ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ: ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ..
Δερμάτινη πανοπλία ευρεθείσα στον τάφο Yanghai IIM127:11, χρονολογηθείσα την περίοδο 786–543 π.Χ.[1]
Πριν από περίπου 2.700 χρόνια στην περιοχή Yanghai - Turfan (Xinjiang) η οποία σήμερα ανήκει στην ΒΔ Κίνα θάφτηκε άνδρας φέρων πανοπλία που ήταν φτιαγμένη από 5.444 δερμάτινα στοιχεία - φολίδες (πέταλα), ένα στρατιωτικό προστατευτικό ένδυμα τόσον περίτεχνα κατασκευασμένο, που το σχέδιό του μοιάζει με τις αλληλοκαλυπτόμενες φολίδες ενός ψαριού, διαπιστώνει μια νέα μελέτη. "Πρόκειται για ένα ελαφρύ, εξαιρετικά αποτελεσματικό αμυντικό ένδυμα ενός μεγέθους για όλους τους στρατιώτες ενός στρατού", δήλωσε ο επικεφαλής της μελέτης Wertmann, ερευνητής στο Ινστιτούτο Ασιατικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης.[2]
Χάρτης εμφαίνων θέσεις ενδιαφέροντος
Οι παλαιώτερες τέτοιες πανοπλίες αποδίδονται από τους μελετητές στην Μεσοποταμία, Ιράν, Urartu, Ανατολία,[2a] Αίγυπτο κ.α. χρονολογούνται δε περι τα μέσα της δευτέρας χιλιετίας π.Χ. και μετά.[3] Απεικονίσεις, όμως τέτοιων πανοπλιών παρέχονται από κεραμεικό θραύσμα της Ανατολίας απεικονίζον πιθανώς Αιγαίο πολεμιστή,[4] αλλά και σε τοιχογραφίες του τάφου του Kenamun (Αίγυπτος, 1436-1411 π.Χ.),[5] και του Ramesses III (1198-1167 π.Χ.). Στο Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης φυλάσσεται άλλη με ασαφή χώρο ευρέσεως, αποδιδόμενη στον πολιτιστικό κύκλο Subeixi ή στους Σκύθες της περιόδου 8ου–3ο αι. π.Χ.[6]
Θραύσμα της Ανατολίας απεικονίζον πιθανώς Αιγαίο πολεμιστή
Φολιδωτές πανοπλίες παριστώμενες σε τοιχογραφίες του τάφου του Kenamon, 1436-1411 π.Χ.[7]
Πολεμιστής με πανοπλία από το Ρυτόν του Θερισμού (Αγία Τριάδα)[8]
Πανοπλία άρματος του Tutankhamun's (~ 1325 π.Χ., Griffith Institute)
Στην Ελλάδα έχουμε παραστάσεις του λεγομένου λινοθώρακα από το 500 π.Χ., όμως από την Εποχή του Χαλκού χρονολογείται σχετικό εύρημα από την Κύπρο. Τέλος από τις Μυκήνες, την Τίρυνθα και την Πύλο προέρχονται ορειχάλκινά στοιχεία - ελάσματα πιθανώς τέτοιου είδους πανοπλίας (της Εποχής του Χαλκού).[9] Στην θέση Πύλα - Κοκκινόκρεμος Κύπρου έχει επίσης ανασκαφεί στοιχείο προερχόμενο από πανοπλία αυτού του είδους.
Ο Αχιλλεύς θεραπεύει τον Πάτροκλο, αφού έμαθε τις τέχνες της ιατρικής από τον δάσκαλό του, Χείρωνα. Και οι δύο άνδρες πιστεύεται ότι φορούσαν λινοθώρακες (500 π.Χ.).[10]
Ανάλογο εύρημα αναφέρεται μεταξύ των λειψάνων του Μυκηναϊκού ενδιαφέροντος ναυαγίου της Αντιφέλλου (Uluburun),[11] ενώ σχετικό εύρημα έχει ανασκαφεί και στον νομαδικό τύμβο 3 του Kelermes (Πόντος) του 650 π.Χ.[12] Σημειώνεται ότι από από τις Ποντικές θέσεις ήδη από τον έβδομο αι. π.Χ. εκλείπουν τα ευρήματα της Εγγύς Ανατολής, την θέση τους δε παίρνουν τεχνουργήματα Ελληνικά (Encyclopaedia Iranica, s.v. Scythians). Τέλος την ίδια πανοπλία φέρουν Μυκηναίοι πολεμούντες στο πλευρό Αιγυπτίων, όπως απεικονίζει ο πάπυρος ΕΑ 74100 της περιόδου Amarna![13]
Μυκηναϊκή πανοπλία από τα Δενδρά & Κράνος από οδόντες αγριοχοίρου
Αργυρός καθρέφτης, τύμβος 4/S του Kelermes, 7ος αι. π.Χ. [14]
Σχετικά με την ανωτέρω αναφερθείσα νεκρόπολη Kelermes σημειώνουμε ότι πέντε τύμβοι της ανασκάφηκαν το 1903-4, εκ των οποίων οι τρείς πρώτοι παρανόμως από τον Γερμανό μηχανικό Schulz (VS, 3/S, 4/S), οι δε άλλοι δύο από τον Nikolai Ivanovich Veselovskii της Αυτοκρατορικής Αρχαιολογικής Επιτροπής (1/V, 2/ V).[15] Οι τρείς τύμβοι που ανεσκάφησαν από τον Schulz, οι μόνοι μή συληθέντες, παρήγαγαν μια πλούσια σειρά λειτουργικών τεχνουργημάτων σε ευρασιατικά σχήματα καθώς και αντικείμενα κύρους που συνδυάζουν ευρασιατικούς τύπους αντικειμένων με συμβάσεις εικονικής αναπαραστάσεως της Εγγύς Ανατολής και της Ελλάδας. Δίπλα στον εξοπλισμό ιπποσκευής και ειδικώς τα οστέινα ψάλια σε χαρακτηριστικά ευρασιατικά ζωόμορφα σχήματα, οι τάφοι έδιναν για παράδειγμα ένα ασημένιο ρυτό με παράσταση της Μέδουσας, του κενταύρου Χείρωνος, του Ηρακλέους και τού λέοντος της Νεμέας. Από εκεί προέρχεται και αργυρός καθρέπτης Σιβηρικού σχήματος (στρογγυλός, με κεντρικούς ήλους για λαβή) με κάλυμμα ηλέκτρου που δείχνει μια Πότνια Θηρών (ή Κυβέλη), σφίγγες, Αριμασπείς και γρύπες. Συνιστώντας έναν κρίσιμο σύνδεσμο μεταξύ της ευρασιατικής και της μεσογειακής αρχαιολογίας, οι παραστάσεις του καθρέπτη έχουν καταστεί χαρακτηριστικά και επώνυμα για το λεγόμενο στάδιο 'Kelermes' στην περιοδοποίηση του Σκυθικού υλικού πολιτισμού. Το ότι τα λείψανα από το Kelermes σηματοδοτούν την παρουσία ιππέων πολεμιστών με μακρινές προσωπικές διασυνδέσεις φαίνεται αρκετά βέβαιο. Ο πολεμικός χαρακτήρας τους υποδεικνύεται από τις πανοπλίες από τις ταφές, όπως αυτή από τον τύμβο 1/S, που είναι φολιδωτή με ορειχάλκινα ελάσματα, ένα κράνος, ένας χρυσός πάνθηρα (πιθανώς προερχόμενος από ασπίδα), αιχμές βέλους, μια ράβδο και δύο ακινάκες, έναν με κυνηγητό χρυσό θηκάρι που δείχνει φτερωτά τέρατα και το διακοσμητικό θέμα του Δένδρου της Ζωής που προσεγγίζονται από πνεύμα.
Διάδημα από τον τύμβο 3 του Kelermes[16]
Λεπτομέρεια: ο γρύπας του διαδήματος[16a]
Οι τύμβοι παρήγαγαν επίσης τα υπολείμματα από δεκαέξι (2/V) έως είκοσι τέσσερα (1/V) άλογα με ή χωρίς τον εξοπλισμό ιπποσκευής. Τα ζώα ήταν δεμένα σε στύλους για το τελετουργικό της ταφής και θυσιάστηκαν σε δύο ίσες ομάδες μέσα στον κεντρικό ταφικό λάκκο και σε μια επικλινή πλατφόρμα κομμένη σε μια από τις πλευρές του λάκκου. Μερικά από τα άλογα είχαν τακτοποιηθεί ιεραρχικά, ανάλογα με τον πλούτο του εξοπλισμού τους. Η επανεξέταση του χώρου την δεκαετία του 1980, που διεξήχθη από τους Lyudmilla Galanina και Andrei Alekseey, προσέφερε περαιτέρω πληροφορίες για το τελετουργικό ταφής. Τα ερείπια από τους πέντε τύμβους μαρτυρούν σχετικά συνεπείς πρακτικές ταφής, με χωμάτινες αναχώματα ύψους 4 έως 7 μέτρων, το καθένα που καλύπτει ένα τετράγωνο λάκκο επενδεδυμένο με ξύλα, βάθους 2 έως 2,4 μέτρα και επιφάνεια από 40 έως 100 τετραγωνικά μέτρα.
Έλασμα πανοπλίας από την Πύλα Κύπρου & από την Σαλαμίνα[17]
Προσθέτουμε επίσης σχετικώς την ανεύρεση ορειχάλκινου στοιχείου πανοπλίας στην θέση Κανάκια Σαλαμίνος, η οποία θεωρείται ως η πόλις όπου βασίλευσε ο Τελαμώνιος Αίας.[18] Σύμφωνα με τον ανασκαφέα Λώλο τα σημαντικότερα φορητά αντικείμενα που βρέθηκαν στην ανασκαφή έχουν κυπριακή ή ανατολική προέλευση και επαληθεύουν τις διεθνείς σχέσεις του κέντρου. Μεταξύ αυτών θραύσμα πλινθώματος χαλκού προελεύσεως από την Κύπρο και χάλκινο στοιχείο - έλασμα από φολιδωτή πανοπλία 'ανατολικού τύπου', μοναδική και σφραγισμένη από την αιγυπτιακή σφραγίδα - δέλτο του Ραμσή Β' (βλ. εικόνα), ενδεχομένως σύμβολο, ενθύμιο ή λάφυρο (στην κατοχή Σαλαμίνιου μισθοφόρου;). Αυτό το έκθεμα είναι πολύ σημαντικό για την έκταση της δυνάμεως του Μυκηναϊκού Ανακτόρου στην Σαλαμίνα, αλλά και για την ιστορία της ανατολικής Μεσογείου κατά τον 13ο αιώνα.[19]
Θώραξ 'Αγαμέμνονος' (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών 626)[20]
Συμπερασματικά η εμφάνιση της φολιδωτής δερμάτινης ή και ορειχάλκινης πανοπλίας στον Αιγαιακό χώρο φαίνεται να λαμβάνει χώραν περί τα μέσα της δευτέρας χιλιετίας π.Χ., σύγχρονα με ότι συνέβαινε στην ευρύτερη Ανατολική Μεσόγειο, οι δε Μυκηναίοι - άν όχι και οι Μινωίτες[21] - φαίνονται εξοικειωμένοι με αυτού του είδους τον στρατιωτικό εξοπλισμό.[22] Η διάχυση της σχετικής πολεμικής τεχνολογίας στους νομάδες της περιοχής της Μαύρης θάλασσας, ευρισκομένους σε επαφή με τον εκεί Ελληνικό πολιτισμό, είχε ως αποτέλεσμα την εμφάνισή της σε απομακρυσμένα μέρη, ως την Xinjiang.
Θραύσμα ορειχάλκινου και σιδηρού πολεμικού θώρακος από την ανασκαφή στο Γόρδιον (6 αι. π.Χ, εργασίες 2019)[23]
Τοιχογραφία απεικονίζουσα Μακεδόνα στρατιώτη (θωρακίτη) φέροντα αλυσσοειδή πανοπλία και ασπίδα - θυρεό[24]
Τελετουργική πανοπλία από δέρμα κροκοδείλου (Manfalut, Egypt. London, British Museum, EA 5473)[25]
Πολιτιστικό αφιέρωμα από την Αυλή 13 - Barikot: μέρος μιας ελασματοποιημένης πανοπλίας [26]. Περίοδος VIII, Φάση Α. Φωτογραφία: Aurangzeb.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Wertmann et al. 2006, fig. 6. Πανοπλία από δερμάτινα στοιχεία του Yanghai (τάφος IIM127:11): κύρια θραύσματα στο εσωτερικό, άποψη της επενδύσεως. Εμπρόσθιο κάλυμμα A-1 με υπολείμματα προσαρτημένων πλαϊνών πλαισίων, άκρο A-2 του κατάλληλου αριστερού πλαϊνού πλαισίου, A-3, A-4 πτερύγια ώμων. B – διάγραμμα των πολλών τμημάτων της επενδύσεως (L): L1-κύριο εμπρόσθιο κομμάτι, L2, L3-δύο τριγωνικές προσθήκες στο μέρος του στήθους, L4, L5-δύο τραπεζοειδείς προσθήκες στο τμήμα ισχίου-μηρού, L6-κατάλληλη αριστερή πλευρά τμήματος (συμπεριλαμβανομένου του τελικού τεμαχίου), L7-κατάλληλο δεξί πλαϊνό πλαίσιο, L8, L9-πτερύγια ώμου.
[2]. Wertmann et al. 2006. Νεώτερα δερμάτινα στοιχεία Κινεζικής πανοπλίας της περιόδου Tang φυλάσσονται στο Βρετανικό Μουσείο (BM Reg. nr. MAS.526).
[2a]. Η Aslihan Yener αναφέρει την ανασκαφή στοιχείων πανοπλίας από την Hattusa αλλά και από το Tayinat (Aslihan Yener 1995).
[3]. Dezso 2002, p. 196, nn. 5-13; Lorenz and Schrakamp 2011, fig. 2: 1.
[4]. Dezso 2002, p. 199, n. 25; Lorenz and Schrakamp 2011, fig. 2: 1. Κατά τον Dezso ο πολεμιστής φέρει φολιδωτή πανοπλία. Η Mödlinger (Mödlinger 2017, p. 171-217, fig. 3.2, tsable 3.2, 3.3) μας παραδίδει τα σχετικά ευρήματα πανοπλιών της Εποχής του Χαλκού καθώς και παραστάσεών τους.
[5]. Russell Robinson, 2013.
[6]. Φολιδωτή πανοπλία 8ου–3ου αι. π.Χ., Subeixi ή Scythian, MET 2000.66a–c.
[7]. Russell Robinson 2013.
[8]. Bosanquet and Tod 1902. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Schnittervase_Relief_16-9_01.jpg. Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, Αθήνα, χ.χ., 130 (1550-1500 π.Χ.).
[9]. Salimbeti 2022. Σε κεραμεικό θραύσμα από την Τίρυνθα της ΥΕ ΙΙΙc συναντούμε μια πιθανή αναπαράσταση πανοπλίας. Φυσικά, λόγω του υψηλού στυλιζαρίσματος της εικόνας, η υπόθεση της φολιδωτής πανοπλίας μπορεί να βασιστεί μόνον στο σχέδιο σταυρού αυτού του ρούχου που ήταν διαφορετικό από τα άλλα που αντιπροσωπεύονταν στον ίδιο κρατήρα.
[10]. Και οι δύο άνδρες πιστεύεται ότι φορούν λινοθώρακες. Αττική ερυθρόμορφη κύλιξ, υπογραφόμενη από τον Σωσία (500 π.Χ.), wikipedia, s.v. linothorax.[11]. Salimbeti 2022.
[12]. Wertmann 2021, p. 2, fig. 1. Andreeva. 2018, fig. 2.47; Meyer 2013, p. 100.
[13]. Κονιδάρης 2019, p. 241, n. 907; D’Amato and Salimbeti 2015, pp. 29-30.
[14]. Andreeva. 2018, fig. 2.47; Meyer 2013, p. 100; Lymer 2018, p. 14, n. 30. Αργυρός καθρέφτης, τύμβος 4/S του Kelermes, 7ος αι. π.Χ. Τμήματα που δείχνουν εναλλάξ αρπακτικά, είτε σε εραλδικά ζεύγη είτε με θήραμα, και υπερφυσικά πλάσματα γνωστά από την ελληνική μυθολογία, κυρίως μια Πότνια Θηρών, ένα ζεύγος Αριμασπών με έναν γρύπα και δύο ζεύγη σφίγγες. Γιά την πιθανή Ελληνικότητα του καθρέπτου βλ. Lang (Lang 2012, fig. 19.06: 4, p. 289). Γιά τον καθρέφτη η Lerner αναφέρει: "Ο γνωστός αργυρός καθρέπτης επίσης από τις Κελερμές, διαθέτει την πλάτη του δευτερευόντως καλυμμένη με φύλλα χρυσού διακοσμημένα σε Ανατολικό Ελληνικό ύφος των μέσων του 6ου αι." (Lerner 1996, p. 40).
[15]. Meyer 2013, p. 100.
[16]. Petya Andreeva 2018, pp. 123-124, fig. 2.42. Το διάδημα, φυλασσόμενο στο Hermitaz, θεωρείται έργο Ελλήνων της Ιωνίας, παρουσιάζει δε αναλογίες με τεκμήρια από το Shenmu και Aluchaideng.
[16a]. Nebelsick, L. D 2024, fig. 6. 3
[17]. Salimbeti 2022; Λώλος και Μαραμπέα. 2014-15.
[18]. Λώλος, Γ., και Χ. Μαραμπέα. 2014-15
[19]. D’Amato and Salimbeti 2015, pp. 29-30.
[20]. Milan 2014, pp. 96-97, n. 422; Mylonas 1966, p. 92. Δύο χρυσές θωρακικές πλάκες με ανάγλυφη διακόσμηση, που βρέθηκαν στον τάφο V του Κύκλου Α των Μυκηνών ερμηνεύτηκαν ως διακοσμητικά πανοπλίας, κατασκευασμένης από φθαρτό υλικό.
[21]. Bosanquet and Tod 1902. Σε τάφο στα Καλύβια (Φαιστός) της ΥΜ IIIa ευρέθηκαν ελάσματα με οπές τα οποία εκτιμήθηκε ότι απετέλουν στοιχεία πανοπλίας (Milan 2014, pp. 96-97, n. 428; Hood and de Jong 1952, p. 260). Άλλωστε και ο Όμηρος ομιλεί γιά μίτρα: Il.4.137, 187,216, 5.857.
[22]. Bakas 2016, p. 12, n. 31.
[23]. Berger 2020.
[24]. livious, s.v. Sidon, Funerary stele of Salmamodes (Αρχαιολογικό Μουσείο Κων/λεως), σύμφωνα με τον τίτλο στην Ελληνική της στήλης!
[25]. British Museum Reg. nr 1846,0501.9, 3/4 αι. μ.Χ.
[26]. Olivieri 2016, fig. 22. Περίοδος VIII, Φάση Α, 3ος αι. μ.Χ. Φωτογραφία: Aurangzeb.
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1040618221005553
Wertmann, P., Dongliang Xu, I. Elkina, R. Vogel, Ma'eryamu Yibulayinmu, P. E. Tarasov, D. J. La Rocca, Mayke Wagner. 2021. "No borders for innovations: A ca. 2700-year-old Assyrian-style leather scale armour in Northwest China," Quaternary International, https://doi.org/10.1016/j.quaint.2021.11.014, pp. 1-17.
https://www.scribd.com/book/271592219/Oriental-Armour
Russell Robinson, H. 2013. Oriental Armour, New York.
http://www.salimbeti.com/micenei/armour1.htm
Salimbeti, A. The Greek Age of Bronze - Scale Armour, <http://www.salimbeti.com/micenei/armour1.htm> (15 Jan. 2022).
D’Amato, R., A. Salimbeti. 2015. Sea Peoples of the Bronze Age Mediterranean c.1400 BC–1000 BC, Bloomsbury USA.
https://olympias.lib.uoi.gr/jspui/bitstream/123456789/30801/1/%ce%9d%ce%b5%cf%8e%cf%84%ce%b5%cf%81%ce%b1%20%ce%b4%ce%b5%ce%b4%ce%bf%ce%bc%ce%ad%ce%bd%ce%b1%20%ce%b1%cf%80%cf%8c%20%cf%84%ce%b7%ce%bd%20%ce%b1%ce%bd%ce%b1%cf%83%ce%ba%ce%b1%cf%86%ce%ae%20%cf%84%ce%bf%cf%85%20%ce%a0%ce%b1%ce%bd%ce%b5%cf%80%ce%b9%cf%83%cf%84%ce%b7%ce%bc%ce%af%ce%bf%cf%85%20%ce%99%cf%89%ce%b1%ce%bd%ce%bd%ce%af%ce%bd%cf%89%ce%bd%20%cf%83%cf%84%ce%b7%ce%bd%20%cf%80%ce%b5%cf%81%ce%b9%ce%bf%cf%87%ce%ae%20%cf%84%ce%b7%cf%82%20%cf%80%cf%81%cf%89%cf%84%ce%b5%cf%8d%ce%bf%cf%85%cf%83%ce%b1%cf%82%20%cf%84%ce%bf%cf%85%20%ce%9c%cf%85%ce%ba%ce%b7%ce%bd%ce%b1%cf%8a%ce%ba%ce%bf%cf%8d%20%ce%b2%ce%b1%cf%83%ce%b9%ce%bb%ce%b5%ce%af%ce%bf%cf%85%20%cf%84%ce%b7%cf%82%20%ce%a3%ce%b1%ce%bb%ce%b1%ce%bc%ce%af%ce%bd%ce%bf%cf%82.pdf
Λώλος, Γ., και Χ. Μαραμπέα. 2014-15. "Νεώτερα δεδομένα από την ανασκαφή του Παν. Ιωαννίνων στην περιοχή της πρωτεύουσας του Μυκηναϊκού βασιλείου της Σαλαμίνος," Δωδώνη (Ιστορία-Αρχαιολογία) τ. ΜΓ΄- ΜΔ΄ (2014-2015), σελ. 433-465.
https://books.google.gr/books?id=884TAgAAQBAJ&pg=PA100&lpg=PA100&dq=Kelermes+3+scale+armour&source=bl&ots=G06kgYWD6j&sig=ACfU3U2ZcS7Mu5CyWq47UZleOb1zLvqXgQ&hl=el&sa=X&ved=2ahUKEwiEoeWkqK_1AhW_hP0HHdtEBuQQ6AF6BAgXEAM#v=onepage&q=Kelermes%203%20scale%20armour&f=false
Meyer, C. 2013. Greco-Scythian Art and the Birth of Eurasia: From Classical Antiquity to Russian Modernity, Oxford.
https://repository.upenn.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=4749&context=edissertations
Petya Andreeva. 2018. “Fantastic Beasts Of The Eurasian Steppes: Toward A Revisionist Approach To Animal-Style Art” (diss. Univ. of Pennsylvania).
D’Amato, R., A. Salimbeti. 2015. Sea Peoples of the Bronze Age Mediterranean c.1400 BC–1000 BC, Bloomsbury USA.
Galina N. Vol'naia. 2015. "Bird's Head Chapes from the Early Iron Age of the Central Caucasus and Their Analogues in the Scythian-Siberian Animal Style," Anthropology & Archeology of Eurasia 54(2), pp. 47-64.
DOI: 10.1080/10611959.2015.1114852
https://www.academia.edu/19309982/_Scale_Armour_of_the_2nd_Millennium_B_C_in_B%C3%A1cs_T_A_ed_A_Tribute_to_Excellence_Studies_Offered_in_Honor_of_Ern%C5%91_Ga%C3%A1l_Ulrich_Luft_L%C3%A1szl%C3%B3_T%C3%B6r%C3%B6k_Studia_Egyptiaca_XVII_Budapest_2002_195_216
Dezso, T. 2002. "Scale Armour of the 2nd Millennium B.C," in A Tribute to Excellence. Studies Offered in Honor of Ernő Gaál, Ulrich Luft, László Török, (Studia Egyptiaca XVII), ed. T. A., Budapest, 195-216.
Κονιδάρης, Δ. 2019. Ο Πρώιμος Αιγυπτιακός Πολιτισμός και οι Αλληλεπιδράσεις με το Αιγαίο, Αθήναι.
https://wildfiregames.com/forum/applications/core/interface/file/attachment.php?id=7910
Lorenz, J., and I. Schrakamp. 2011. "Hittite Military and Warfare," in Insights into Hittite History and Archaeology (Colloquia Antiqua 2), ed. H. Genz and D. P. Mielke, Leuven – Paris – Walpole, p.p. 125-152.
Bosanquet, R. C., and M. N. Tod. 1902. "Archaeology in Greece, 1901-1902." Journal of Hellenic Studies 22, pp. 378-94.
https://www.academia.edu/27466913/Composite_bows_in_Minoan_and_Mycenaean_warfare
Bakas, S. 2016. "Composite bows in Minoan and Mycenaean warfare," in Sympozjum Egejskie. Proceedings of The 2nd Students’ Conference in Aegean Archaeology: Methods – Researches – Perspective, Institute of Archaeology, University of Warsaw, ed. P. Militello – K. Żebrowska, Catania, pp. 9-16.
http://czasopisma.ltn.lodz.pl/.../article/view/1615/1466
Skupniewicz, P. N. 2021. "Notes on the Combat Scene on Tang-e Sarvak III Rock Relief," Acta Archaeologica Lodziensia 67, pp. 117-145.
https://www.academia.edu/45142582/Evolution_of_hellenistic_period_iron_armor_%D0%AD%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%8E%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%B6%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B7%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%B4%D0%BE%D1%81%D0%BF%D0%B5%D1%85%D0%B0_%D0%B2_%D1%8D%D0%BB%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC_%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%B5
Evolution of hellenistic period iron armor Эволюция железного доспеха в эллинистическом мире
Dedyulkin, A. 2021, Дедюлькин А.В. Эволюция железного доспеха в эллинистическом мире // Историческое оружие в музейных и частных собраниях. Вып. 2. М., 2021. С. 14-39.
http://dspace.unive.it/bitstream/handle/10579/4804/810554-1157774.pdf?sequence=2
Milan, Τ. 2014. “L’Iconografia delle Armi nell’ Età del Bronzo Egea” (diss. Univ. Ca’ Foscari, Venezia).
Berger, M. 2020. "Ancient Armor, A Mysterious Royal Tomb, and a Pair of Massive Stone Gates at Gordion," ORDION, <https://omnia.sas.upenn.edu/story/ancient-armor-mysterious-royal-tomb-and-pair-massive-stone-gates-gordion?fbclid=IwAR3J-rmtu-j4DGTSV6MG2zjPXHbVXQ_-coPOstCgbjvtmS7cRA8pIGHvO3Q> (30 January 2022).
Hood, M. S. F., and P. de Jong. 1952. "Late Minoan Warrior-Graves from Ayios Ioannis and the New Hospital Site at Knossos," The Annual of the British School at Athens 47, pp. 243-277.
https://archive.org/details/mycenaemycenaean0000mylo/page/92/mode/2up?view=theater
Mylonas G. E. 1966. Mycenae and the Mycenaean Age, Princeton.
https://verlag.oeaw.ac.at/protecting-the-body-war-and-combat
Mödlinger, M. 2017. Protecting the Body in War and Combat. Metal Body Armour in Bronze Age Europe (OREA - Oriental and European Archaeology 6).
https://www.academia.edu/2652034/Urartu_und_die_Nomaden_Zur_Adaption_altorientalischer_Motive_im_reiternomadischen_Kunsthandwerk_des_7_5_Jahrh_v_Chr
Lang, A. 2012. "Urartu und die Nomaden – zur Adaption Altorientalischer Motive im Reiternomadischen Kunsthandwerk des 7.-5. Jh. v. Chr. In Eurasien," in BIAINILI-URARTU. The Proceedings of the Symposium held in Munich, ed. S. Kroll, C. Gruber, U. Hellwag, M. Roaf & P. Zimansky, Peeters, pp. 281-293.
https://oi.uchicago.edu/research/projects/swords-armor-and-figurines-0
Aslihan Yener, K. 1995. "Swords, Armor, and Figurines," Biblical Archaeologist 58 (2).
https://ur.booksc.me/book/67427623/44f101
Olivieri, L. M. 2016. "The Last Phases at Barikot: Urban Cults and Sacred Architecture. Data from the Spring 2013 Excavation Campaign in Swat," Journal of Inner Asian Art and Archaeology 7, pp. 7-30.
DOI: 10.1484/J.JIAAA.4.2017002
Ancient Greek Armors, Aristion’s Linothorax, 5th century B.C. <https://www.hellenicarmors.gr/en/armor/luxury-linothorax-heavy-type/>
https://www.academia.edu/100629686/Notes_on_the_Combat_Scene_on_Tang_e_Sarvak_III_rock_relief?auto=download&email_work_card=download-paper
Skupniewicz, P. N. 2021. "NOTES ON THE COMBAT SCENE ON TANG-E SARVAK III ROCK RELIEF," Acta Archaeologica Lodziensia 67, pp. 117-145.
https://books.google.gr/books?id=7NJq0AEACAAJ&printsec=frontcover&hl=el#v=onepage&q&f=false
https://www.bloomsbury.com/uk/helmets-and-body-armour-in-new-kingdom-egypt-9781350323513/
Pollastrini, A. M. . Helmets and Body Armour in New Kingdom Egypt, Bloomsbury.
Lerner, J. A. 1996. "Horizontal-Handled Mirrors: East and West," Metropolitan Museum Journal 31, pp. 11-40.
https://www.mdpi.com/2076-0752/13/2/57?fbclid=IwY2xjawFwYoVleHRuA2FlbQIxMAABHa5VC8zqMKB9Q4d9vn6o91irXynGiRhTgqMyRdYUAhb1j4TUTLZ-9u2rMg_aem_rx0cLulD-tkW0k7Gpd0r_w
Nebelsick, L. D 2024. "Violent Raiding, Systematic Slaving, and Sweeping Depopulation? Re-Evaluating the Scythian Impact on Central Europe through the Lens of the Witaszkowo/Vettersfelde Hoard," Arts 13(2), 57, pp. 1-42
https://hasp.ub.uni-heidelberg.de/journals/ao/article/download/10616/10450/23253
Lymer, K. 2018. "Griffins, Myths and Religion — a review of the archaeological evidence from ancient Greece and the early nomads of Central Asia," pp. 9-25.
ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ - ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ: 071024
DOI: 10.13140/RG.2.2.22517.29927
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου