Maritime Silk Route - Sri Lanka

Ο ναυτικός κλάδος της Οδού του Μεταξιού 

(Maritime Silk Route - Sri Lanka)  

η περίπτωση της Κεϋλάνης

Το Mantai στην Ταπροβάνη (ή Ταπροβανή, Sri Lanka) απετέλεσε σημαντικό εμπορικό κόμβο της Ναυτικής Οδού του Μεταξιού. Η θέση πιθανολογείται ότι ταυτίζεται με το εμπόριον Μοδούττου του Κλαυδίου Πτολεμαίου, Ptol. Geogr. 7.4, το οποίο μάλιστα εκτιμάται ότι διέθετε και συνοικία ξένων, όπως άλλωστε και το Arikamedu της Ινδικής χερσονήσου (Francis 1988, table 1).  

Με την Ταπροβανή (Sri Lanka) συνδέεται απόσπασμα του Πλινίου, Plin. Nat. 6.84-91, το οποίο αναφέρεται στην επίσκεψη στην Ρώμη αντιπροσωπείας του βασιλέα της νήσου υπό τον απεσταλμένο του ονόματι Ραχιά (Rachias), κατά τα μέσα του πρώτου αι. μ.Χ. (Abeydeera 2009, p. 156; Karttunen 1997, p. 341, n. 114). 

Ανάγλυφο πιθανώς του Μενάνδρου φέροντος διάδημα με κορδέλα, πτυχωτό Ελληνιστικό χιτώνα και το Βουδιστικό σύμβολο triratana στο ξίφος (Bharut, 2 αι. π.Χ., Μουσείο Καλκούτας)

Σημειώνεται εδώ εν παρενθέσει ότι o Weerakoon έχει υποστηρίξει την παρουσία Ελληνικής κοινότητας στην πόλη Anuradhapura της Ταπροβανής από τα τέλη του τετάρτου αι. π.Χ. (Weerakoon 2012). Άλλωστε στο Μεγάλο Χρονικό της Sri Lanka (Mahavamsa §29) αναφέρεται ότι κατά την διάρκεια της βασιλείας του Ελληνο – Βακτριανού βασιλέα Μενάνδρου I (165/155 –130 π.Χ.), ένας Yona (Ίων) μοναχός ονόματι Mahadharmaraksita οδήγησε στην νήσο 30,000 Βουδιστές μοναχούς από την ‘Ελληνική πόλη της Αλεξάνδρειας’ προκειμένου να μεταφέρουν αφιερώματα στο ιερό (στούπα) Ruwanwelisaya στην πόλη Anuradhapura, παρέχοντας έτσι ένδειξη της συμμετοχής του Ελληνο – Βουδισμού στην διάδοση της θρησκείας αυτής στην νήσο. Αυτή η Αλεξάνδρεια ταυτοποιείται με την ευρισκόμενη υπό τον Καύκασο (Begram στο σημερινό Αφγανιστάν) ή με την Αλεξάνδρεια εν Αραχωσία (Kandahar ;). Ο Mένανδρος I Σωτήρ του Ινδο-Ελληνικού Βασιλείου (165/155 -130 π.Χ.) που ίδρυσε μια μεγάλη αυτοκρατορία στην Βόρεια Ινδία και έγινε προστάτης του Βουδισμού, ήταν αρχικώς βασιλιάς στην Βακτρία. Μετά την κατάκτηση της Πενταποταμίας (Πουντζάμπ), ίδρυσε μιάν αυτοκρατορία στην ινδική υποήπειρο εκτεινόμενη από το Ρατζαστάν στον νότο ώς πέρα από την κοιλάδα του ποταμού Γάγγη της Παταλιπάτρας (Πάτνα) στην ανατολή, ο δε Έλληνας γεωγράφος Στράβων έγραψε ότι ‘υπέταξε περισσότερες φυλές από τον Μεγάλο Αλέξανδρο’.

Ελληνικό νόμισμα του Σελεύκου IV Φιλοπάτορος εικονίζον την Λαοδίκεια IV, ευρεθέν στην Sri Lanka

Όμως η αναφερθείσα ήδη Mahavamsa, ήτοι το Μεγάλο Χρονικό της Σρι Λάνκα, αναφέρεται και σε παλαιότερη επίσκεψη και εγκατάσταση Ελλήνων (Ιώνων ή Yona) στην δυτική πύλη της Anuradhapura κατά την βασιλεία του Pankukabhaya, πρίν τον 3ο αι. π.Χ. (Kamalika Pieris 2014).  Άλλωστε Ελληνικά νομίσματα της κλασικής Αθήνας (Αθηναική γλαύξ) έχουν ανασκαφεί στην νήσο, όπως αναφέρουν πρόσφατες έρευνες (https://sirimunasiha.wordpress.com/2012/06/03/ancient-greek-coin-finds-in-sri-lanka/). Μάλιστα στην Sri Lanka απαντώνται και άλλα τεκμήρια τα οποία φαίνεται να επιβεβαιώνουν την Ελληνική επιρροή: πράγματι η νήσος διέθετε ιχθυόσχημα ενεπίγραφα νομίσματα (token) τα οποία έχουν τα παράλληλά του στην Ολβία Ποντική της Μαύρης Θάλασσας, ενώ δεν λείπουν και άλλα με το σύμβολο της χελώνας οικείο από τις δραχμές του Ελληνικού κόσμου!

Αθηναϊκή γλαύξ από την Sri Lanka

Νόμισμα του Chandamparan Senicutti ευρεθέν στην Jaffna

Επανερχόμενοι στην κύρια εξιστόρησή μας σημειώνουμε ότι από την σχετική διήγηση του Πλινίου και την συνεκτίμηση άλλων ευρημάτων προκύπτει ότι την πρωτοβουλία για αυτήν την επαφή είχε ο απελεύθερος Αιγυπτιώτης Έλληνας ναυτικός Λυσάς Ηρακλέους, ενεργών για λογαριασμό του προϊσταμένου του Ρωμαίου αξιωματούχου Πόπλιου Άννιου Πλοκάμου (Publius Annius Plocamus). Ο τελευταίος, του οποίου το όνομα αναφέρεται επίσης σε βραχογραφία (Meredith 1953) της ανατολικής ερήμου της Αιγύπτου  παρά την εμπορική Οδό της Βερενίκης, φαίνεται ότι υπήρξε έμπειρος ναυτικός, με γνώση σχετική με μακρυνά ταξίδια και μάλιστα, πιθανώς, κατείχε και την τοπική γλώσσα Sinhala της Ταπροβανής! (Abeydeera 2009, pp. 150, 163). 

Ο Μονομάχος (Αλεξάνδρεια υπό τον Καύκασο, Begram, Μουσείο Guimet)

Εν κατακλείδι το απόσπασμα του Πλινίου αποκαλύπτει ότι οι Ρωμαίοι μετά την ανάδυσή τους σε πρωτεύουσα δύναμη της Μεσογείου, χρησιμοποίησαν την εμπειρία των Ελλήνων ναυτικών, τις γνώσεις αλλά και τις θαλάσσιες και ηπειρωτικές οδούς και τα κρίσιμα λιμάνια που αυτοί είχαν ιδρύσει / αναδείξει προκειμένου να συνεχίσουν και να αναπτύξουν περαιτέρω το εμπόριο προς όφελός τους.

Η επιγραφή - χάραγμα ΑΕ 1954: 121a

Francis, P. 1988. “The Asian Maritime Bead Trade: First to Twelfth Centuries A.D.,” The Margaretologist 2 (Special Issue: The Indian Ocean Bead Trade), pp. 3-12.

Abeydeera, A. 2009. “Raki’s Mission to Romanukharattha. New Evidence in Favor of Pliny’s Account of Taprobane, N.H. 6.84-91,” HABIS 40, pp. 145-165.

Karttunen, K. 1997. India and the Hellenistic World (Studia Orientalia 83), Helsinki.

Weerakoon, R. 2012. ”Did Anuradhapura Greeks come east with Alexander?,” The Sunday Times, < http://www.sundaytimes.lk/120729/plus/did-anuradhapura-greeks-come-east-with-alexander-7214.html> (8 April 2019).

Meredith, D. 1953. “Annius Plocamus: Two Inscriptions from the Berenice Road,” The Journal of Roman Studies 43, pp. 38-40. 

Kamalika Pieris, 2014. "Greek settlements and influence in ancient Sri Lanka," The Island, <http://www.island.lk/index.php?page_cat=article-details&page=article-details&code_title=110388> (29 May 2019).

Romanis, F De. 1997. “Romanukharattha and Taprobane: Relations between Rome and Sri Lanka in the First Century AD,” in Crossings Early Mediterranean Contacts With India, ed. F. De Romanis, Manohar, pp. 161-237.

(Εμπλουτισμένο απόσπασμα από το βιβλίο Ο ΚΙΝΕΖΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ)