΝΙΣΜΑΤΑ)
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΟΝ ΓΡΑΠΤΟ ΔΙΑΚΟΣΜΟ ΤΑΦΩΝ ΣΤΗΝ ΕΤΡΟΥΡΙΑ & ΤΗΝ Ν. ΙΤΑΛΙΑ: ΧΡΩΜΑΤΑ, ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ, ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ & ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑ, Stephan Steingräber
Η ελληνική πολιτιστική και καλλιτεχνική επιρροή έγινε ιδιαίτερα φανερή στην προρωμαϊκή Ιταλία κυρίως σε δύο ιστορικές περιόδους: στην ύστερη αρχαϊκή εποχή (μέσα του 6ου – αρχές του 5ου αι. π.Χ.) και στην ύστερη κλασική και πρώιμη ελληνιστική περίοδο (μέσα του 4ου – μέσα του 3ου αι. π.Χ.). Κατά την πρώτη περίοδο η ετρουσκική ζωγραφική των τάφων (κυρίως στην Tarquinia) είχε πολλά κοινά χαρακτηριστικά με την ανατολική ελληνική/ιωνική ζωγραφική –έκφραση ενός είδους πολιτιστικής και καλλιτεχνικής κοινής. Η παρουσία Ελλήνων ζωγράφων στην Ετρουρία αποδεικνύεται από την ανεύρεση χρωστικών υλών ως αναθημάτων στην Gravisca, το επίνειο της Tarquinia, που λειτουργούσε ως ελληνικό εμπόρειον. Κατά τη δεύτερη περίοδο, μπορούμε να παρατηρήσουμε τόσον στη νότια Ετρουρία (Tarquinia, Orvieto, Vulci, Cerveteri) όσον και σε διαφορετικά μέρη της νότιας Ιταλίας – Απουλία (Arpi, Kanosa, Egnazia), Καμπανία (Νάπολη, Καπύη, Nola) και Λουκανία (Ποσειδωνία) – την ισχυρή επίδραση της ελληνικής και ειδικότερα της Μακεδονικής ζωγραφικής, σε ό, τι αφορά στα χρώματα, τις τεχνικές της ζωγραφικής, τα εικονογραφικά προγράμματα και τις ιδεολογικές προθέσεις. Στο άρθρο αυτό παρουσιάζω και εξετάζω ορισμένες χαρακτηριστικές καλής ποιότητας τοιχογραφίες τάφων στην Tarquinia (πχ. Tomba dei Festoni), το Arpi (Ipogeo della Medusa), τη Νάπολη (Ipogeo Cristallini) και την Ποσειδωνία (Νεκρόπολη Spinazzo). Πρόσφατες έρευνες και αναστηλώσεις τάφων με γραπτό διάκοσμο στην Ετρουρία και τη Νότια Ιταλία έχουν προσφέρει περισσότερες γνώσεις σχετικά με το θέμα αυτό. {Steingräber 2018}
Η παρουσία Ελλήνων ζωγράφων – όχι μόνον αγγειογράφων– στην Ετρουρία αποδεικνύεται από την εύρεση μιας συλλογής χρωστικών χρωμάτων σε αγγεία κάτω από τα αναθήματα στη Gravisca – την πόλη του λιμανιού της Tarquinia, η οποία είχε μια αληθινή κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα και τον μερικό χαρακτήρα ενός (Ανατολικο-) Ελληνικού εμπορείου. Η Gravisca έφτασε στο μέγιστο βαθμό ζωτικότητας ή ακμής κατά το δεύτερο μισό του 6ου και τις αρχές του 5ου αιώνα, όταν η ζωγραφική των τάφων των Ταρκίνιων έφτασε στο πρώτο και κύριο σημείο ακμής της. Ξένοι καλλιτέχνες, τεχνίτες και έμποροι, κυρίως Ανατολικοί Έλληνες, ιδιαίτερα μετά την καταστροφή της Φώκαιας το 546, εγκαταστάθηκαν στην Gravisca και είχαν τα δικά τους ιερά αφιερωμένα στους Έλληνες θεούς Ήρα, Αφροδίτη και Δήμητρα. Πολλά ελληνικά κεραμικά και επιγραφές έχουν βρεθεί κατά τις ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν από τη δεκαετία του 1970 από τους M. Torelli και F. Boitani. Διάσημα ονόματα όπως ο Σώστρατος από την Αίγινα3 και ο Πακτύης (που συνδέονται με τον βασιλιά Κροίσο της Λυδίας) τεκμηριώνονται εδώ. Δυστυχώς οι χρωματικές χρωστικές δεν έχουν ποτέ πραγματικά δημοσιευτεί.4 Στην πρόσφατη έκθεση «Etruschi. Le antiche metropoli del Lazio» στην Ρώμη, μια επιλογή από τις χρωματικές χρωστικές εκτέθηκε αλλά δεν περιγράφηκε στον κατάλογο.5 Η αδημοσίευτη ανάλυση δείχνει ότι στην περίπτωση του μπλε έχουμε να κάνουμε με το λεγόμενο μπλε της Αιγύπτου (ένα σύνθετο από πυριτικό χαλκό και το natron, δηλαδή το ανθρακικό νάτριο, που δεν ήταν πολύ διαδεδομένο στην Ιταλία αλλά περισσότερο στη Βόρεια Αφρική).
Μερικοί αρχαιολόγοι αποδίδουν ακόμη και μερικούς από τους πιο εξαιρετικούς Ταρκυνιακούς τάφους των τελευταίων δεκαετιών του 6ου αιώνα σε μετανάστες Ίωνες ζωγράφους, ανάμεσά τους τους Tombe degli Auguri, delle Leonesse, della Caccia e Pesca και del Barone, οι οποίοι παρουσιάζουν αληθινές μεγαλογραφίες και εικονογραφικά προγράμματα. Όσον αφορά στην τεχνοτροπία, είναι δυνατόν να διακρίνουμε σαφείς δεσμούς μεταξύ ορισμένων ταφικών τοιχογραφιών της ύστερης αρχαϊκής εποχής στην Ταρκυνία και συγκεκριμένων περιοχών ή πόλεων της Ιωνικής Ανατολής. Το Tombe del Barone και το delle Iscrizioni, για παράδειγμα, προδίδουν μια ισχυρή επιρροή από το Βόρειο Ιόνιο, τα Tombe degli Auguri και dei Giocolieri δείχνουν να διαθέτουν δάνεια από την Αιολική Φώκαια και ορισμένα χαρακτηριστικά του Tomba della Caccia e Pesca μπορούν να εντοπιστούν στηνΣάμο.6 Υπάρχουν στενές ομοιότητες στο ύφος (πλάγιες όψεις κεφαλής), σε ορισμένα εικονογραφικά στοιχεία (π.χ. αρπακτικές γάτες, συμπόσια, θαλασσογραφίες με πλοία, πομπές ανθρώπων) και μερικές φορές επίσης σε τεχνικές ζωγραφικής, μεταξύ της ύστερης αρχαϊκής ετρουσκικής ταφικής ζωγραφικής αφενός και διαφόρων παραδειγμάτων Ο ύστερος αρχαϊκής τάφος και η τοιχογραφία στην Μικρά Ασία από την άλλη, για παράδειγμα στο Γόρδιον (Φρυγία), Usak (Λυδία) και στο Elmali/Karaburun (Λυκία), που είναι επίσης σαφώς επηρεασμένες από την Ιωνική τέχνη.
Δύο παλαιστές αγωνίζονται, μια στοίβα από τρείς χάλκινους λέβητες είναι ανάμεσά τους (αριστερά). Δεξιά είναι ο Phersu από το παιχνίδι μάχης. Τάφος των Αυγούρων, Tarquinia (Brown Vellucci 1985, fig. 2)
Θα πρέπει επίσης να αναφέρουμε τις ζωγραφισμένες Κλαζομένειες σαρκοφάγους, τις ζωγραφισμένες ανάγλυφες πλάκες από τερακότα όπως αυτές της Λάρισας και διάφορες ομάδες αγγείων όπως αυτές των Μικρών Δασκάλων/Kleinmeister από την Σάμο.8 Έτσι μπορούμε να μιλήσουμε για ένα είδος «διεθνούς ιωνισμού» ή «ιωνικής κοινής», η οποία αντανακλάται ξεκάθαρα σε τοιχογραφίες, τάφους και αγγεία σε διάφορες περιοχές της ανατολικής και κεντρικής Μεσογείου, συμπεριλαμβανομένης της Ετρουρίας, από όπου μπορούμε να αναφέρουμε μεγάλον αριθμό επιτύμβιων τοιχογραφιών, τα ζωγραφισμένα πινάκια από τερακότα της Καμπανίας, τις υδρίες από την Caere, τους δίνους της Καμπανίας, και τα ποντιακά αγγεία από το Vulci.9 {Tityos and Amphiaraos Painters, Steingräber 2006, p. 89}
ionian little-master cup (BM 1888,0601.411)
Etruskischer Meister 002.jpg
ΒΑΣΗ ΤΟΥ ΕΤΡΟΥΣΚΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΕΙΝΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ (Pallottino stresses that the basis of Etruscan culture lies in the Greek tradition)
Ένα από τα συνηθέστερα σφάλματα στα οποία τείνουν να υποπίπτουν βιαστικοί ερασιτέχνες ιστορικοί και ακόμη και περιστασιακά επαγγελματίες είναι να αποδίδουν στους Ετρούσκους μια πρωτότυπη αντίληψη της πολεοδομίας ή ένα μοναδικό πείραμα στην υδραυλική, να ομιλούν για «ετρουσκική τεχνολογία» στην επεξεργασία μετάλλων, ή γιά «ετρουσκική ιατρική», «ετρουσκική ενδυμασία», κ.λπ. σαν αυτές οι πτυχές της γνώσεως και της ζωής να ήταν στην πραγματικότητα αποκλειστικές ή τυπικές για τον ετρουσκικό πολιτισμό, ενώ στην πραγματικότητα… ήταν ως επί το πλείστον κάτι περισσότερο από ΕΠΑΡΧΙΑΚΑ αντανακλαστικά των εφευρέσεων και κατακτήσεων του ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ πολιτισμού (Pallottino 1975: 174). {Miller 2017, p. 26} [NOTE05]
New Book: Oscan in the Greek Alphabet & Oscan in Southern Italy and Sicily
ΤΑΡΚΥΝΙΑ: ΑΠΟ ΤΑΡΧΩΝΟΣ ΑΡΞΑΣΘΕ.. ΩΣ ΤΟΝ ΥΙΟ ΤΟΥ Tarquinius Priscus ΜΕΤΕΠΕΙΤΑ ΒΑΣΙΛΕΑ ΤΗΣ ΡΩΜΗΣ!
Ο τάφος των λεοπαρδάλεων (νεκρόπολις Monterozzi, πλησίον Ταρκυνίας, Lazio, 470–450 π.Χ.)
https://en.wikipedia.org/wiki/Tomb_of_the_Leopards#/media/File:Tarquinia_Tomb_of_the_Leopards.jpg
Οι συνεχιζόμενες και καλώς τεκμηριωμένες μακροχρόνιες ανασκαφές που πραγματοποιούνται στο οροπέδιο Civita (βλ. «μνημειακό συγκρότημα» και «Ara della Regina») και στην Gravisca καθιστούν δυνατή την ανάκτηση στοιχείων αρχιτεκτονικών δομών και τοπικής παραγωγής τεχνουργημάτων. Είναι ζωτικής σημασίας για τη διερεύνηση μιας από τις πιο ενδιαφέρουσες σχέσεις μεταξύ των Ετρούσκων και των ΕΛΛΗΝΩΝ γνωστών στον αρχαίο κόσμο, ιδιαίτερα εν σχέσει με ομοιότητες και διαφορές στον σχεδιασμό κατοικημένων περιοχών που προορίζονται για ενδιαίτηση από ξένα άτομα κινούμενα από το ίδιο κίνητρο την επαφή2 και ανταλλαγής.
Κατά τη διάρκεια πολλών δεκαετιών, οι αρχαιολόγοι έχουν φέρει στο φως στοιχεία ανθρώπινων πράξεων και συμπεριφορών που είναι απαραίτητες για την ανασυγκρότηση του πολιτιστικού και ιστορικού πλαισίου της επικράτειας, μιας περιοχής που βρίσκεται στον πυρήνα της αυτοαναφοράς των ίδιων των Ετρούσκων εν σχέσει με την θρησκεία τους. Μάλιστα, σύμφωνα με πλήθος λογοτεχνικών πηγών, υπεύθυνος για την ίδρυση είναι ο ΤΑΡΧΩΝ {Tarchon}, ο ήρωας ιδρυτής της Tarquinia, τόσον της πόλεως όσον και της ετρουσκικής θρησκείας, μέσω του θρύλου της θαυματουργής του συναντήσεως με τους ΤΑΓΗ {Μυστηριώδης μορφή των Ετρούσκων (Τυρρηνών) και εγγονός του Δία. Κατά την μυθολογία, όταν κάποτε ο Τάρχων όργωνε τη γη, άνοιξε βαθύ αυλάκι, και από εκεί ξεπήδησε ο Τ. με μορφή παιδιού αλλά φρόνηση μεγάλου. Ο Τ., δίδαξε σε αυτόν και στους συγκεντρωμένους Τυρρηνούς την τέχνη της μαντικής. Τα διδάγματα αυτά γράφτηκαν και αποτέλεσαν τα μαντικά βιβλία του T., τα οποία όμως χάθηκαν}.1 Ήταν ένα αγόρι που γεννήθηκε ήδη σε ώριμη ηλικία, που ξεπήδησε από ένα λόφο στην επικράτεια της Tarchna και δίδαξε στον Τάρχωνα τις αρχές της ετρουσκικής θρησκείας και της προφητείας. ...
Η σχέση μεταξύ ΤΑΡΧΩΝΟΣ και TΑΓΗ είναι κρίσιμη για τη γενική αυτοαντίληψη των Ετρούσκων, επειδή ο Tάρχων ήταν επίσης ο ήρωας ιδρυτής της ετρουσκικής ομοσπονδίας των Duodecim populi (Verg. Aen. 2.278). Αυτό σημαίνει ότι οι Ετρούσκοι γνώριζαν τόσον την εξαιρετική προέλευση της θρησκείας τους όσον και τους στενούς δεσμούς της με τις απαρχές του πολιτισμού τους. Ο Tarquinii, μέσω του ήρωα ιδρυτή του Tarchon, είναι, επομένως, υψίστης σημασίας στον καθορισμό των κύριων χαρακτηριστικών του ετρουσκικού πολιτισμού. Το γενικό πλαίσιο της επιρροής του στην ιστορία και τον πολιτισμό των Ετρούσκων προκύπτει από ελληνικές και λατινικές λογοτεχνικές πηγές. Αναφέρουν την Ταρκυνία - Tarquinii ως το φημισμένο καταφύγιο (μετά το 657 π.Χ.) του Κορίνθιου εμπόρου ΔΗΜΑΡΑΤΟΥ και πατρίδα του υιου του Tarquinius Priscus {Oxford Classical Dictonary (T. Cornell), s.v. Tarquinius Priscus, Lucius, king of Rome}[Λεύκιος Ταρκύνιος Πρίσκος, Str. 5.2.2], που έγινε βασιλιάς της Ρώμης. Αργότερα η Ταρκυνία - Tarquinii πολέμησε εναντίον της Ρώμης στο δεύτερο ήμισυ του 4ου αιώνα π.Χ., καθιέρωσε μια μακρά ανακωχή, παρείχε στη Ρώμη λινό για τα πανιά των ρωμαϊκών θωρηκτών κατά τη διάρκεια του Β' Πουνικού Πολέμου (205 π.Χ.) και έγινε δήμος της φυλής Stellatina το 90 π.Χ. Μια από τις πιο ακμάζουσες πόλεις των Ετρούσκων, η urbs Etruriae florentissima, (Cic. Rep. 2.19.34) διέθετε φάρμες (κάπρους και σαλιγκάρια) (Plin. HN 8.211; 9.174) και αποτελούσε καταφύγιο θηραμάτων (Plin.HN) ...
Modern Etruscans. Close Encounters with a Distant Past
{p. 10} Στο Geschichte der Kunst des Altertums (1764), ο Winckelmann όρισε την ετρουσκική τέχνη ως ένα αδέξιο αντίγραφο της ελληνικής τέχνης, η οποία αντίθετα υπήρξε κομψή και εκλεπτυσμένη, και οι Ετρούσκοι ως βάρβαρος λαός, μια κουλτούρα δεύτερης κατηγορίας ανίκανος να αναπτύξει μια καλλιτεχνική γλώσσα. απο μόνος τους.
....
{p. 50} Όπως υποστηρίζει πειστικά ο Mauro Pratesi, με το γήινο χρώμα της και την ταπεινή χρήση της τερακότας, «η ετρουσκική τέχνη αντιπροσωπεύει εμμέσως, σε σύγκριση με την ιδανική ελληνική ομορφιά, μια πιο αβέβαιη στάση απέναντι στη ζωή».42
...
{p. 56} Σε αυτό το τεύχος Prospettive, ο Malaparte απαντά ρητά στο Manifeste du Surréalisme (1924) του Breton όταν ισχυρίζεται ότι η γαλλική προέλευση της λέξης «surréalisme», που επινοήθηκε από τον Gérard de Nerval και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Apollinaire, είναι παραπλανητική καθώς δεν λαμβάνει υπόψη τις ελληνικές και ιταλικές ρίζες της σουρεαλιστικής αισθητικής. Ενώ η γαλλική λέξη είναι απλώς «μια νέα ετικέτα», ο σουρεαλισμός είναι «ένα αρχαίο πράγμα», ακόμη και «εξαιρετικά αρχαίο».62
In his Geschichte der Kunst des Altertums (1764), Winckelmann defined Etruscan art as a clumsy copy of Greek art, which in contrast was elegant and refined, and the Etruscans as a barbaric people, a second-rate culture incapable of developing an artistic language of their own. .... As convincingly argued by Mauro Pratesi, with its earthly colour and the humble use of terracotta, ‘Etruscan art implicitly represents, compared to ideal Greek beauty, a more uncertain attitude towards life’.42 ... In this issue of Prospettive, Malaparte explicitly responds to Breton’s Manifeste du Surréalisme (1924) when he claims that the French origin of the word ‘surréalisme’, coined by Gérard de Nerval and first used by Apollinaire, is misleading as it does not account for the Greek and Italian roots of the surrealist aesthetic. While the French word is simply ‘a new tag’, Surrealism is ‘an ancient thing’, even ‘extremely ancient’.62
A GUIDE TO THE POMPEII EXCAVATIONS
A mixed population of Etruscans, Greeks and indigenous people, which led to the development of the city and the construction of a fortified limestone wall according to the Greek system (5th century BC). Towards the end of the 5th century BC, the Samnites descended from the mountains of Irpinia and Sannio, swarmed into the plains of what is today called the Campania region (which means "fertile plains") and conquered the cities near Mount Vesuvius and the coast in a league with the capital, Nuceria (Nocera).
HOUSE OF THE CEII Upon entering the house one notices the impluuium* bath which is made of fragments of amphorae set on edge, a common technique used in Greece and attested in Pompeii also in the House of the Ancient Hunt.
HOUSE OF THE EPHEBE Among these is a remarkable bronze statue of Ephebe, reworking of Greek themes of the 5th century BC, which is now found at the National Archaeological Museum in Naples, adapted for use as a lamp bearer, which gave its name to the house.
HOUSE AND THERMOPOLIUM OF VETUTIUS PLACIDUS The thermopolium (Latin word formed from Greek words) of Vetutius Placidus opens on via dell’Abbondanza and represents social mobility in Pompeii in Roman times ..
HOUSE OF THE EUROPA SHIP Besides the imitation masonry in coloured stucco, the semi-columns at the top of the walls are remarkable, a type of decoration derived directly from Greek models of the third and second centuries BC, very rare in Pompeii.
HOUSE OF ADONIS WOUNDED Among the frescoes of this era there is the large painting with Adonis dying and Aphrodite painted in the garden,
which named the house. In Greek mythology ..
HOUSE OF THE GOLDEN CUPIDS . In a kind of museum collection, the garden was decorated with reliefs and marble sculptures, some of which are originally Greek.
NECROPOLIS OF THE HERCULANEUM GATE One can see two tombs upon leaving the Herculaneum Gate, on the left, which consist of a semi-circular seat in tuff, called schola (from the Greek word schole, which is the root word for 'school'), typical of Pompeii and dedicated by the city assembly to distinguished and deserving citizens.
SANCTUARY OF APOLLO The choice of god as the founding cult of the settlement refers to the Greek and Etruscan presence in the Campania region.
LUPANAR The prostitutes in the brothel were mostly Greek and Oriental slaves who were paid between two and eight Asses (a glass of wine cost one Ass) for their services
HOUSE OF MARCUS FABIUS RUFUS AND THE GOLDEN BRACELET The buildings have a luxurious decoration on the floor with coloured marble mosaics (opus sectile*), as well on the wall with mythological frescoes, views of gardens and reproductions of original Greek works of the 4th century DORIC TEMPLE -
SANCTUARY OF ATHENA AND HERCULES The layout of the temple and the shape of the columns recall the Greek Doric style with adaptations and concessions to local tradition in the Campania region.
SAMNITE PALAESTRA According to the Greek model, the palaestra was used for men and boys to train; not by chance, a door connects the courtyard of the palaestra to the Triangular Forum, where a track was found for racing. To emphasise the athletic-military aspect of the building, the people of Pompeii placed a marble statue in the courtyard, now at the National Archaeological Museum of Naples, a faithful copy of a very famous work of art, Doryphoros ("spearbearer"), made by one of the most famous Greek sculptors in the 5th century BC, Polykleitos
LARGE THEATER These works concern the scene and the stage, the adoption of the velarium, a large tarp used as a cover for the warmer days and the numbering of the seats. In the theatre they represented comedies and tragedies of Greek-Roman tradition.
ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΣΥΝΑΛΛΑΓΗ ΕΠΙ ΜΟΛΥΒΔΙΝΟΥ ΦΥΛΛΟΥ, ΣΤΗΝ ΕΤΡΟΥΣΚΙΚΗ & ΕΛΛΗΝΙΚΗ (Pech-Maho. Commercial transaction on lead tablet, 470-450 BC)
Levaniouk, Olga. 2011. Eve of the Festival: Making Myth in Odyssey 19. Hellenic Studies Series 46. Washington, DC: Center for Hellenic Studies.
Ο ΤΑΦΟΣ ΤΟΥ ARINA ΣΤΗΝ ΤΑΡΚΥΝΙΑ
Η Ταρκυνία ήταν μία από τις αρχαιότερες και σπουδαιότερες ιστορικές πόλεις. Σύμφωνα με τους αρχαίους μύθους ιδρυτής της πόλεως ήταν ο Τάρχων αδελφός του Τυρρηνού, ίδρυσε δε την πόλη υπό την καθοδήγηση του ανήλικου μάντη Ταγού. Η Ταρκυνία βρέθηκε σε μεγάλη ακμή πολύ πριν αρχίσουν να καταγράφονται τα ιστορικά γεγονότα από τις αρχαίες πηγές, όταν έφτασε ο Δημάρατος της Κορίνθου με Έλληνες εργάτες ήταν πολύ πλούσια πόλη. Οι απόγονοι του Δημάρατου ήταν οι τελευταίοι βασιλείς της Ρώμης Ταρκύνιος ο Πρεσβύτερος και Ταρκύνιος ο Υπερήφανος. Αναρίθμητες λατρευτικές τελετές των Ταρκύνιων διασώθηκαν στους Ρωμαίους, στους αυτοκρατορικούς χρόνους εξακολουθούσε να υπάρχει ομάδα εξήντα ιερέων. Η ταχύτατη ανάδειξη της Ταρκυνίας σε εμπορική δύναμη τον 8ο αιώνα οφειλόταν στα πλούσια μεταλλεία νότια της πόλεως και το λιμάνι Πυργί.
---------------------------------------------------------------------
Ψευδο-θύρα οδηγούσα στον Κάτω Κόσμο με μορφές πρωτο-αγγέλου και πρωτο-δαίμονα .. ETRUSCAN NEWS VOL. 16, 2014
Ο δαίμων Χάρων έξω από τον τάφο του Arima, Montarozzi, Tarquinia. Φέρει το γιγάντια σφυρί του προκειμένου να μετακινήσει τον τεράστιο πείρο της θύρας του Κάτω Κόσμου The Etruscan daemon Charun outside the Tomb of Anina, Montarozzi, Tarquinia.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΤΟΛΕΜΑΪΚΗ ΑΙΓΥΠΤΟ Η ΜΑΚΡΟΣΚΕΛΕΣΤΕΡΗ ΕΤΡΟΥΣΚΙΚΗ ΕΠΙΓΡΑΦΗ Liber Linteus!
Athens, Etruria, and the Many Lives of Greek Figured Pottery By Sheramy D. Bundrick
Οι σύγχρονες αντιλήψεις για την κεραμεική που παρήχθη στην αρχαϊκή και κλασική Αθήνα έχουν συνδεθεί άρρηκτα με τους Ετρούσκους από τότε που αυτά τα αγγεία ανακαλύφθηκαν εκ νέου, κυρίως στην Ιταλία, τον 18ο αιώνα. Πράγματι, τα χαρακτηριστικά μαύρα και πορτοκαλί αγγεία αποδίδονταν αρχικά σε ετρουσκικά εργαστήρια και όχι σε ελληνικά, προτού αναγνωριστεί η πραγματική τους προέλευση. Από τη στιγμή που έγινε σαφές ότι η πηγή των αγγείων ήταν η Αθήνα, οι Ετρούσκοι διαγράφηκαν γρήγορα από την εξέταση του τι μπορούσε να μας πει η κεραμική, με την προσοχή στραμμένη στην ελληνική παραγωγή, την ελληνική τέχνη και την ερμηνεία των έργων ζωγραφικής υπό ελληνική προοπτική. Το γεγονός ότι τόσα πολλά αθηναϊκά αγγεία στους ετρουσκικούς τάφους ήταν και ζωγραφισμένα και βρέθηκαν άθικτα — καθώς και το γεγονός ότι σώζονται μόνο λίγα παραδείγματα μείζονος ζωγραφικής — οδήγησε στο συνεχές προνόμιο αυτά τα παραδείγματα και οι απεικονίσεις τους να συγκεντρώσουν την αποκλειστική προσοχή έναντι τών αποσπασματικών και συνήθως άβαφων αγγείων που βρίσκονται στην ίδια την Αθήνα (και αλλού). Αυτό το προνόμιο αντιπροσώπευε έναν θρίαμβο της ιστορικής εστίασης της τέχνης στις εικόνες έναντι του αρχαιολογικού ενδιαφέροντος για άλλα χαρακτηριστικά, όπως τα μοτίβα διανομής ανά σχήμα, χρήση ή σημείο ευρέσεως.
Το πρόσφατο βιβλίο της Sheramy Bundrick στοχεύει να διευκρινίσει τι μπορεί να είναι γνωστό για τη θέση και το ρόλο της αθηναϊκής κεραμικής στον ετρουσκικό πολιτισμό, καθώς και να συνδυάσει τις ιστορικές και αρχαιολογικές προσεγγίσεις της τέχνης. Βασίζεται σε μια σχετικά πρόσφατη ιστορία μελετών που έχει στόχο να κατανοήσει τα εισαγόμενα ελληνικά προϊόντα σε ξένα, μη ελληνικά πλαίσια. Η Bundrick αναγνωρίζει τους προκατόχους της, ιδιαίτερα τον Christoph Reusser (Vasen für Etrurien: Verbreitung und Funktionen attischer Keramik im Etrurien des 6. und 5. Jahrhunderts vor Christus, Akanthus 2002), παρόλο που απομακρύνεται από την ανάλυσή του για την επικέντρωση της εικόνας σε μεγάλο βαθμό. τη σημασία τους για τους Ετρούσκους. Ως αποτέλεσμα, αυτό το βιβλίο είναι, από ορισμένες σημαντικές απόψεις, αρκετά παραδοσιακό, παρόλο που η συνολική του οπτική είναι σύμφωνη με τις τρέχουσες τάσεις στην κριτική υποτροφία.
ΙΕΡΟ ΤΟΥ ΕΡΜΗ ΣΤΟ Sassi Caduti (σελ. 49-50)
Frontone, falerii, santuario dei sassi caduti, terracotta, sacro a tito mercurio, sec. IV ac ca. 02.jpg
Το ιερό βρισκόταν σε μια βαθιά στενή κοιλάδα μεταξύ του λόφου Colonnette και της αριστερής όχθης του Rio Maggiore, κατά μήκος του αρχαίου δρόμου που κατηφορίζει από το κατοικημένο κέντρο προς το ναό του Juno Curitis, το μεγάλο πανφαλισκανικό ιερό. Ανακαλύφθηκε από τον H. Mengarelli το 1894 αφού συνάντησε αρχιτεκτονικά θραύσματα διάσπαρτα στο έδαφος και αρκετά προεξέχοντα τμήματα τοίχων. Οι ανασκαφές, που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ Αυγούστου 1901 και Φεβρουαρίου 1902, δεν κάλυψαν ολόκληρη την περιοχή αλλά αποτελούνταν μάλλον μόνο από 'βόθρους' λόγω του περιορισμένου μεγέθους της τοποθεσίας. Αυτό δυσκολεύει την κατανόηση των κατασκευών που αποκαλύφθηκαν, οι οποίες αποδίδονται σε δύο τουλάχιστον περιόδους της ζωής του τόπου, η πρώτη χρονολογείται από την αρχική μνημειακή κατασκευή του ιερού στην ύστερη αρχαϊκή περίοδο και η δεύτερη με τις στοές, της ρωμαϊκής περιόδου. Από τις ανασκαφικές σημειώσεις προκύπτει ξεκάθαρα ότι το αρχιτεκτονικό υλικό και τα αναθηματικά αντικείμενα αναμειγνύονταν και διασκορπίστηκαν σε όλη την περιοχή και μειώθηκαν σε μικροσκοπικά θραύσματα, συχνά δύσκολο να συναρμολογηθούν ξανά, χωρίς τρόπο συνδέσεως της διανομής τους με τα θραύσματα των κτηρίων. Ωστόσο, η αφθονία και η ποιότητα των ευρημάτων κατέστησαν δυνατή την ανοικοδόμηση της ζωής του ιερού με εξαιρετική συνέχεια μέσα από τις διάφορες ανακατασκευές κατά τη μακρά περίοδο από τα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ. έως τις πρώτες δεκαετίες του πρώτου αιώνα Η ύστερη αρχαϊκή περίοδος είναι καλά τεκμηριωμένη... Με τη μεγάλη ομοιογένεια του ύφους και της τεχνικής. Πρόκειται για ένα από τα πλουσιότερα και πληρέστερα διακοσμητικά συγκροτήματα εκείνης της περιόδου. Χτισμένο αρκετές δεκαετίες μετά το ιερό του Vignale, που εκτίθεται επίσης σε αυτό το δωμάτιο, το συγκρότημα Sassi Caduti εκφράζει, σε ένα πλήρως ανακαινισμένο περιβάλλον, την ολοκληρωμένη εξέλιξη των διακοσμητικών τύπων καθώς και μια διαφορετική τεχνική ωρίμανση, που μπορεί να βρεθεί και στην επεξεργασία των αντικειμένων πριν το ψήσιμο, βελτιώνοντας τη διατήρησή τους. Αυτές οι καινοτομίες, που αποδίδονται ίσως στον κορυφαίο γλύπτη στην τερακότα) ή στον αρχιτέκτονα, υποδεικνύουν επίσης μεγαλύτερη τυπική ικανότητα, για παράδειγμα στα παραδείγματα των προθεμάτων με ζεύγη Μαινάδων και Σιληνών, κατασκευασμένα από την παλιά μήτρα για τα σώματα, με τα κεφάλια. διαμορφώθηκε με το χέρι, τα άκρα και άλλα παντελόνια προστέθηκαν αργότερα. Τα υψηλά ανάγλυφα είναι επίσης δύσκολο να ερμηνευτούν λόγω της αποσπασματικής τους κατάστασης, αλλά είναι δυνατό να διαισθανθεί μεγαλύτερη ικανότητα άρθρωσης των κινήσεων των μορφών. Τα θέματα συνδέονται με τον πόλεμο: το ακρωτήριο στην κορυφή της οροφής περιέχει πολεμιστές Iwo που αγωνίζονται μεταξύ βόλων και θραύσματα ασπίδων και άλλων υπολειμμάτων αντιπροσωπεύουν σκηνές μάχης που υποδηλώνουν την ταυτόχρονη παρουσία πολλών μορφών. Όσον αφορά τα μοντέλα, η αττική επίδραση είναι εμφανής, καθώς και η ομοιότητα με έργα της ΕΛΛΑΔΑΣ και της ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ της ίδιας περιόδου. Τα πρόσωπα των πολεμιστών θυμίζουν αυτά των γλυπτών της ΑΙΓΙΝΑΣ, ενώ τα κεφάλια της ΜΑΙΝΑΔΑΣ και της ΣΕΙΡΗΝΑΣ δείχνουν ΑΤΤΙΚΗ επιρροή. Τα άλλα προθέματα αυτής της πρώτης ομάδας, ο τύπος μάσκας Juno Sospica και The Silen, ενώ τυπολογικά είναι παρόμοια με αυτά που χρησιμοποιούνται στο ιερό Vignale, ωστόσο τείνουν να διαφέρουν στην εικονογραφία. Ως προς τα καλύμματα του θριγκού. το συγκρότημα Sassi Caduti περιέχει μια πληθώρα τύπων πλακών στις οποίες καταβάλλεται μεγάλη προσπάθεια να χρησιμοποιηθούν τα μοντέλα που παρέχονται από τα σύγχρονα κοροπλαστικά σχολεία που διακοσμούσαν τους ετρουσκο-λατιανικούς ναούς, όπως το Satricum, η υιοθέτηση μητρών που χρησιμοποιούνται στα ιερά των Pyrgi (ΠΥΡΓΟΙ) και Segni.
Η πρώτη πλήρης ανοικοδόμηση έγινε στα μέσα του τέταρτου αι. Αποτελούνταν από την ολική αντικατάσταση όλων των όψιμων αρχαϊκών διακοσμήσεων με επενδύσεις..
ΕΤΡΟΥΣΚΙΚΗ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΠΟΙΗΣΗ & ΕΝ ΓΕΝΕΙ ΠΕΡΙ ΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΠΟΨΕΩΣ 'ΕΞ ΑΝΑΤΟΛΩΝ ΤΟ ΦΩΣ' (Jessica Nowlin, Etruscan Orientalization: about Irientalim and 'Ex Oriente Lux'..)
Επισκόπηση - σχολιασμός του βιβλίου υπό Marilyn Evans, Kalamazoo College, <https://rheaclassicalreview.blogspot.com/.../evans-on...>
ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Το βιβλίο προσφέρει μια έγκαιρη και σε βάθος εξέταση των όρων «orientalizing» και «orientalization» στο πεδίο της Ετρουσκολογίας. Το κείμενο είναι, πρωτίστως, μια κριτική ιστοριογραφία. Ερευνά την χρήση και των δύο όρων από τον 18ο έως τον 21ο αιώνα, εντοπίζοντας σημαντικές αλλαγές στην εφαρμογή τους με τις σύγχρονες πολιτικές και πνευματικές τάσεις. Το βιβλίο παρουσιάζει μια διεισδυτική κριτική αυτών των εννοιών, η οποία θα έχει ευρείες επιπτώσεις όχι μόνον για τους Ετρουσκολόγους, αλλά και για όποιον μελετά τον κόσμο της Μεσογείου τον 8ο–7ο αιώνα π.Χ. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι οι όροι «ανατολίζων» και «εξανατολισμός» έχουν τις ρίζες τους σε ένα οριενταλιστικό πλαίσιο που
(α) προϋποθέτει μια ψευδή διχοτόμηση μεταξύ Ανατολής και Δύσεως,
(β) υποθέτει την πολιτισμική ομοιογένεια της Ανατολής και
(γ) περιγράφει τα επιτεύγματα της Ανατολής μόνον στο βαθμό που αυτά επιδρούν προωθητικά επί αυτών της Δύσεως και ως εκ τούτου θα πρέπει να εγκαταλειφθεί. Η Nowlin παρουσιάζει μια πειστική επιχειρηματολογία, η οποία γίνεται πιο συναρπαστική όταν συζητάμε πρόσφατες προσεγγίσεις που ενθαρρύνουν μια πιο λεπτή κατανόηση της διαπολιτισμικής αλληλεπιδράσεως στην αρχαιότητα.
Το έργο ανήκει σε ένα αυξανόμενο κύμα πρόσφατων κριτικών που αμφισβητούν το ιδεολογικό πλαίσιο του όρου «ανατολίζων» και του «εξανατολισμός» άλλων τμημάτων μερών της Μεσογείου. Και οι δύο όροι αναφέρονται γενικά στην άφιξη αντικειμένων, ιδεών και ανθρώπων από την ανατολική Μεσόγειο στην Ιταλία και Ελλάδα. Αυτή η εξέλιξη γίνεται κατανοητή ως βαθιά μεταμορφωτική, καθώς προκάλεσε προόδους που οδήγησαν στη γέννηση του πολιτισμού στην Ευρώπη και την Δύση (π.χ. το αλφάβητο, η πολεοδομία, η πέτρινη αρχιτεκτονική κ.λπ.). Τα τελευταία χρόνια, οι μελετητές έχουν δείξει πώς αυτή η αφήγηση είναι στην καλύτερη περίπτωση παραπλανητική, καθώς συσκοτίζει την πολιτισμική ποικιλομορφία της Ανατολής και την πολυπλοκότητα των αλληλεπιδράσεων σε όλην τη Μεσόγειο. Στην χειρότερη περίπτωση, καθιστά τα επιτεύγματα της Ανατολής χρήσιμα μόνον για την πρόοδο της Δύσεως και ως εκ τούτου ανεξέλικτα στον χρόνο. Στο επίκεντρο αυτού του λόγου βρίσκεται ο Οριενταλισμός του Edward Said (1978) και οι διάφορες κριτικές απαντήσεις σε αυτόν, που έχουν δείξει ότι μεγάλο μέρος της μελέτης της Δύσης για την Ανατολή είναι μια άσκηση αυτοεπιβεβαίωσης της ταυτότητας της Δύσης. Το έργο της Nowlin είναι μια σημαντική συνεισφορά σε αυτές τις κριτικές, καθώς παρουσιάζει ξεκάθαρα την προέλευση και την ανάπτυξη της έννοιας στην ετρουσκική ιστοριογραφία, αλλά σηματοδοτεί μια σημαντική απόκλιση όταν ζητά την εγκατάλειψή τους.
--------------------------------------------------------------------------------
This book offers a timely and in-depth examination of the terms “orientalizing” and “orientalization” in Etruscan scholarship. The text is, primarily, a critical historiography. It surveys the use of both terms from the 18th–21st centuries, contextualizing major shifts in their application with contemporary political and intellectual trends. The book presents an incisive critique of these concepts, which will have broad implications not only for Etruscologists, but also for anyone who studies the Mediterranean world in the 8th–7th centuries BCE. The author argues that “orientalizing” and “orientalization” are rooted in an orientalist framework that (a) presumes a false dichotomy between East and West, (b) assumes the cultural homogeneity of the East, and (c) describes the achievements of the East only insofar as they advance those of the West and therefore should be abandoned. Nowlin presents a convincing case, which only becomes more compelling when discussing recent approaches that encourage a more nuanced understanding of cross-cultural interaction in antiquity.
The work belongs to a growing spate of recent critiques that question the ideological framework of “orientalizing” and “orientalization” in other parts of the Mediterranean.1 Both terms generally refer to the arrival of objects, ideas, and people from the eastern Mediterranean to Italy and Greece. This development is understood as deeply transformative since it prompted advancements that led to the birth of civilization in Europe and the West (e.g., the alphabet, urbanism, stone architecture, etc.). In recent years, scholars have shown how this narrative is misleading at best since it obscures the cultural diversity of the East and the complexity of interactions across the Mediterranean. At worst, it renders the achievements of the East useful only for the advancement of the West and thereafter frozen in time. At the heart of this discourse is Edward Said's Orientalism (1978) and the various critical responses to it, which have shown that much of the West's study of the East is an exercise in the self-affirmation of the identity of the West. Nowlin's work is an important contribution to these critiques since she lucidly lays out the origins and development of the concept in Etruscan historiography but marks a significant departure when she calls for their abandonment.
ΕΝΤΟΝΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ Η ΕΤΡΟΥΣΚΙΚΗ 'ΧΙΜΑΙΡΑ ΤΟΥ AREZZO' {Chimera of Arezzo, Etruscan bronze statue, c. 400 BCE. Museo Archeologico Nazionale, Florence}
ΤΟ ΠΕΡΙΣΤΥΛΙΟ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟ ΚΟΣΜΟ & Η ΠΟΜΠΗΙΑΝΗ ΑΝΤΙΓΡΑΦΗ - ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ .. (Pompeian Peristyle Gardens By Samuli Simelius)
Ωστόσο, ακόμη και ο Κικέρων, ο οποίος συχνά εμφανιζόταν ως υποστηρικτής των παραδοσιακών αξιών, ήταν γνωστός για τα Ελληνικά διακοσμητικά στοιχεία που κοσμούσαν την έπαυλίν του – κάτι που θα μπορούσε ίσως να θεωρηθεί επικίνδυνος τύπος Ελληνιστικής ιδιωτικής πολυτέλειας κατά ορισμένα ρωμαϊκά πρότυπα.10
Οι πλουσιότεροι ιδιοκτήτες περιστυλίου στην Πομπηία ίσως να ανταγωνίζονταν τους πλουσιότερους ανθρώπους της εποχής. Τουλάχιστον η αρχιτεκτονική ορισμένων οικιών έχει σημειωθεί ότι είναι εφάμιλλη – αν όχι πιο πολυτελής από – με τα ανάκτορα ορισμένων Ελληνιστικών βασιλέων.42
Τα περιστύλια χρησιμοποιήθηκαν στον Ελληνιστικό κόσμο πριν την προσαρμογή του στην ρωμαϊκή οικία.17 Ο χώρος μπορεί επίσης να σχετίζεται με την ετρουσκική αρχιτεκτονική και σύμφωνα με τη Linda Farrar το περιστύλιο ήταν ένα μείγμα Ελληνιστικών, Περσικών και Ετρουσκικών ιδεών.18
Δεν θα ήταν περίεργο αν οι Ρωμαίοι το υιοθέτησαν από πολλές πηγές, και όχι μόνο από ένα ενιαίο πολιτισμικό πλαίσιο. Η προσθήκη ενός κήπου στην αυλή έχει θεωρηθεί ως ένα ιδιαίτερα ρωμαϊκό στοιχείο, σε αντίθεση με τις πλακόστρωτες αυλές των Ελλήνων.19 Ο παλαιότερος γνωστός περιστύλιος κήπος σε οικιακό πλαίσιο είναι από την Πομπηία, στην Έπαυλιν των Σατύρων - Casa del Fauno (VI,12, 2) από τον δεύτερο αι. π.Χ.
Στα σπίτια της Πομπηίας, τα περιστύλια θεωρείται ότι αντικατέστησαν τον παραδοσιακό κήπο, το hortus. Μετά από αυτό ο χώρος του κήπου μεταφέρθηκε στο περιστύλιο.20
Ο Umberto Pappalardo υποστηρίζει ότι οι ζωγραφιές των ζώων μιμούνταν τους ζωολογικούς κήπους των Ελληνιστικών βασιλικών ανακτόρων.46
Μπορεί να υποτεθεί ότι οι περιστυλικοί κήποι είχαν τα προηγούμενά τους στην ελληνική και ελληνιστική ιδιωτική αρχιτεκτονική, αλλά εδώ σκοντάφτουμε στα προβλήματα σχετικά με τα στοιχεία για τους κήπους.
Για τους κήπους στα ελληνικά σπίτια, βλέπε Bonini 2006. Ο Dickmann (1999, 158) ερμηνεύει το περιστύλιο ως ένδειξη επιρροής που προέρχεται από τις Ελληνιστικές πόλεις.
-----------------------------------------------------------------------------------
Yet, even Cicero, who often championed himself as the supporter of traditional values, was known for the Greek ornaments that decorated his villa – something that could perhaps be considered a dangerous type of Hellenistic privata luxuria by some Roman standards.10
The wealthiest peristyle owners in Pompeii might have perhaps competed with the wealthiest persons in the era; at least the architecture of some houses has been noted to be equal to – if not more lavish than – the palaces of some Hellenistic royalty.42
Peristyles were used in the Hellenistic world before its adaptation to the Roman house.17 The space can be also related to Etruscan architecture, and according to Linda Farrar the peristyle was a mixture of Hellenistic, Persian, and Etruscan ideas.18
It would not be surprising if the Romans adopted it from several sources, rather than only from a single cultural context. The addition of a garden in the courtyard has been regarded as a particularly Roman element, contrary to the paved courtyards of the Greeks.19 The earliest known peristyle garden in a domestic context is from Pompeii, in the Casa del Fauno (VI,12,2) from the second century BCE.
In Pompeian houses, peristyles are considered to have replaced the traditional garden, the hortus. After this, the garden space was moved into the peristyle.20
Umberto Pappalardo maintains that the animal paintings were imitating the zoological gardens of Hellenistic royal palaces.46
It can be speculated that peristyle gardens had their precedents in Greek and Hellenistic private architecture, but here we stumble on the problems regarding the evidence for gardens.
On the gardens in Greek houses, see Bonini 2006. Dickmann (1999, 158) interprets the peristyle as a sign of influence coming from the Hellenistic poleis.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[NOTE05]. Pallottino 1975: 174:
We should begin the study of the social and private life of the Etruscans by stating that it woul be historically inconsistent to imagine its set{NEW PAGE IS 174}ting as sommething contrasting with that of the contemporary Greeks or, for that matter, or the other evolved puppies of the Italy of the time, equally imbued with Greek culture. Geographically and historically, the Etruscan experience belonged to this same world, and although it cannot be denied that Etruria had traditions of its own, woven into its peculiar complex of beliefs and practices, the fundamental structure of it organization, techniques, habits and fashions cannot be detached from that of its neighbours. One of the comitioneit errors into which hasty amateur historians and even the occasional professional tend to fall is to attribute to the Etruscans an original conception of town-planning or a unique experiment in by to Speak of 'Etruscan technology' in the working of metals or of 'Etruscan medicine', 'Etruscan dress' etc. as if these aspects of knowledge and life were in effect exclusive or typical to Etruscan civilization when in fact they formed part of the common inheritance of a much larger world, and were for the most part little more than provincial reflexes of the inventions and conquests of Greek civilization.
As an example, we may look at the problem of the genesis and development of urban centres, basic to the social, political, economic and culturallicay of life of the Etruscans. The city may be said to have acquired in Etruria a sacred meaning of its own, and it followed, in theory at least, ritual dictates concerning its foundation, its delimitation and the placing of its gates, streets and sacred buildings. Nevertheless it is obvious that the Etruscan urban system (as against the prehistoric system of scattered dwellings and villages) is derived from Near Eastern and Creek models, and that it developed at the same time as the first Greek colonization of Italy. The town plan with streets crossing at right angles and directed towards definite points ni the compass has frequently been attributed to the Etruscans, on the grounds not so much of what ancient sources have to say (they, are far from explicit on this point) as of the examples given by Marzabotto, Capua, Pompeii, etc. In fact, such a plan constitutes one of the most typical manifestations of Greet town-planning: it spread westwards as early as the Archaic period and came to be refashioned With new, more rigorous forms during the fifth century, when it became consecrated by tradition and known as 'Hippodamean' architecture.[4] The development of Rome as the result of the fusion of several primitive villages rising on a number of hills (though this too cannot he demonstrated historically with absolute certainty [5]) suggests an an analogous progressive growth for the cities of Etruria, via. the grouping of single prehistoric or proto-historic hamlets. This process may have occurred in the course of the Villanovan period - during a proto-urban phase, mirrored perhaps at Bologna [6] - or may be even later, especially in northern Etruria. At the ..
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
https://books.openedition.org/efa/8522Steingräber, S. 2018. "Greek Contributions to Tomb Paintings in Etruria and Southern Italy: Colours, Painting Techniques, Workshops and Iconography," in L’apport grec à la peinture funéraire en Étrurie et en Italie méridionale : couleurs, techniques picturales, ateliers et iconographie (Suppléments du BCH), ed. Ph. Jockey, pp. 169-184.
https://www.archaeopress.com/Archaeopress/Products/9781784915803
Miller, P. M. 2017. Continuity and Change in Etruscan Domestic Architecture, Arceopress.
https://archive.org/details/etruscans0000pall
Pallottino, M. 1975. The Etruscans, trans. J. Cremona, Indiana Univ. Press.
https://oxfordre.com/classics/display/10.1093/acrefore/9780199381135.001.0001/acrefore-9780199381135-e-6226;jsessionid=F1800C0946029A139366B5E233464420?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR3SeOJ2hNrPdCQkPKbCuKnCL-rSMS7b71dN0MwqUPsWfroXb7ri3MsMGAs_aem_AeNbD2uhv9Bs1l6bmQIG3yMoHzgaKLKzok5Apz_msXlPgHW0RfMyMaDYwm-SDHlwgrinMA85CoF4fDB843iuds0v
https://oxfordre.com/classics/display/10.1093/acrefore/9780199381135.001.0001/acrefore-9780199381135-e-6226;jsessionid=F1800C0946029A139366B5E233464420?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR3gqF9NQqtSaXolaGkcmuqnQuMOIvG2vqockHO6oDHU1SUfDbShO3jTjC4_aem_AfjiO814BwXk1Nn3QYUlKu1-_1p54yG438zoIw7_-qCc4wQzAcCXwd_ejDBE0LTvtyO1aEOdfZtob7BaYiDoyogm
Oxford Classical Dictonary (Giovanna Bagnasco Gianni), s.v. Tarquinia.https://oxfordre.com/classics/display/10.1093/acrefore/9780199381135.001.0001/acrefore-9780199381135-e-6221?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR38uIVsXCjkF5-XxYXH7D4K_4BjM964n150SB3bbLHpJUY6GiW-h56ubOY_aem_AeOrewkdr_AbOm0NBhS7ROzI8awdVFY1C_PuPM-3FEND5nmea9U4YqAN0d5IYaqeQZTBAnKkJtodoEILojmiPDPD#acrefore-9780199381135-e-6221
Oxford Classical Dictonary (J. Linderski), s.v. Tarchon.
https://oxfordre.com/classics/display/10.1093/acrefore/9780199381135.001.0001/acrefore-9780199381135-e-6208?rskey=xZSGil&result=1
Oxford Classical Dictonary (J. Linderski), s.v. Tages
https://oxfordre.com/classics/display/10.1093/acrefore/9780199381135.001.0001/acrefore-9780199381135-e-6228?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR1tfd5zTn9FFzp8f9Kl9eTTALLQLGTSvvyjxzG7N7NZneqUd84CoWgrJCA_aem_AePk4L8dmnEQEnwQaFGyGZPub3bj7CXSGYGnZlQyjbu_bSxEtXyMYkwukc3tU6Eg15gSGPZMS4FKsL90Q3Kqh6e9#acrefore-9780199381135-e-6228
Oxford Classical Dictonary (T. Cornell), s.v.Tarquinius Priscus, Lucius, king of Rome.
Zampieri, Ch., M. Piperno, B. Van den Bossche, eds. 2023. Modern Etruscans. Close Encounters with a Distant Past, Leuven.
https://pompeiisites.org/wp-content/uploads/A-Guide-to-the-Pompeii-Excavations-2.pdf?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR2pIMdEFQfl7p4ywzRiMPrGfUAUvCpdmT_pgXeI1bVle2Hb--ENAT89FRw_aem_AeNlJjQbx32O9dctGCRN3alo_Ak58RC_zl6LmFAaZSIfLcZm4rLN3-YiEYMivkdtq-YydjA35too_wrnQXnXp9JI
2015. A Guide to the Pompeii Excavations, Pompeii, Board of Cultural Heritage of Pompeii.
https://as.nyu.edu/content/dam/nyu-as/ancient/documents/EtruscanNewsVol16.pdf?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR3k2HqR23dR89WOBSbDDTRzqtTIw4omi6iu7cD603--marWmWuRvvSW24Q_aem_AayhdfnAKBuqMLHJZQViMtzkS2Gf_PP3hpGyPLTMf_3Ru--Q-LWLb8UplSB7-MaRUQqbz95owU61XQBdKg1CmucF
Etruscan News 16, 2014, Newsletter of the American Section of the Institute of Etruscan and Italic Studies
https://www.journals.uchicago.edu/doi/epdf/10.1086/719393
Walsh, J. St. P. 2022. Rev. of S. D. Bundrick, Athens, Etruria, and the Many Lives of Greek Figured Pottery, in AJA 126 (2), pp. E044-045.
https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/719393
S. D. Bundrick. 2019. Athens, Etruria, and the Many Lives of Greek Figured Pottery, Madison: University of Wisconsin Press.
https://books.google.gr/books?id=MFRknGaLtooC&pg=PA49&lpg=PA49&dq=Sassi%20Caduti&source=bl&ots=gZag4alfli&sig=ACfU3U1DebQDsgF9paORbTaOHqabx4gE-A&hl=el&sa=X&ved=2ahUKEwiDq5a1lImDAxX7_7sIHTu4B6c4ChDoAXoECAIQAw&fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR3lOQet80nQCNGEA0B-H-3nbEwnTbR0yDXDqbTDu3DsFRHIAxb13yta_rQ_aem_AUIEtUZKj8s_n4_M6fF9nz2_isVniLpjMg52U8kZYJdBPCYQGEDANkO3aAgcewl_8TM72wfJv0DpDycRHZkGJMN1#v=onepage&q=Sassi%20Caduti&f=false
Carlucci, C. 1998. Villa Giulia Museum: The Antiquities of the Faliscans, Museo nazionale di Villa Giulia.
https://brill.com/display/title/61081
Nowlin, J. 2021. Etruscan Orientalization (Brill Research Perspectives in Humanities and Social Sciences, Brill Research Perspectives in Ancient History)
https://www.cambridgescholars.com/resources/pdfs/978-1-5275-8474-7-sample.pdf
Caselli, G. 2022. Etruria and the Origins of the Etruscans, Newkastle upon Tyne.
https://www.researchgate.net/publication/295609150_Vasari_and_the_Etruscan_Manner
Hillard, C. 2013. "Vasari and the Etruscan Manner," The Sixteenth Century Journal 44 (4), pp. 1021-1040.
https://www.taylorfrancis.com/books/oa-mono/10.4324/9781003127345/pompeian-peristyle-gardens-samuli-simelius?_ga=215874235.1713778354&_gl=1*x3y1qt*_ga*MjE1ODc0MjM1LjE3MTM3NzgzNTQ.*_ga_0HYE8YG0M6*MTcxMzc3ODM1NC4xLjEuMTcxMzc3ODM1NS4wLjAuMA..*_gcl_au*MTMyODc1MTU4OS4xNzEzNzc4MzU1
Simelius, S. 2022. Pompeian Peristyle Gardens, Routledge.
Steingräber, S. 2006. Etruskische Wandmalerei. Von der geometrischen Periode bis zum Hellenismus
https://www.academia.edu/1173305/Etruskische_Wandmalerei
Steingräber, S. 2006. Abundance of Life. Etruscan Wall Painting, trans. Russell Stockman, The J. Paul Getty Museum, Los Angeles
https://www.penn.museum/documents/publications/expedition/27-2/Vellucci.pdf
Brown Vellucci, K. 1985. "Etruscan Athletics. Glimpses of an Elusive Civilization," Expedition 27 (2), pp. 22-29.
https://ia902909.us.archive.org/2/items/hornblower-simon-spawforth-antony-the-oxford-classical-dictionary-1999/HORNBLOWER%2C%20Simon%3B%20SPAWFORTH%2C%20Antony%20-%20The%20Oxford%20Classical%20Dictionary%20%5B1999%5D.pdf
Hornblower, S. A. Spawforth, eds. 1999. The Oxford Classical Dictionary, 3rd ed., Oxford Univ. Press.
