ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΙ ΑΠΟΗΧΟΙ ΣΤΗΝ ΧΟΡΑΣΜΙΑ

Χάρτης που δεικνύει την Χορασμία

Σύμφωνα με το Livius.org, s.v. Chorasmia: 

Μέχρι την εποχή του Δαρείου Γ΄ Κοδομάννου (336-330 π.Χ.), ωστόσο, η Χορασμία είχε γίνει ξανά ανεξάρτητο βασίλειο. Ο βασιλιάς του Φαρεσμάνης - Pharasmanes συνήψε ειρηνευτική συνθήκη με τον Μέγα Αλέξανδρο το χειμώνα του 328 / 327, Arr. An. 4.15.[1b] Όχι πολύ αργότερα, οι βασιλείς της Χορασμίας άρχισαν να κόβουν νομίσματα, τα οποία ήταν εμπνευσμένα από τα νομίσματα των Σελευκιδών βασιλέων και - μετά το 240 π.Χ - από την Βακτρία, την οποία κυβερνούσαν άνθρωποι που ισχυρίζοντο ότι διέθεταν ελληνική καταγωγή. Οι τάφοι των βασιλέων αυτής της περιόδου βρέθηκαν στο Koj Krylgan Qala. Τα ανάκτορα, όπως στο Topraq Qala, έδειξαν σαφείς Ελληνιστικές επιρροές. Στη Χορασμική τέχνη, βρίσκουμε σατύρους και θαλάσσια τέρατα, προφανή ελληνικά διακοσμητικά θέματα.

Τοιχογραφία με αναπηδούντα αίγαγρο[1]

Aντιγράφουμε από σχετικό άρθρο αναφερόμενο στο Akchakhan-Kala, αρχαίο φρούριο στην Χορασμία που χτίστηκε τον 4/3ο αιώνα π.Χ. και κατοικήθηκε μέχρι τον 2ο αιώνα μ.Χ.:[2] 

το καλλιτεχνικό ύφος του αγριοκάτσικου πλησιάζει σε μια καλλιτεχνική μορφή από τουλάχιστον τρεις αιώνες νωρίτερα και σε ένα μέσον - δηλαδή την τοιχογραφία - που εμφανίστηκε στην Χορασμία μόνον κατά στους Ελληνιστικούς χρόνους της Κεντρικής Ασίας.[3] Ως εκ τούτου, επιβεβαιώνεται ότι μια ισχυρή κληρονομιά των Αχαιμενιδών διαπέρασε τον πολιτισμό της Αρχαίας Χορασμίας, μαζί με μια κίνηση προς νέες τεχνικές, εικονογραφίες και γεύσεις, όπως για παράδειγμα, αποδεικνύεται από το σύγχρονο πλήρως ελληνιστικό γλυπτό κήτους από άψητο άργιλο που ανακαλύφθηκε μέσα στο ίδιο Τελετουργικό Συγκρότημα.[4] Το αποτέλεσμα είναι μια πρωτότυπη οπτική έκφραση που θα αναπτυχθεί περαιτέρω μετά τον 2ο αιώνα μ.Χ. 

Ενδιαφέρουσα - άν και αμφιλεγόμενη - είναι η άποψη του Minardi για τις τοιχογραφίες του Akchakhan-Kala:[5] 

Αυτό που υποστηρίζω εδώ είναι ότι όχι μόνο το κήτος, αλλά και οι τοιχογραφίες του Akchakhan-Kala είναι εν μέρει πολύ πιθανό έργο μη Χορασμιωτών τεχνιτών ή ότι μη Χοράσμιοι ειδικευμένοι τεχνίτες καθοδήγησαν τους ντόπιους τεχνίτες. Το γεγονός ότι στην Χορασμία εργάστηκαν ξένοι τεχνίτες ή ότι εισήχθησαν νέες τεχνικές στην πολιτεία από το εξωτερικό (αυτό φαίνεται να ισχύει – παρακάτω), δεν υπονομεύει την ιδέα ότι αυτή η τέχνη είναι γνήσια Χορασμιακή, όπως για παράδειγμα η περσική είναι η τέχνη της Περσεπόλεως όπου εργάζονταν επίσης Έλληνες τεχνίτες, και η τέχνη της Ιταλίας στο τέλος της Ρεπουμπλικανικής περιόδου και των δύο πρώτων αιώνων της αυτοκρατορικής εποχής – όπου πιθανότατα λειτουργούσαν καλλιτέχνες από την Αλεξάνδρεια, την Αθήνα και τη Συρία – είναι Ρωμαϊκή. Η τέχνη δεν είναι έθνική!

Άλλωστε  ο Antonio Invernizzi έχει πρόσφατα αναρωτηθεί, παίρνοντας αφορμή από ορισμένα υπολείμματα τοιχογραφιών από την Παλιά Νίσα, άν μπορεί να πιθανολογηθεί ότι ένας ζωγράφος από την εξελληνισμένη Κεντρική Ασίας εργάσθηκε στο πυργωτό κτίριο (Tower Building) της πόλεως της τοποθεσίας.[6]

Σκαρίφημα του κήτους της Χορασμίας (υπό D. W. Hopkins)[7]

Σκηνή μάχης μεταξύ ενός Μακεδόνα ιππέα και ενός πεζού Πέρση, τάφος Kinch[8]

Σύμφωνα με σχετική κριτική του βιβλίου Ancient Chorasmia από τον Adam Benkato:[9]

Στο πέμπτο κεφάλαιο του βιβλίου του Ancient Chorasmia, ο Minardi ερευνά την λεγομένη 'Παλαιά περίοδο' (από τον τέταρτο ως τον πρώτο αι. π.Χ.) καθώς και τήν επίδραση του Ελληνισμού. Αυτό το κεφάλαιο περιλαμβάνει επίσης σχετικές λεπτομερείς επισκοπήσεις του υλικού και των αρχαιολογικών ευρημάτων, μαζί με την επανεξέταση της χρονολογίας και υποδείξεις ότι ορισμένες μορφές υλικού πολιτισμού πρέπει να αποδοθούν σε εξελληνισμένες περιοχές του νότου, ειδικά στην Βακτρία. Ο Minardi αφιερώνει έναν σχολιασμό στα σωζόμενα έγγραφα τα οποία ήταν γραμμένα στην γραφή της Χορασμίας, πολλά από τα οποία χρονολογούνται στην λεγομένη 'εποχή της Χορασμίας' - με το πλέον πρόσφατο να χρονολογείται στο 738 μ.Χ. και τα οποία οι μελετητές υποστηρίζουν εδώ και πολύ καιρό ότι μόλις προηγούνται της ισλαμικής κατακτήσεως της περιοχής. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι αυτή η εποχή είναι πολύ παλαιότερη, χρονολογούμενη ήδη από τον πρώτο αι. π.Χ. και υποστηρίζει ότι η εμφάνισή της μπορεί να συνδεθεί με αλλαγές στον υλικό πολιτισμό (αισθητές από την εντεινόμενη εμφάνιση Κοσσανικών μορφών) από τον αρχαιολογικό φάκελο. Φέρνει επίσης στην συζήτηση νεώτερες πηγές Ισλαμικής εποχής (π.χ., al-Bīrūnī και al-Ṭabarī) για να επανεξετάσει προηγούμενα επιχειρήματα σχετικά με την αρχή της 'Εποχής της Χορασμίας', η οποία προτείνεται επίσης να συνδεθεί με άγνωστες έως τώρα πολιτικές αλλαγές στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένων πιθανώς στενότερων σχέσεων με τη Βακτρία. Διάφορες χρήσιμες εικόνες και διαγράμματα που σχετίζονται με αρχαιολογικές πηγές, καθώς και μια εκτεταμένη βιβλιογραφία ολοκληρώνουν το βιβλίο.

Interim reconstruction of the three colossal Chorasmian Avestan gods

Οι Betts et al. 2009 θέτουν το θέμα της ομοιότητας των οχυρώσεων της Χορασμίας με τις Ελληνιστικές, για να καταλήξουν ότι οι τελευταίες απετέλεσαν ανεξάρτητη (?) επινόηση της Κεντρικής Ασίας![10]

Στα μέσα του εβδόμου αι. μ.Χ. τοποθετείται και επιχρυσωμένη αργυρά φιάλη με ανάγλυφη παράσταση τετράχειρης θεάς καθήμενης επί λέοντος και φέρουσας ως κάλυμμα κεφαλής την κορώνα δίκην τειχισμένης πόλεως, corona muralis, σύνηθες ενδυματολογικό στοιχείο της Ελληνιστικής Τύχης. Σύμφωνα με τον Minardi η αργυρά φιάλη δημιουργήθηκε ακριβώς σύμφωνα με το ύφος που εμφανίστηκε τον έκτο αιώνα μ.Χ. στην Κωνσταντινούπολη ως η νέα εικονογραφική γλώσσα της αναπτυσσόμενης Βυζαντινής Αυτοκρατορία. Αυτό το ύφος έφτασε στην Κεντρική Ασία όχι πολύ αργότερα, ίσως στην εποχή του Ιουστινιανού, απετέλεσε δε σύνολο από Ελληνιστικά, Ρωμαικά, Ινδικά και Περσικά στοιχεία.[11]

Αργυρά φιάλη: το έμβλημα με την θεά με τα τέσσερα χέρια φέρουσα corona muralis[12]

Ειδικότερα, για τους σημερινούς σκοπούς, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τα παραστατικά οπτικά μέσα που χρησιμοποίησε η αριστοκρατία της Χορασμίας προκειμένου αυτά να μεταφέρουν το κοινωνικοπολιτικό της μήνυμα χρησιμοποιήθηκαν ήδη από τα τέλη του 3ου αιώνα π.Χ., ήταν δε επηρεασμένα από τον Ελληνιστικό πολιτισμό.[13] Επί παραδείγματι η απεικόνιση των θεών της Avesta στο κτιριακό συγκρότημα του Akchakhan-kala χαρακτηρίζεται από την υιοθέτηση και Ελληνιστικών στοιχείων όπως της κορώνας μορφής οχυρώσεως, corona muralis,[14] ενώ δεν λείπουν εισαγωγές από την Ελληνιστική Βακτρία (ελεφαντοστούν).

Τοιχογραφία με παράσταση θεάς με τέσσερεις χείρες (Ancient Penjikent, VI-VIII αι. μ.Χ.)[16]

Κεραμεική μήτρα κεφαλής σατύρου

Η επιφανειακά εξελληνισμένη, ή καλύτερα όχι εξελληνισμένη, πολιτεία της Χορασμίας διαθέτει στο ανάκτορο του Toprak-kala (στο σύγχρονο Karakalpakstan του Ουζμπεκιστάν, πρωτεύουσα της Χορασμίας) ένα πρώτο παράδειγμα άφθονης χρήσεως ενός τύπου πήλινου γλυπτού που είχε προηγουμένως υιοθετηθεί μερικώς από την Χορασμιανή αριστοκρατία, αλλά ποτέ σε τέτοια κλίμακα.[18] Στην Χορασμία απαντώνται επίσης επιροές από την Γανδαρίτιδα τέχνη, διαθέτουσες ήδη την Ελληνιστική πνοή. και την 

 Απεικόνιση Ελληνιστικού βραχιονίου από το Kavat-kala[20]

Τοιχογραφία 'ιερέως - πτηνού', ζεύγος 13 (Akchakhan-kala)[25]

Ο Minardi παρουσιάζει δύο τεκμήρια  Ελληνιστικής αύρας, συσχετιζόμενα με την οινοποσία, τα οποία ήλθαν στο φως κατά τις ανασκαφές του Akchakhan-kala της αρχαίας Χορασμίας από την Αυστραλιανή αποστολή (χρονολογούμενα μεταξύ δευτέρου αι. π.Χ. και δευτέρου αι. μ.Χ.):[30] ένα θραύσμα ρυτού από ελεφαντόδοντο και μία κεραμεική μήτρα κεφαλής σατύρου που προορίζεται να διακοσμήσει κεραμεικά επιτραπέζια σκεύη. Αυτά τα στοιχεία είναι μόνο οι πλέον πρόσφατες αποδείξεις σχετικά με την κατανάλωση οίνου και την επιλεκτική υποδοχή του ελληνιστικού πολιτισμού στον 1ο αιώνα π.Χ. έως τον -2ο αιώνα μ.Χ. στην Αρχαία Χορασμία. Αν και αυτά τα δύο ευρήματα δείχνουν μια αξιοσημείωτη ελληνιστική επιρροή, είναι βέβαιο ότι στη Χορασμία η κατανάλωση κρασιού και η αμπελοκαλλιέργεια ήταν ήδη ευρέως διαδεδομένες τον 5ο αιώνα π.Χ., όταν η τοπική αριστοκρατία χρησιμοποιούσε πολύτιμα αγγεία αχαιμενιδικού ρυθμού για τα τραπέζια της και όταν τα κατώτερα στρώματα του πληθυσμού μιμήθηκαν αυτά τα δείγματα τορευτικής και τις σχετικές πρακτικές. Για άλλη μια φορά η 'απομονωμένη' Χορασμία δείχνει την αξιοσημείωτη τάση της να επιλέγει ξένα καλλιτεχνικά/τεχνικά στοιχεία για τις χειροτεχνίες της και να υιοθετεί/εισάγει ξένα σύμβολα της κοινωνικής καταστάσεως για έννοιες που μοιράζονται οι αριστοκρατικές ομάδες της εξελληνισμένης ανατολής.

Χρυσα αγαλματίδια γενειοφόρου από τον θησαυρό του Ώξου[40]

Chorasmian frescoe from Kazakly-Yatkan (fortress of Akcha-Khan Kala), 1st century BC-2nd century AD.[42]

Άλλη κατηγορία ευρημάτων που δυνδέουν την Χορασμία με τον Ελληνικό κόσμο είναι οι πηνιόσχημες πυξίδες που έχουν ευρεθεί και εκεί! Σύμφωνα με τον Francfort:[44]

Η πηνιόσχημη πυξίς είναι μια περιφερειακή παραλλαγή της Ελληνικής 'αλατιέρας', αλλά η πρώτη (σκυφοειδής πυξίς) είναι μια πρωτότυπη δημιουργία της Ελληνο - Βακτριανής χειροτεχνίας. Αν οι 'αλατιέρες' μπορούσαν να ήταν γνωστές από ενωρίς στην Gandhara, δηλαδή από την εγκατάσταση των πρώτων Ελλήνων αποίκων από τον Μ. Αλέξανδρο, από την άλλη πλευρά, οι σκυφοειδείς πυξίδες, τυπικώς Ελληνο - Βακτριανές, δεν θα μπορούσαν να φτάσουν στην Ινδία παρά μόνον μετά την κατάκτηση αυτής από τον Δημήτριο, Ελληνο-Βακτριανό βασιλέα.... Στον χρόνο και στον χώρο, οι λειψανοθήκες οι οποίες εξετάζονται εδώ, καθώς και οι δύο παλέτες (ή πινάκια / δισκάρια καλλωπισμού ή προσφορών, όπως επίσης έχουν αποκηθεί) που αναφέρονται, είναι πράγματι οι άμεσοι απόγονοι των πυξίδων του Ai-Khanoum (Ελληνική πόλη, ίσως η Ευκρατίδεια ..)

Πινάκια από το Ai Khanoum, 3/2 αι. π.Χ.[46] wikiwand, s.v. Ai_Khanoum

Το άρθρο του Minardi[48] πραγματεύεται λεπτομερώς την εικονογραφική σημασία των Ζωροαστρικών ιερέων-πτηνών που βρέθηκαν κατά τις ανασκαφές του «Τελετουργικού Συγκροτήματος» της τοποθεσίας Akchakhankala στην Χορασμία. Αυτές οι μορφές, που απεικονίζουν τον Parōdarsh, την ζωική επιφάνεια του βοηθού ιερέα της yazata Sraosha, μπορούν να αποδοθούν με ακρίβεια, μαζί με το αρχαιολογικό τους πλαίσιο, σε μια περίοδο μεταξύ του πρώτου αι. π.Χ. και του πρώτου αι. μ.Χ., εποχή που ζωγραφίστηκαν στον οπίσθιο τοίχο της μεγάλης κιονοστοιχίας του συγκροτήματος. Ο Χορασμιανός ιερέας-πτηνό, ένα υβρίδιο που προέρχεται από την ένωση ανθρώπου και κόκορα, προηγείται των γνωστών αναπαραστάσεων του Σογδιανού πλαισίου κατά αρκετούς αιώνες στην Κεντρική Ασία και Κίνα. Γενικά, αν αφενός η εικαστική τέχνη του Akchakhan-kala δείχνει τη χρήση εξαιρετικών Περσο-Αχαιμενιδών εικονογραφικών αρχετύπων, αφετέρου μαρτυρεί την είσοδο στην περιοχή σύγχρονων στοιχείων που επεξεργάστηκε ο ανατολικός Ελληνισμός. Η θέση του διακοσμητικού θέματος πτηνό -ιερέας σε σχέση με αυτό το ιστορικό - καλλιτεχνικό πλαίσιο και μια υπόθεση για τήν αρχική του επεξεργασία, επισημαίνονται σε αυτό το άρθρο. Δεδομένης της σπανιότητας του εικονογραφικού υλικού στην Κεντρική Ασία κατά τους ιστορικούς χρόνους, το άρθρο μπορεί να θεωρηθεί και ως ανάλυση της τέχνης της αρχαίας Χορσμίας, ωες εκ τούτου δε μπορεί να συμβάλει στη μελέτη γενικότερων και σχετικών ζητημάτων για την ιστορία της ασιατικής τέχνης,

όπως η διάδοση, η μετάδοση και η λήψη εικονογραφικών ρεπερτορίων μεταξύ του ιρανικού κόσμου, της Ινδίας και του Ανατολικού Ελληνισμού.

Ο κόκορας είναι εξαιρετικά σημαντικός στις ζωροαστρικές εικόνες, αν και, το ίδιο είναι και τα μυθικά πτηνά, όπως οι ιερείς των υβριδικών πουλιών της Σογδιανής και ο Φοίνικας με κορδέλες. Ζωροαστρικά κείμενα κάνουν αναφορά στον κόκορα ως τον Κήρυκα της Αυγής ή τον Φύλακα του Καλού ενάντια στο Κακό. Επίσης, αν και δεν είναι απαραίτητα αυγό κοτόπουλου, ο μύθος του παγκόσμιου ωού αποτελεί εξέχον χαρακτηριστικό στη ζωροαστρική πίστη, όπως συμβαίνει με άλλες Πρωτο-ινδοευρωπαϊκές παραδόσεις.[50].

Αυτά τα δύο βασικά στοιχεία της περίτεχνης διακοσμήσεως του Τελετουργικού Συγκροτήματος του Akchakhan-kala φαίνεται να αναδεικνύουν μια σχέση μεταξύ της Χορασμίας και της Ινδίας με τη διαμεσολάβηση της ελληνιστικής καλλιτεχνικής γλώσσας που αναπτύχθηκε στην Ασία στον απόηχο της Αναβάσεως του Αλέξανδρου. Στην Ινδία μάλιστα, λίγο ενωρίτερα από ό,τι στη Χορασμία, βρίσκουμε τα εικονογραφικά ισοδύναμα του Χορασμιού «πτηνού-ιερέα» — δηλ. τον kinnara — και του κήτους — δηλ. τα makara — που είναι εικόνες που αναπτύχθηκαν εκεί με δυτική εικονογραφική συνεισφορά. Ενώ η σύλληψη του κήτους του Akchakhan-kala από δυτικά υποδείγματα έχει ήδη εξεταστεί σε μια ειδική εργασία, μπορεί επίσης να αποτελέσει βάση για την συζήτηση της εικονογραφίας και του «πτηνού-ιερέα», που αποτελεί θέμα της παρούσας εισηγήσεως... Ωστόσο, η γένεση της εικονογραφίας του «πτηνού-ιερέα» χρήζει περαιτέρω επεξηγήσεων και σε αυτό στοχεύει η παρούσα εργασία. Πρώτα, ωστόσο, είναι απαραίτητο να επαναλάβουμε εν συντομία την περιγραφή του αρχαιολογικού πλαισίου αυτής της εικονογραφικής μαρτυρίας...[52]

Το άλλο δωμάτιο ("The hall of hearts ladies"), που πιθανότατα ερχόταν στο συγκρότημα των κτηρίων του χαρεμιού, ήταν διακοσμημένο από εικόνες γυναικών σε ανοιχτόχρωμο φόντο, καλυμμένες από κόκκινες καρδιές[54]

The style of some of the specimens discovered at Toprak-kala are close to those of Khalchayan (Fig. 9)56 whereas some elements like the draperies of the very high-reliefs of Toprak-kala show traits which are perhaps symptomatic of a chronological difference, while a gypsum (alabaster) head of warrior wearing an Attic helmet even seems to be a vestige of the long gone Seleucid era (Fig. 10).  SOURCE: "The Ancient Chorasmian Unbaked-clay Modelled Sculptures: Hellenistic Cultural ‘Impacts’ on an

Eastern Iranian Polity" by Michele Minardi 2016B

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1b]. Balakhvantsev and Bolelov 2018.

[1]. Minardi et al. 2018, fig. 1.

[2]. Minardi, Betts and Grenet 2018, p. 316.

[3]. Minardi 2015; Kidd 2011.

[4]. Minardi 2016a; Minardi 2018, p. 103. Το γλυπτό χρονολογείται στην περίοδο από τον πρώτο αι. π.Χ. έως τον πρώτο αι. μ.Χ.

[5]. Minardi 2018, pp. 103-104.

[6]. Minardi 2018, pp. 103, n.62; Invernizzi 2011, pp. 200-201, εικ. 14.

Γιά το ίδιο θραύσμα ο Pilipko (Pilipko 1994, p. 112) γράφει: Ένα μικρό θραύσμα διατηρεί μια ζωηρή, ελκυστική εικόνα γυναικείας (;) κεφαλής που αποδίδεται επιδέξια σε λίγες πινελιές καθώς και τα υπολείματα επιγραφής στην Ελληνική. Η Ελληνιστική τεχνική και το τρισδιάστατο αποτέλεσμα δείχνουν ότι ο καλλιτέχνης ήταν πιθανότατα Έλληνας. Ένα άλλο θραύσμα, το οποίο απεικονίζει έναν κορμό τυλιγμένο σε ένα ροζ σάλι, αξίζει επίσης να σημειωθεί. Ο μη παραδοσιακός χαρακτήρας του πίνακα και η μεγαλύτερη κλίμακα της μορφής δείχνουν ότι αυτό μπορεί να είναι θεότητα. Μαζί με τα ανθρώπινα ειδώλια, υπάρχουν και αληθινά και φανταστικά, ως επί το πλείστον σε βάθρο κυανού του ουρανού - για παράδειγμα, γρύπες και δύο λιοντάρια που απεικονίζονται το ένα απέναντι από το άλλο. Κυρίως, οι ζωόμορφες εικόνες χρησιμοποιήθηκαν για να γεμίσουν περιοχές μεταξύ εικονογραφικών πινάκων.

[7]. Minardi 2016a, pl. 5.

[8]. Chaniotis 2005, p. 196, fig. 10.1;  Skupniewitcz and Lichota 2017, p. 79, n. 49.

[9]. Benkato 2018.

[10]. Betts et al. 2009, pp. 38-39, 53, n. 28. Με την πρώτη ματιά το ίχνος των οχυρώσεων στο Kazakl'i-yatkan και πολλά άλλα παραδείγματα (όπως μικρά αμυντικά τείχη πέρα από την κύρια αμυντική γραμμή) στην Χορασμία φαίνεται να ομοιάζει με τα Ελληνικά / Ελληνιστικά έργα, και συγκεκριμένα με τις συστάσεις του Φίλωνος του Βυζαντίου, σημαντικού μαθηματικού και Μηχανικού της Ελληνιστικής περιόδου.

[11]. Minardi 2013, p. 138.

[12]. <https://www.wikiwand.com/en/Khwarazm> Ασημένια φιάλη από την Χορασμία που απεικονίζει μια θεά με τέσσερα χέρια καθισμένη σε ένα λιοντάρι, πιθανώς την Nana. Χρονολογείται το 658 μ.Χ., Βρετανικό Μουσείο (BM 1877,0820.1). Λοιπά σχόλια εδώ: https://www.facebook.com/AryaAkasha/photos/a.194352297843769/922385348373790/?__cft__[0]=AZVejWApNWnhpXOU5cq5WTstDRWQCztF4cyzYfA7NaSaq4PIJpid3kNqR37ctA70RAQ4wvKDEADd0VnyuReGCSMR_XYSVJlOVHmhACSJ2OidT0UAHd_Pi-9fUnnxSv9hG0jTgN7EE68khoA4R8Wcbp3BC-0Ky8fDAxPJqtwfj4KhaV6JE3HWEM5x6MGVCbNJsIp5ucaZ6wDouQzaeQElHRoyZfTUXRfhJ5jP-OCUgTPuUg&__tn__=%2CO%2CP-y-R

[13]. Minardi 2016b, p. 198, n. 18.

[14]. Minardi 2016b, p. 198, fig. 3.

[16]. Έκθεση "Tadjikistan. Au pays des fleuves d’or", <https://youtu.be/EQ38tp473_I?t=842>

[18]. Minardi 2016b, p. 201.

[20]. Bernard and Bopearachchi 2002, fig. 20.

[25]. Minardi 2021, p. 101, fig. 3. Το σχετικό απόσπασμα έχει ως εξής: Μπορούμε να εξετάσουμε την υπόθεση ότι το σχέδιο, η έννοια πίσω από την αναπαράσταση του Ζωροαστρικού 'ιερέα-πτηνού' ως πετεινού με ανθρώπινη κεφαλή και χέρια που φοράει το padām και κρατά το barsom—δηλ. η οπτική επιφάνεια του Sraošāvarǝz—μπορεί να έχει δημιουργηθεί στη Χορασμία. Αναλόγως τονίζεται (Μinardi 2020, p. 25): Βεβαίως, η εικόνα του θεράνθρωπου «πτηνού-ιερέα», όπως προσπάθησα να δείξω αλλού (Minardi, προσεχές 2021c), οφείλει ένα χρέος στα ελληνικά υποδείγματα: η εικονογραφική δημιουργία του Sraošāvarǝz ανήκει στην «καινοτόμο» Ελληνιστική επιρροή πλευρά της εικονογραφίας της θέσεως Akchakhan-kala (αυτή η εικόνα, ωστόσο, αποδίδει ένα όραμα που παραδόθηκε από τους Vendīdād). Από μέρους μας σημειώνεται ότι η Vendidad / ˈvendi'dæd / ή Videvdat είναι συλλογή κειμένων εντός της ευρύτερης συλλογής του Avesta. Ωστόσο, σε αντίθεση με τα άλλα κείμενα του Avesta, το Vendidad είναι εκκλησιαστικός κώδικας και όχι λειτουργικό εγχειρίδιο. 

[30]. Minardi 2016. Το απόσπασμα εν πρωτοτύπω έχει ως εξής: 

This paper analyses two objects of Hellenistic taste related to wine consumption unearthed during the archaeological excavations of Akchakhan-kala in Ancient Chorasmia: a fragmentary ivory rhyton and a terracotta mould in the shape of a satyr’s head used to decorate ceramics. These items are only the latest evidence regarding wine consumption and selective reception of Hellenistic culture in 1st century bc-2nd century ad Ancient Chorasmia. Although these two finds show a remarkable Hellenistic influence, it is assured that in Chorasmia wine consumption and vine cultivation were already widespread in the 5th century bc when the local elite used precious vessels of Achaemenid style for their tables and when the lesser strata of the population imitated these toreutics specimens and related practices. Once again the “isolated” Chorasmia shows its remarkable tendency to select foreign artistic/artisanal elements for its crafts and to adopt/import alien status symbols for concepts shared by the elites of the Hellenised east.

[40]. Minardi 2018, p. 103, n. 57. BM/Big number 123903, Registration number 1897,1231.2.a <https://www.britishmuseum.org/collection/object/W_1897-1231-2-a> Gold statuette of bearded man: the figure wears a high, stiff cap, tunic and embroidered coat with empty sleeves (called a 'kandys') holding a bundle of rods (called a 'barsom'). 

LSJ, s.v. κάνδυς, υος, ὁ, Median double or upper garment with sleeves, X.Cyr. 1.3.2, An.1.5.8, Luc.DMort.14.4, Them.Or.2.36c; κ. ποικίλος IG22.1514.19.

WIKI: A kandys, plural kandyes (Ancient Greek: κᾰ́νδῠες, plural κᾰ́νδῠες, probably from Old Persian * kandu "mantle, cover"), also called candys,[1] kantuš or Median robe,[2][3] is a type of three-quarter-length Persian coat. It originally described a leather cloak with sleeves worn by men, but evolved into a garment worn by Athenian women.[4] The kandys is sometimes compared to the much later 17th-19th century military pelisse as worn by Hussars, in the sense that it was a sleeved jacket or coat worn cloak-style.

[42]. Kidd et al. 2004, fig. 9.

[44]. Francfort 1976, p. 94.

[46]. wikiwand, s.v. Ai_Khanoum. Βλ. επίσης: https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid029rYNafcLHvP5eaeNfjznh3aXXeXSgVjkig3GYRdAyEcoCe6hRvL3GFkjc3SNgoLDl&id=100052896971032&__cft__[0]=AZWuzwJkYe7FG04ciX9wusS_l0Ut1AZHUixBV-BmR5N8ftpNdSnNwFZDyxV1AzbdN-Pu_A4Fp65477SrJZ2jHadPvL1URUIkU6E-hhrcIXJ94aSwBi91STCAtA9q1sRZTSQ&__tn__=%2CO%2CP-R

[48]. Minardi 2021.

[50]. Spengler III et al. 2022. Γιά το κοσμικό ωό στην Αίγυπτο και την Ελλάδα βλ.: <https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid0ycDknyyuwmW3UCDKPgeCfFJCKXLJL3Gkb7diTgsks8yJdFzehHjKcQr1yaU4Xe11l&id=100052896971032&__cft__[0]=AZXb3jK4f0uAPgRoXodk5YBbUxfqY9zOd9w71IKWFkC1B8C7i3ACyCy9qoCQ6erToqib_kcu3UeWKJySqxqmuMQEH6U7h6x3dXUaYVhqOK9pmfCMQlBK4MOOaJrqptQmVtI&__tn__=%2CO%2CP-R>

[52]. Minardi 2021.

[54]. https://www.facebook.com/sergey.baratov/posts/pfbid02v748WdpQzAk63RRxLmcmBPrnnxH3FiPVgMh986zZcCAW7JkskUuxezZS49DqEqkAl?__cft__[0]=AZU4g9RKqC5KCkSs5zzCko1Ao7L3kHF99Fnd2Kwm1aQRmJPWbMuJ0zem_4d2by1_FHBbq-cD5M5ElByHKEUWlSkBjNbLYcerTgzLfP2QvYKY2FhJCbIkWDomwEzd_8HfqLWG03l2BgKhUfJ8xUCO15dskcuISH5eUBLMCx-T4LrWA_NiVrk3wlRCmAyn0Dj4zS5kCqtAgA_yKjefwo1AALRA&__tn__=%2CO%2CP-R & https://centralasia-adventures.com/en/uzbekistan/khorezm_and_karakalpakstan/toprak-kala.html

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

https://ih.uph.edu.pl/images/galerie_2013/2018/Adam-Book_of_abstracts_of_the_International_c.pdf

Balakhvantsev, A., and S. Bolelov. 2018. "Alexander the Great and Chorasmia," paper presented at the International conference SEEN FROM OXYARTES´ ROCK: CENTRAL ASIA UNDER AND AFTER ALEXANDER (Third Meeting of the Hellenistic Central Asia Research Network), 14—16 November 2018, Prague, pp. 12-13 (abstract).

https://www.jstor.org/stable/24595876

https://www.researchgate.net/publication/282855149_A_Four-Armed_Goddess_from_Ancient_Chorasmia_History_Iconography_and_Style_of_an_Ancient_Chorasmian_Icon

Minardi, M. 2013. "A Four-Armed Goddess from Ancient Chorasmia: History, Iconography and Style of an Ancient Chorasmian Icon," Iran 51, pp. 111-143.

https://www.jstor.org/stable/24048768

Pilipko, V. N. 1994. "Excavations of Staraia Nisa," Bulletin of the Asia Institute New Series 8 (The Archaeology and Art of Central Asia Studies From the Former Soviet Union), pp. 101-116.

https://www.persee.fr/docAsPDF/topoi_1161-9473_2011_num_17_1_2403.pdf

Invernizzi, A. 2011. "Parthian Art – Arsacid Art," Topoi 17 (1), pp. 189-207.

https://www.jstor.org/stable/24878917

Minardi, M. 2012. "New Data on the Central Monument of Akchakhan-kala," Bulletin of the Asia Institute (New Series) 26, pp. 133-158.

Minardi, M. 2013. "A Four-Armed Goddess from Ancient Chorasmia: History, Iconography and Style of an Ancient Chorasmian Icon," Iran 51, pp. 111-143.

Minardi, M. 2015. Ancient Chorasmia. A Polity between the Semi-nomadic and Sedentary Cultural Areas of Central Asia: Cultural Interactions and Local Developments from the Sixth Century BC to the first century AD (Acta Iranica 56), Louvain.

https://www.academia.edu/17801302/The_Hellenistic_Chorasmian_Ketos_of_Akchakhan_kala

Minardi, M. 2016a. "The Hellenistic Chorasmian ketos of Akchakhan-Kala," Iranica Antiqua 51, pp. 165-200. 

https://www.researchgate.net/publication/340549253_The_Ancient_Chorasmian_Unbaked-clay_Modelled_Sculptures_Hellenistic_Cultural_'Impacts'_on_an_Eastern_Iranian_Polity_South_Asian_Archaeology_and_Art_2016_Vol_1?_iepl%5BactivityId%5D=1567531907301382&_iepl%5BactivityTimestamp%5D=1668169933&_iepl%5BactivityType%5D=service_add_recommendation_publication&_iepl%5Bcontexts%5D%5B0%5D=homeFeed&_iepl%5BrecommendationActualVariant%5D=similar_publications_by_very_recent_publication_interaction_v1%3Esimilar_publications_by_very_recent_publication_interaction_v1&_iepl%5BrecommendationDomain%5D=&_iepl%5BrecommendationScore%5D=16.773595809937&_iepl%5BrecommendationTargetActivityCombination%5D=&_iepl%5BrecommendationType%5D=&_iepl%5BfeedVisitIdentifier%5D=&_iepl%5BpositionInFeed%5D=1&_iepl%5BsingleItemViewId%5D=r1uMGeNRYuDi559xxT1sy1Wt&_iepl%5BviewId%5D=DHXLQTrvq0vHFYt9RbBPiF60&_iepl%5BhomeFeedVariantCode%5D=ncls&_iepl%5B__typename%5D=HomeFeedTrackingPayload&_iepl%5BinteractionType%5D=publicationTitle&_iepl%5BtargetEntityId%5D=PB%3A340549253

Minardi, M. 2016b. "The Ancient Chorasmian Unbaked-clay Modelled Sculptures: Hellenistic Cultural 'Impacts' on an Eastern Iranian Polity," South Asian Archaeology and Art 2016, 1, pp. 195-208.

https://www.researchgate.net/publication/334647472_A_New_Chorasmian_Wall_Painting_from_Akchakhan-kala

Minardi, M., A. Betts, F. Grenet, S. Khashimov & G. Khodzhaniyazov. 2018. "A New Chorasmian Wall Painting from Akchakhan-kala," in L’Orient Est Son Jardin (Acta Iranica 58), ed. S. Gondet et E. Haernck, pp. 305-324.

Betts, A. Y. G., V. N. Yagodin, S. W. Helms, G. Khozhaniyazov, S. Amirovb and M. Negus-Cleary. 2009. "Karakalpak-Australian Excavations in Ancient Chorasmia, 2001-2005: Interim Report on the Fortifications of Kazakl'i-Yatkan and Regional Survey &

https://www.academia.edu/1982277/Kidd_F_2011_Complex_connections_figurative_art_from_Akchakhan_kala_and_the_problematic_question_of_relations_between_Khorezm_and_Parthia

Kidd, F. 2011. "Complex Connections: Figurative Art from Akchakhan-Kala and the Problematic Question of Relations between Khorezm and Parthia ," Topoi Orient Occident 17(1), pp. 229-276.

Benkato, A. 2018. Rev. of M.  Minardi, Ancient  Chorasmia.  A  Polity  between  the  Semi-nomadic and Sedentary Cultural Areas of Central Asia: Cultural Interactions and Local  Developments  from  the  Sixth  Century  BC  to  the  first  century  AD (Acta Iranica 56), in Iran and the Caucasus 22 (2), pp.  207-210.

Minardi, M. 2018. "The Oxus Route toward the South. Persian Legacy and Hellenistic Innovations in Central Asia," in Ancient Civilizations from Scythia to Siberia 24, pp. 87-154

https://www.academia.edu/37999310/The_Oxus_Route_toward_the_South_Persian_Legacy_and_Hellenistic_Innovations_in_Central_Asia

Minardi, M. 2016. "Elite, Wine Consumption and Status Symbols in Ancient Chorasmia," in Ancient Civilizations from Scythia to Siberia 22 (2), pp. 262–294.

https://journals.openedition.org/abstractairanica/44694

https://www.researchgate.net/publication/312085611_Elite_Wine_Consumption_and_Status_Symbols_in_Ancient_Chorasmia

https://www.academia.edu/37999310/The_Oxus_Route_toward_the_South_Persian_Legacy_and_Hellenistic_Innovations_in_Central_Asia

Minardi, M. 2018. "The Oxus Route toward the South. Persian Legacy and Hellenistic Innovations in Central Asia," Ancient Civilizations from Scythia to Siberia 24, pp. 87-154.

https://www.academia.edu/3580395/Helms_S_Yagodin_V_N_Betts_A_V_G_Khozhaniyazov_G_and_Negus_M_2002_The_Karakalpak_Australian_excavations_in_ancient_Chorasmia_the_northern_frontier_of_the_civilised_ancient_world_?email_work_card=title

Helms, S., V. N. Yagodin, A. V. G. Betts, G. Khozhaniyazov, G. and M. Negus. 2002 The Karakalpak-Australian excavations in ancient Chorasmia: the northern frontier of the 'civilised' ancient world," ANES 39, pp. 3-44.

https://www.persee.fr/docAsPDF/arasi_0004-3958_1976_num_32_1_1097.pdf

Francfort, H.-P. 1976. “Les modèles gréco-bactriens de quelques reliquaires et palettes à fards ‘gréco-bouddhiques’,” Arts asiatiques 32, pp. 91-98.

https://www.academia.edu/1982277/Kidd_F_2011_Complex_connections_figurative_art_from_Akchakhan_kala_and_the_problematic_question_of_relations_between_Khorezm_and_Parthia?auto=download&email_work_card=download-paper

Kidd, F. 2011. "Complex connections: figurative art from Akchakhan-kala and the problematic question of relations between Khorezm and Parthia," Topoi 17 91), pp. 229-276.

https://www.persee.fr/docAsPDF/jds_0021-8103_2002_num_2_1_1656.pdf

Bernard, P. and O. Bopearachchi. 2002. “Deux bracelets grecs avec inscriptions grecques trouvés dans l'Asie centrale hellénisée,” Journal des Savants 2, pp. 237-278.

https://www.academia.edu/35309562/Diadem_on_the_head_from_Khalchayan_battle_scene_and_possible_reconstruction_of_the_composition_pdf

Skupniewitz, P., and M. Lichota. 2017. "Diadem on the head from Khalchayan battle scene and possible reconstruction of the composition," in Crowns, hats, turbans and helmets. The headgear in Iranian history I: Pre-Islamic Period, ed. K. Maksymiuk & G.0 Karamian, Tehran, pp. 69-95.

https://www.researchgate.net/publication/286525379_Complex_Connections_Figurative_Art_from_Akchakhan-Kala_and_the_Problematic_Question_of_Relations_between_Khorezm_and_Parthia

Kidd, F. 2011. "Complex Connections : Figurative Art from Akchakhan-Kala and the Problematic Question of Relations between Khorezm and Parthia,"Topoi Orient Occident 17(1), pp. 229-276.

https://el.art1lib.org/book/26551141/757b4d

Rowland, B. Jr. 1971-1972. "Graeco-Bactrian Art and Gandhāra: Khalchayan and the Gandhāra Bodhisattvas," Archives of Asian Art 25, pp. 29-35.

https://www.academia.edu/43017267/Hellenism_and_Persianism_in_Iran_2020_?email_work_card=view-summary&overview=true

Strootman, R. 2020. "Hellenism and Persianism in Iran," Dabir 7, pp. 201-227.

http://tiac.qau.edu.pk/journal-of-asian-civilizations-vol-43-no-2-december-2020/

Μinardi, Μ. 2020. "Achaemenid Echoes in the Wall Paintings of Akchakhan-Kala, Chorasmia,and their Broader Significance for Central Asia," Journal of Asian Civilizations 43 (2), pp. 1-42.

https://www.academia.edu/74028181/Notes_on_the_Elaboration_and_Transmission_of_Iconographic_Elements_in_Central_Asia_and_India_before_the_Kushans_Zoroastrian_Bird_Priests_Kinnaras_and_Sirens

Minardi, M. 2021. "Notes on the Elaboration and Transmission of Iconographic Elements in Central Asia and India before the Kushans: Zoroastrian 'Bird-Priests,' kinnaras and Sirens," East and West 2 (61), pp. 81-114.

p. 101: We may consider the hypothesis that the design, the concept behind the representation of the Zoroastrian “bird-priest” as a cock with a human head and arms wearing the padām and holding the barsom—i.e. the visual epiphany of the Sraošāvarǝz—may have been created in Chorasmia.

http://tiac.qau.edu.pk/publications/

Taxila Institute of Asian Civilization, Journal of Asian civilizations

https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid0o8u2MtauNLCCHVCuG1ytFUhQcmuvZntNT2EJJpRyvHd9T799ymwQu6sch8dVtkbtl&id=100052896971032&__cft__[0]=AZWKKqjqIffa7hORVOAhDFxf-e3-vI4CILR7a9x9cL56Gv2g613-kRKK8C2PaOujehLQSjW1AgKdkJ0WTGzkPWalfG2Pkqr9K7xrJ1ksVh5b0nMGc2gPLTchyJTIKry0tJk&__tn__=%2CO%2CP-R

Chaniotis, A. 2005. War in the Hellenistic World. A Social and Cultural History, Oxford.

https://www.jstor.org/stable/24049142

Kidd, F., M. Negus Cleary, V. N. Yagodin, A. Betts and E. Baker Brite. 2004. "Ancient Chorasmian Mural Art," Bulletin of the Asia Institute New Series 18, pp. 69-95.

Spengler III, R. N., Peters, C., Richter, K. K., Mir Makhamad, B., Stark, S., Fernandes, R., et al. 2022. "When did the chicken cross the road: archaeological and molecular evidence for ancient chickens in Central Asia," Research Square, 1340382/v1. doi:10.21203/rs.3.rs-1340382/v1.

https://www.academia.edu/36024821/The_Akchakhan_kala_Wall_Paintings_New_Perspectives_on_Kingship_and_Religion_in_Ancient_Chorasmia?auto=download&email_work_card=download-paper

Betts, A., V. N. Yagodin, F. Grenet, F. Kidd, M. Minardi, M. Bonnat, and Stanislav Kkhashimov. 2012. "The Akchakhan-kala Wall Paintings: New Perspectives on Kingship and Religion in Ancient Chorasmia," Journal of Inner Asian Art and Archaeology 7, pp. 125-165.

https://www.jstage.jst.go.jp/article/orient1960/30and31/0/30and31_0_309/_pdf

Katsumi Tanabe. 1995. "Nana on Lion. -East and West in Sogdian Art," Orient XXX-XXXI, pp. 309-334.

ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟ Akchakhan-kala ΧΟΡΑΣΜΙΑΣ (Akchakhan-kala, 1st c. BCE-1st c. CE)

https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid0Y14N82b4azuZhaCRXzB13VtEG8GFQAPsVDrwaMKhGtDuczJR2L7bYg6yzwWnD7dcl&id=100052896971032&__cft__[0]=AZWf5092jBNtEat5zidUfHpfCFwVfGJfltljkBAB-xESRYzNHuJWI-NuTCN-Px0_DUG-mk1clAyJk3skG5JkcjMlDeN1og2gXTopNPNYDM7ZnrfpVS5dPW7ZVx0iN7DDKI4&__tn__=%2CO%2CP-R

https://www.jstor.org/stable/26358182

Kidd, F. and E. Baker Brite. 2015. "Colour in Context: Status Indicators and Elite Dress in Pre-Islamic Central Asia," Arts Asiatiques 70, pp. 33-48. 

https://www.academia.edu/109553812/A_carved_ivory_cylinder_from_Akchakhan_kala_Uzbekistan_Problems_of_dating_and_provenance?ri_id=18210

Betts, Α., J. Dodson, U. Garbe, F. Bertuch, G. Thorogood. 2016. "A carved ivory cylinder from Akchakhan-kala, Uzbekistan: Problems of dating and provenance," Journal of Archaeological Science: Reports 5, pp. 190–196.

ΠΛΕΟΝ ΠΡΟΣΦΑΤΟΣ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ - ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ: 050124