Η ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΙΑΣΜΟΥ (CONTRAPPOSTO): ΑΛΛΟ ΕΝΑ ΔΑΝΕΙΟ ΤΗΣ ΒΟΥΔΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΙΝΔΟΥΙΣΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Μεταξύ των Ελληνικών κλασικών στοιχείων τα οποία επηρέασαν την Βουδιστική αλλά και την Ινδουϊστική[NOTE1] παραστατική τέχνη περιλαμβάνεται και η από μέρους των υιοθέτηση της στάσεως των ανθρώπινων μορφών η οποία αντιπαραθέτει μια σταθερή και μια χαλαρή πλευρά του σώματος, δηλώνοντας έτσι τη δυνατότητα για κίνηση.[NOTE3] Αυτή η στάση, συνήθως γνωστή με τον Αναγεννησιακό όρο contrapposto, δεν είναι τίποτα περισσότερο από την Ελληνική καινοτομία της στάσεως του χιασμού, επανα - υιοθετηθείσα κατά την Ιταλική Ανα - γέννηση, απλώς εκπεφρασμένη στην Λατινική ήτοι με το Χαλκιδικό αλφάβητο!

Γλυπτό από ψαμμίτη του Balarama (δεύτερος αι. μ.Χ., Uttar Pradesh)

Η όρθια ανθρώπινη μορφή αποδίδεται κατά τρόπον ώστε το βάρος του σώματος να στηρίζεται στο ένα σκέλος - πόδι (το οποίο ονομάζεται δεσμευμένο ή στάσιμο), απελευθερώνοντας το άλλο πόδι το λεγόμενο άνετο, το οποίο κάμπτεται στο γόνατο (χιασμός του σώματος ή στάση του χιασμού).[NOTE5] Με την μετατόπιση βάρους οι γοφοί, οι ώμοι και η κεφαλή αποκτούν κλίση, υποδηλώνοντας χαλάρωση με εμφανή την λεπτή εσωτερική οργανική κίνηση που χαρακτηρίζει την ζωή. Η στάση Contrapposto μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο για ενδεδυμένους όσον και για γυμνούς χαρακτήρες. Οι Έλληνες εφηύραν αυτήν την στάση στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. ως εναλλακτική λύση εν σχέσει προς την άκαμπτη στατική στάση – κατά την οποία το βάρος κατανέμεται εξίσου και στα δύο πόδια – στάση η οποία είχε κυριαρχήσει στην ελληνική γλυπτική σωμάτων σε προηγούμενες περιόδους. Υπάρχει μια ξεκάθαρη εξέλιξη από τον Παίδα του Κριτίου[NOTE10] του 5ου αιώνα, του οποίου το πόδι είναι λυγισμένο ενώ ο κορμός του παραμένει όρθιος, στον εντελώς χαλαρό Ερμή που κρατά τον Διόνυσο ως νήπιο.[NOTE15] Η ρυθμική άνεση της αντιθέσεως της στάσεως contrapposto επεξέτεινς σημαντικά τις εκφραστικές δυνατότητες της γλυπτικής ανθρώπινων χαρακτήρων.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

NOTE1. Βλ. γλυπτή παράσταση του Balarama, θεού της γεωργίας και της ρώμης, μεγαλύτερου αδελφού του Krishna.  Το άγαλμα από ψαμμίτη χρονολογείται στον δεύτερο αι. μ.Χ. ανήκει στον κύκλο Mathura (Uttar Pradesh) εμφανίζει τον θεό σε θαυμάσια στάση χιασμού, με το βάρος του στο αριστερό πόδι (στάσιμο), να κρατά κύπελλο ως λάτρης της ποσεως. Το τεκμήριο φυλάσσεται στο Norton Simon Museum (F.1975.15.1.S), < https://www.nortonsimon.org/art/detail/F.1975.15.1.S/>.

NOTE3. SeungJung Kim 2011, p. 19, n. 10.

NOTE5. ENCYCLOPÆDIA BRITANNICA, s.v. Contrapposto.

NOTE10. Αριστουργηματικό έργο αρχαίας γλυπτικής τέχνης. Φιλοξενείται στο Μουσείο της Ακροπόλεως, ενώ αντίγραφό του εκτίθεται και στο αρχαιολογικό μουσείο της Βασιλείας.

NOTE15. Ο Ερμής του Πραξιτέλους είναι ένα μαρμάρινο σύμπλεγμα που απεικονίζει τον Θεό Ερμή, να κρατά τον μικρό Διόνυσο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

SeungJung Kim. 2011. “The Beginnings of the East-West Dialogue: An Examination of Dionysiac Representations in Gandharan and Kushan Mathuran Art,” in Beyond Boundaries: East and West Cross-Cultural Encounters, ed. M. Ying Ling Huang, Newcastle, pp. 16-34.