BORROWINGS FROM ANCIENT ART IN TITIAN

ΤΙΤΣΙΑΝΟ: ΔΑΝΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ..

Σύμφωνα με τον Brendel[5]:

Πολύφημος

Ο Vasari θεωρούσε ότι ο Titian δεν επέδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την κλασική τέχνη, άν και - βέβαια - από αυτήν την παράδοση άντλησε ιδέες για πλείστα έργα του (Τιμωρία του Μαρσύα, Σίσυφος, Τιτυός, Δανάη, Αφροδίτη και Άδωνις, Άρτεμις και Ακταίων, Θάνατος του Ακταίωνος, Βιασμός της Ευρώπης, Αφροδίτη με καθρέπτη, Διόνυσος και Αριάδνη κ.α.etc) .. Ο Ridolfi, γράφοντας γιά τους μεγάλους ζωγράφους της Βενετίας κάπως αργότερα, στις αρχές του δέκατου εβδόμου αιώνος, διαφώνησε με τον Vasari. Ανέφερε ακόμη και ένα συγκεκριμένο παράδειγμα, κάποιον 'Έρωτα του Φειδία', έργο το οποίο, όπως υπεστήριξε ο Ridolfi, χρησιμοποίησε ο Titianστον διάσημο βωμό του όπου απεικονίζει τον θάνατο του μάρτυρα Πέτρου. Σε αυτό το περιστατικό θα επιστρέψουμε αργότερα. Για εμάς δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Titian διέθετε πράγματι χυτά ή άλλα αντίγραφα γλυπτών έργων προς μελέτη. Ένα χυτό του Λαοκόωντος ευρίσκετο στο εργαστήριό του περί το 1520, όπως μας λένε τρίτοι. Αυτό που είναι πιο σημαντικό, παρά τη συνηθισμένη σιωπή του Titian σχετικά με τέτοια θέματα, είναι η γνώση ενός τουλάχιστον γεγονότος από τον ίδιο που μπορεί να βοηθήσει στο ξεκαθάρισμα του θέματος. Σε μια επιστολή του 1557, τον βρίσκουμε να ρωτάει για την εικόνα του Ο Αναστημένος Χριστός (Risen Christ, Michelangelo, Santa Maria sopra Minerva) . "Σχεδόν σίγουρα η ερώτηση αφορά σε ένα χυτό του ομώνυμου γλυπτού. Αυτό το άγαλμα πράγματι φαίνεται να έχει επηρεάσει τον Titian. Το υπόψιν γράμμα είναι επομένως σxετικό με το θέμα μας, και μάλιστα γιά περισσότερους από έναν λόγους. Δεν αποδεικνύει μόνον ότι ο Titian χρησιμοποίησε γλυπτά υποδείγματα τα οποία μελετούσε, αλλά δείχνει επίσης ότι για αυτόν τον σκοπό ένα άγαλμα του Μιχαήλ Άγγελου του φάνηκε τόσο πολύτιμο όσο ένα αρχαίο, ελληνικό ή ρωμαϊκό μοντέλο....

Gozzi Altarpiece

Τα σχέδια, όντας εκφραστικά μελετητικά υλικά στα οποία άλλοι καλλιτέχνες συχνά αποκαλύπτουν το εύρος των ενδιαφερόντων τους αναφορικά με την αρχαία τέχνη, δεν μας παρέχουν πολλά αποδεικτικά στοιχεία για την σκέψη του Titian. Υπάρχουν πολύ λίγες σαφείς αναφορές στην αρχαία τέχνη ανάμεσα στα σκίτσα του. Υποθέτω ότι το ενδιαφέρον σκαρίφημα 'Πολύφημος' που απεικονίζεται με μολύβι στην Lille προέρχεται από ένα αρχαίο υπόδειγμα, αν και το πρωτότυπό του δεν έχει ακόμη εντοπιστεί. Τα σκίτσα για την προαναφερθείσα ζωγραφική του βωμού, ο Θάνατος του Αγίου Πέτρου του Μάρτυρος, αποτελούν μέχρι στιγμής το μοναδικό αναγνωρίσιμο παράδειγμα του σχεδίου του αρχαίων έργων, όπως θα δούμε.

Από την άλλη η Helen Gardner, γράφει:[20] Όπως ο Πραξιτέλης έφερε το θέμα του γυναικείου γυμνού στην αρχαία ελληνική τέχνη, έτσι ο Giorgione και ο Titian το επανεισήγαγαν στην τέχνη της σύγχρονης Δύσεως. Το 1538, ευρισκόμενος στην ακμή του, ο Titian ζωγράφισε για τον Δούκα του Ουρμπίνο την Αφροδίτη του Ουρμπίνο που μας δίνει τα βασικά στοιχεία για την αναπαράσταση ενός θέματος που θα παραμείνει δημοφιλές για αιώνες. Η εκδοχή του, βασισμένη σε μια παλαιότερη και πρωτοποριακή ζωγραφική από τον Giorgione, επρόκειτο να καταστεί υπόδειγμα για τους πίνακες του ξαπλωμένου γυμνού, ανεξάρτητα από το πόσες παραλλαγές θα προέκυπταν. Η Αφροδίτη ξαπλώνει σε μια απαλή πλαγιά φτιαγμένη από τον πολυτελή καναπέ της με μαξιλάρια, το δε γραμμικό παιχνίδι των πετασμάτων έρχεται σε αντίθεση με τον κομψό, συνεχή όγκο του σώματός της. Στα πόδια της εικονίζεται μιά εξισορροπητική μορφή, σε αυτήν την περίπτωση ένα κοιμώμενο σκυλάκι. Πίσω της, μια απλή κουρτίνα χρησιμεύει τόσο για να προσδώσει έμφαση στην μορφή της στο προσκήνιο όσο και για να πιέσει μια θέα στο παρασκήνιο στο δεξί μισό της εικόνας .... Όλοι οι πόροι της εικονογραφικής αναπαραστάσεως ευρίσκονται στην διάθεση του Titian και τους χρησιμοποιεί εδώ για να δημιουργήσουν πρωτότυπα και εξαιρετικά εφέ. ...

Πίσω στη Βενετία, ο Titian ζωγράφισε τον Χριστό εστεμμένο με αγκάθια (περίπου 1545-1550, Παρίσι), μια προσέγγιση στην οποία η βίαιη δράση και οι μυϊκή σωματικότης φαίνεται να αντικατοπτρίζουν την εξοικείωσή του με την Ελληνιστική γλυπτική και τους πίνακες του Μιχαήλ Αγγέλου, που είχε δει στη Ρώμη.[100] 

Βλ. επίσης:[120] .

Διονύσια στην Άνδρο

Το έργο του Διονύσια στην Άνδρο (Bacchanal of the Andrians) ανήκει σε μία σειρά Ρωμαϊκών μυθολογικών έργων, παραγγελθέντων από τον Alfonso I d'Este, Δούκα της Ferrara, για το εκεί ανάκτορό του. Αποτέλεσε ένα από τα τρία συνολικά έργα που ζωγραφίστηκαν από τον Titian μεταξύ 1518 και1525. Τα άλλα δύο είναι η Λατρεία της Αφροδίτης[130] και Διόνυσος και Αριάδνη[140] Αυτό προέκυψε από τον Φιλόστρατο πρεσβύτερο τον Αθηναίο ο οποίος τον 2 αι. μ.Χ. άφησε μιά συλλογή γραφικών απεικονίσεων υπό τον τίτλο Εικόνες ('Imagines'). Μία αφορούσε στην επίσκεψη του Διονύσου και της συνοδείας του στην Άνδρο. Εκεί οι ντόπιοι ευλογήθηκαν με έναν ποταμό οίνου. Με την υπόδειξη του Alfonso d'Este, που ζητούσε έργα για την διακόσμηση του ιδιωτικού εργαστηρίου του, o Titian αναπαρέστησε την κλασική αφήγηση στο συγκεκριμένο αριστούργημα ..

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[5]. Brendel 1955.
[20]. Gardner 2004, pp. 647-648.
[100]. Encyclopedia, s.v. Titian (https://www.encyclopedia.com/people/literature-and-arts/european-art-1599-biographies/titian).

[120]. Alberti 2012. 
[130] Worship of Venus, 1518-19, Prado Museum, Madrid.
[140]. Bacchus and Ariadne, 1520-23, National Gallery, London.
[150]. http://www.visual-arts-cork.com/famous-paintings/bacchanal-of-the-andrians.htm

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Brendel, O. J. 1955. "Borrowings from Ancient Art in Titian," The Art Bulletin 37 (2), pp. 113-126.

Gardner, Η. , F. S. Kleiner, C. J. Mamiya. 2004. Art Through the Ages, USA.

Alberti's Window. 2012. "Titian’s 'Monkey Laocoön'," <http://albertis-window.com/2012/09/titians-monkey-laocoon/> (9 February 2021).

http://www.visual-arts-cork.com/famous-paintings/bacchanal-of-the-andrians.htm

Atack, C. 2021. "Titian in time: art as experience," https://anachronismandantiquity.wordpress.com/tag/history-of-art/> (9 February 2021).