ORALITY & SCRIPT

 ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΤΗΣ & ΓΡΑΠΤΟΣ ΛΟΓΟΣ 

ή ΚΑΛΛΙΤΕΡΑ ΝΑ ΤΟ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΕΙΣ ΠΑΡΑ ΝΑ ΤΟ ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΙΣ

Σε θραυσμένη Bουδιστική αναθηματική λίθινη παγόδα, που δημοσίευσε στο f/b o Michael Leung[1]
υπάρχει η επιγραφή:

Οι λέξεις πρέπει να αποστηθίζονται, όχι να λέγονται ("Words are meant to be memorized. Not to be spoken")

με τον αναρτήσαντα να προσθέτει:

Η σοφία του Βούδα είχε σκαλιστεί με κόπο πάνω στην πέτρα με τέτοια εξαιρετική καλλιγραφία. Ο γλύπτης πρέπει να διάβαζε τη σούτρα με την καρδιά και την ψυχή του. (This is my personal footnote marking the picture of this exquisitely carved Buddhist stone pagoda of the 4th century which was unearthed in Dunhuang in 1981).

Παράλληλη μπορεί να θεωρηθεί, σημειωθείσα από τον Derrida, αναφορά του Σωκράτους στην δεύτερη Πλατωνική επιστολή όπου ο Σωκράτης εμφανίζεται υποστηρίζων παραπλήσια άποψη (Pl. L. 314.b.7 – 314.c.4):[2]

Σκεφτείτε αυτά τα γεγονότα και να προσέξετε να μην συμβεί ώστε μερικές φορές να μετανοήσετε για το ότι απερίσκεπτα έχετε δημοσιεύσει τις απόψεις σας. Είναι πολύ πιο ασφαλές να αποστηθίζεις από το να γράφεις ..Είναι αδύνατον ότι έχει γραφεί να μην δημοσιοποιείται (μεγίστη δὲ φυλακὴ τὸ μὴ γράφειν ἀλλ᾽ ἐκμανθάνειν) Η καλύτερη προφύλαξη είναι να μην γράφεις αλλά να μαθαίνεις, γιατί δεν γίνεται να μην πέσουν κάποτε τα γραπτά σε ακατάλληλα χέρια. Για τον λόγο αυτό δεν έχω γράψει κι εγώ ποτέ τίποτα σχετικό με τούτα. Δεν υπάρχει ούτε θα υπάρξει έργο του Πλάτωνα, ενώ όσα σήμερα χαρακτηρίζονται έτσι ανήκουν στον Σωκράτη, από την εποχή που ήταν ωραίος και νέος.»[4]

... Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δεν έχω γράψει τίποτα για αυτά τα πράγματα, και γιατί δεν υπάρχει και δεν θα υπάρξει καμία γραπτή έργο του Πλάτωνα δική …. Όποια έργα θεωρούνται τώρα του Πλάτωνος, στην πραγματικότητα αποτελούν έργα του Σωκράτους ..στολισμένου και εκσυγχρονισθέντος εί (τὰ δὲ νῦν λεγόμενα Σωκράτους ἐστὶν καλοῦ καὶ νέου γεγονότος). Αντίο και πιστεύω. Διαβάστε την επιστολή αυτή τώρα ταυτόχρονα πολλές φορές και καψτε την." (Επιστολή Β, 314)

Θραυσμένη Bουδιστική αναθηματική λίθινη παγόδα (Collection of Dunhuang Museum)[4]

Η στάση αυτή έναντι της προφορικότητος αποτελεί άλλο ένα στοιχείο που, ενδεχομένως, σηματοδοτεί την ύπαρξη επαφών [μεταξύ Βουδισμού και Ελλάδος], οπωσδήποτε όμως την διεθνοποίηση ιδεών, σχετίζεται με την υποτιμητική ή και απορριπτική της καταγραφής του γραπτού λόγου στάση, η οποία φαίνεται να διαπερνά τον Βουδισμό, τουλάχιστον σε πρώιμο στάδιο. Πράγματι ο Βουδισμός, αναπτυχθείς σε περιβάλλον όπου επεκράτη η προφορική παράδοση, απέκτησε στάση υποστηρικτική της απομνημονεύσεως, αφού άλλωστε κατηγορία μοναχών του ήταν επιφορτισμένη με την απομνημόνευση των αρχειακών κειμένων και την διδασκαλία με αυτά των πιστών.

Χωρίς την διάθεση να υπεισέλθουμε στο μεγάλο αυτό θέμα προσθέτουμε εδώ μόνον ότι ο Havelock[5] έφερε επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο οι μελετητές ανέλυσαν τα Ομηρικά έπη υποστηρίζοντας ότι αυτά τα έργα τέχνης όχι μόνο υπήρξαν προϊόντα της προφορικής παραδόσεως, αλλά και ότι οι στερεότυπες εκφράσεις[6] οι οποίες συχνά απαντούν στο σώμα τους χρησίμευσαν ως μέσον ώστε οι αρχαίοι Έλληνες να επιτύχουν την διατήρηση αυτής της πολιτιστικής γνώσεως επί πολλές διαδοχικές γενιές (New World Encyclopedia, s.v. Oral Tradition (literature). Η απομνημόνευση, επομένως, και η προφορικότης απετέλεσαν τόσον για τον Ελληνικό κόσμο όσον και γιά τον Βουδιστικό αξίες οι οποίες εξετιμούντο ιδιαίτερα, δεν είναι δε άσχετη η άποψη του Πλάτωνος γιά τον αποκλεισμό των ποιητών από την ιδανική Πολιτεία!

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1]. https://www.facebook.com/michael.leung.904108/posts/pfbid0Q1TM9HndpbpTAqbdLZ3cmHhgk9SvtMB6Twpt4bLf6fWcde2Hi5cpimBBcHXQL49Dl?__cft__[0]=AZXbyIQbLzJdlSot1FIfMu-XFkKIuu6QZfAFaQQL_BPRUDv6rEjvtaHpM7XylT-qRobBDn1BHRVJkxZLkJ3qNfNFB9BqBtJXBENPPuTM64aliXS36hBCS02JS1KUth45GaA&__tn__=%2CO%2CP-R
[2]. Derrida 1972, pp. 212–213.

[3]. Πλάτων «Επιστολή Β» 314.b.7 – 314.c.4)Q\: «μεγίστη δὲ φυλακὴ τὸ μὴ γράφειν ἀλλ᾽ ἐκμανθάνειν• οὐ γὰρ ἔστιν τὰ γραφέντα μὴ οὐκ ἐκπεσεῖν. διὰ ταῦτα οὐδὲν πώποτ᾽ ἐγὼ περὶ τούτων γέγραφα, οὐδ᾽ ἔστιν σύγγραμμα Πλάτωνος οὐδὲν οὐδ᾽ ἔσται, τὰ δὲ νῦν λεγόμενα Σωκράτους ἐστὶν καλοῦ καὶ νέου γεγονότος.» Βλ. και <https://hellenictheologyandplatonicphilosophy.wordpress.com/%CE%B1%CE%BA%CE%AC%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CF%82-%CE%B1%CE%BC%CF%86%CE%B9%CE%BA%CF%84%CF%85%CE%BF%CE%BD%CE%AF%CE%B1-%CE%BF%CF%81%CF%86%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%82-%CE%B8%CE%B5%CE%BF%CE%BB%CE%BF/%CF%86%CE%B1%CE%AF%CE%B4%CF%81%CE%BF%CF%82-%CE%BF-%CF%80%CF%81%CF%8E%CF%84%CE%BF%CF%82-%CF%80%CE%BB%CE%B1%CF%84%CF%89%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82-%CE%B4%CE%B9%CE%AC%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%BF/#_ftn4> & <https://el.wikisource.org/wiki/%CE%95%CF%80%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%BB%CE%AD%CF%82_(%CE%A0%CE%BB%CE%AC%CF%84%CF%89%CE%BD)/2>

[4]. <https://www.facebook.com/michael.leung.904108/posts/pfbid0oaDfWSezXVJxNU4aWH38Fgz474ETNcUAvoD1YckGbmVQ5aSVtDeD5CZsNmjMwpwLl?__cft__[0]=AZWzHnvc7Hh6056FZTOsQk_EldmpmPDO_MmFufm1oXzLIEq_qhnX46K0nyY8IAFUavoFzHDz6ZW3rqKoF7vN-c_KK4vWCu5gb4PVtdyxC_5RNpl6lN83YdQdvqUEVwBGbxz-IosgOfKWZ70l7jycqs3A4ygYifVw9sBhLQT6mJhVgQ&__tn__=%2CO%2CP-R> State of Northern Liang, 397-439 AD. Φέρει την επιγραφή: "Οι λέξεις είναι γραφτό να απομνημονεύονται. Δεν πρέπει να λέγονται."
[5]. Havelock 1963; (New World Encyclopedia, s.v. Oral Tradition (literature), βλ. <https://www.newworldencyclopedia.org/entry/Oral_tradition_(literature)>.

[6]. Κονιδάρης, υπό έκδοση β'. Τα επικά στερεότυπα σχήματα ονομάζονται επίσης στιχουργικοί τρόποι (formula) ή λογότυποι. Τον λογότυπο ο Parry ορίζει ως “ομάδα λέξεων η οποία υιοθετείται τυπικά υπό τις ίδιες μετρικές συνθήκες με σκοπό την απόδοση δεδομένης στοιχειώδους ιδέας – συλλήψεως. Αναλόγως ο Nagy σημειώνει (σε ελεύθερη μετάφραση): Το στιχουργικό στερεότυπο είναι μία φράση η οποία παράγεται διαχρονικά από το θέμα το οποίο εκφράζει, ενώ προσαρμόζεται συγχρονικά από το μέτρο εντός του οποίου περιέχεται. Ο Ruijgh αναφέρεται σε ‘απολιθωμένα στερεότυπα’ εντός των επών καθώς και για ‘κληρονομηθείσες προσυντεθειμένες ομάδες λέξεων’, ενώ ο Καστοριάδης ομιλεί για ‘ρυθμικά κύτταρα’.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Derrida, J. 1972. La dissémination, Paris.

https://monoskop.org/images/0/0d/Havelock_Eric_A_Preface_to_Plato.pdf
Havelock, E. A. 1963. Preface to Plato I: A History of the Greek Mind, Massachusetts.

Nagy, G. 2001. "Orality and Literacy," in Short Writings II, <http://nrs.harvard.edu/urn-3:hlnc.essay:Nagy.Orality_and_Literacy.2001> (8 Nov. 2022).

https://cornellpress.manifoldapp.org/projects/platos-letters
Plato's "Letters"



The Political Challenges of the Philosophic Life
byPlato
Contributor:Translated by Ariel Helfer

ΠΛΕΟΝ ΠΡΟΣΦΑΤΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ: 081122