Η AHHOTEP & ΤΟ ΑΙΓΑΙΟ
Κοσμήματα & οπλισμός της Ahhotep[1]
Στην Αίγυπτο Mινωικά χαρακτηριστικά όπως (α) o γρύπας με το προσαρμοσμένο σπειροειδές σχέδιο στα φτερά και με ένθετες παραστάσεις κατά την ακολουθούμενη στην Αιγαιακή μεταλλοτεχνία τακτική και (β) η αναπαράσταση του ανεστραμμένου τοπίου και του καλπάζοντος ζώου εμφανίζονται σπανίως. Ένα από τα ολίγα τέτοια παραδείγματα ευρίσκουμε στον πέλεκυ και την μάχαιρα του Ahmose, τα οποία ευρέθηκαν στον τάφο της μητέρας του, της βασίλισσας Ahhotep. Επί ξίφους από τον τάφο της παραπάνω απεικονίζονται παραστάσεις με το διακοσμητικό θέμα του καλπασμού στην μία πλευρά, με λέοντα απειλούντα ταύρο, παρέχοντας παράλληλα με ξίφη των Μυκηναϊκών τάφων.[2] Αξιοσημείωτο είναι ότι η τελευταία έχει θεωρηθεί, κατά μίαν άποψη, ως Μινωικής καταγωγής![3] Η ερμηνεία του ονόματός της είναι 'η σελήνη είναι ικανοποιημένη' ή 'ειρήνη της σελήνης' ή 'αυτή που τιμά τον Ah” (δηλαδή τον Ασιάτη θεό της σελήνης). Σε μιά σύντομη παρέκβαση σημειώνουμε ότι κατά τον Ηρόδοτο, Hdt. 2.43.2, ο Ηρακλής υπήρξε Αιγύπτιος θεός, είχε δε μητέρα την Αλκμήνη, της οποίας το όνομα, κατά περίεργο τρόπο, σχετίζεται με αυτό της σελήνης (μήνη είναι η σελήνη), παραπέμποντας (;) στην Ahhotep!
Τελετουργικός πέλεκυς ευρεθείς στον τάφο της Ahhotep φέρον και Μινωικόν γρύπα!
Στόν τάφο της Ahhotep (ή Aahotpe), ευρέθη μάλιστα ομοίωμα Αιγαιακού πλοίου,[4] ενώ ο τάφος εμφανίζει και άλλες συσχετίσεις με τον Ελλαδικό χώρο. Πράγματι σε ταφική επιγραφή αποκαλείται Κυρία των Haunebu, περιοχής συνήθως ταυτοποιούμενης με τις νήσους του Αιγαίου, στον δε τάφο της ευρέθησαν τελετουργικός πέλεκυς, περιδέραιο και ξίφος με εμφανείς τις Αιγαιακές επιρροές.[5] Στην Αίγυπτο Mινωικά χαρακτηριστικά όπως o γρύπας με το προσαρμοσμένο σπειροειδές σχέδιο στα φτερά και με ένθετες παραστάσεις κατά την ακολουθούμενη στην Αιγαιακή μεταλλοτεχνία τακτική, καθώς και η αναπαράσταση του ανεστραμμένου τοπίου και του καλπάζοντος ζώου εμφανίζονται σπανίως,[6] γιά παράδειγμα στον πέλεκυ και την μάχαιρα του Ahmose, τα οποία ευρέθηκαν στον τάφο της μητέρας του, της βασίλισσας Ahhotep. Σημειώνεται ότι το επιτραχήλιο ή ευρύ περιδέραιο (Cairo Museum nr. 52672) της βασίλισσας φέρει στα δύο άκρα του κεφαλές ιέρακος, περιλαμβάνει δε πλείστα Αιγυπτιακά διακοσμητικά και συμβολικά στοιχεία, καθώς και άλλα αλλοδαπής προελεύσεως (Amu/Hyksos ?), όμως οι σπείρες και τα ζώα στην ιπτάμενη στάση αναπηδήσεως αποτελούν χαρακτηριστικά Αιγαιακά στοιχεία. Άλλωστε ακόμη και το όνομά της (σημαίνον ‘η σελήνη – μήνη - είναι ικανοποιημένη’) έχει, ίσως υπερβολικά, συσχετισθεί με αυτό της Αλκμήνης, ενώ από τον Sweeney και τους Kelder, Cole and Cline έχει καταγραφεί η υπόνοια ότι υπήρξε Αιγαία πριγκίπισσα.[7] Στο ξίφος του Ahmose (Μουσείο Καΐρου CG 52658 και 52659) ο Hankey αναγνωρίζει την Αιγαιακή εγχάρακτη τεχνική, ενώ η απεικόνιση ερμηνεύεται ως συμβολισμός της νίκης του Αιγυπτιακού λέοντος επί του Αιγαιακού ταύρου.[8]
Αργυρό Αιγυπτιακό ομοίωμα σκάφους Μινωικού τύπου ευρεθέν στον τάφο της Ahhotep
Περιδέραιο της Ahhotep (JE 4725, CG 52672)
Λεπτομέρεια από το περιδέραιο της Ahhotep
Στον τάφο της βασίλισσας ευρέθη επίσης κρεμαστό κόσμημα με τρείς χρυσές μύγες (Cairo Museum 52671), στο οποίο έχει αποδοθεί ο χαρακτήρας του επαίνου για εξαίρετες πολεμικές πράξεις.[9] Πολλοί συγγραφείς έχουν ασχοληθεί με την διερεύνηση του σημαντικού περιεχομένου αυτών των κοσμημάτων παρόμοια των οποίων έχουν ευρεθεί και σε άλλες περιπτώσεις στην Αίγυπτο.[10] Πάντως η απόδοση της μύγας στο βασιλικό κόσμημα εμφανίζεται παρόμοια προς αντίστοιχη Μινωική, ενώ και το σημαντικό φορτίο του εντόμου φαίνεται να προσεγγίζει την Ιλιαδική χρήση του, Il. 17.570-572:
ἐν δὲ βίην ὤμοισι καὶ ἐν γούνεσσιν ἔθηκε,
καί οἱ μυίης θάρσος ἐνὶ στήθεσσιν ἐνῆκεν, ἥ τε καὶ ἐργομένη μάλα περ χροὸς ἀνδρομέοιο ἰσχανάᾳ δακέειν, λαρόν τέ οἱ αἷμ᾽ ἀνθρώπου·
ήτοι:
και δύναμη στους ώμους του έβαλε [η Αθηνά], στα γόνατα του κάτω,
και σφήνωσε βαθιά στα στήθια του της μύγας το γινάτι,
που όσο τη διώχνεις, τόσο ρίχνεται με πόθο στο κορμί σου
να σ᾿ το δαγκάσει, τι γλυκόπιοτο γι᾿ αυτήν του ανθρώπου το αίμα'
Περιβραχιόνιο του Ahmose (Brassard of Ahmosis-E 7168-IMG 0076.JPG)
Κεφαλές χρυσών λεόντων από τον τάφο της Ahhotep
France, Louvre Museum https://photosegypte.com/galeries-bijoux-egyptiens/bijoux-nouvel-empire.php
αριστερά: Χρυσές μύγες της Ahhotep (Cairo Museum 52671): Φαραωνικός έπαινος για στρατιωτικά κατορθώματα,[9] δεξιά: Μινωική απόδοση εντόμου
Οι Hankey & Leonard έχουν σημειώσει σχετικά με την συσχέτιση της βασίλισσας προς το Αιγαίο:[11]
"Ο Bietak έχει προτείνει ότι οι Θηβαίοι, και όχι οι Υξώς ήταν σε επαφή με την Κνωσό, όπου είναι πιθανό (αλλά όχι αποδεδειγμένο) ότι μια γυναίκα, η Πότνια Θηρών, κατέλαβε τον θρόνο του Μίνωος. Γεννημένη σύζυγος του Sekenenre Tao και μητέρα του Kamose και του Ahmose, μπορεί να κρατά το κλειδί για τις Μινωικές τοιχογραφίες στην Άβαριν. Οι υπερθετικοί τίτλοι της στη νικητήρια στήλη του Ahmose που στήθηκε στο Καρνάκ μπορεί να αντιπροσωπεύουν έναν δυναστικό σύνδεσμο μεταξύ των Θηβαίων και της Κνωσού. Εάν αυτή η άποψη αποδειχθεί σωστή, μια Μινωική παρουσία στην Αίγυπτο κατά την ύστερη περίοδο των Υξώς μπορεί να προστεθεί στα αραιά στοιχεία για την Μινωική δραστηριότητα εκείνη την εποχή στη νοτιοανατολική Μεσόγειο και την κοιλάδα του Νείλου, και ένα προοίμιο για την άφιξη των απεσταλμένων και φορέων του Αιγαίου που απεικονίζονται στους θηβαϊκούς τάφους κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Hatshepsut και του Thutmose III. Πράγματι, το γεγονός στην Άβαριν μπορεί να αποδειχθεί πιο παράξενο από την φαντασία — μια αξιοσημείωτη γυναίκα ήρθε από την Κρήτη με τις Μινωικές δυνάμεις. Αυτή ή η κόρη της έγινε αποδεκτή ως Αιγύπτια, παντρεύτηκε έναν Θηβαίο ήρωα και τιμήθηκε στην Άβαριν για την συμμετοχή της στη σωτηρία των δύο χωρών."
Αίθουσα του θρόνου στο ανάκτορο F της Αβάριος
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ[1]. Maspero 2015 (<https://pt.wikibooks.org/wiki/Ficheiro:Jewels_and_Weapons_of_Queen_Ahhotep.png>).
[2]. Davis 2016, pp. 148-149. Ο Laffineur αναφέρει την άποψη του Younger: Ο ίδιος ο Younger παραδέχεται ότι υπάρχουν κάποιες ομοιότητες μεταξύ λεόντων που απεικονίζονται σε έργα του Αρχιτεχνίτη λεόντων των Μυκηνών - Βαφειού και σε αντικείμενα από πολύ πιο μακρινά πλαίσια, όπως σε λεπίδα πελέκεως και ξιφίδιο της βασίλισσας Ahhotep καθώς και στο γνωστό χρυσό δακτυλίδι από τον τάφο 18 στην Έγκωμη και ότι "τα κριτήρια για τον προσδιορισμό του ύφους είναι συχνά όχι επαρκώς προσδιορισμένα ώστε να δικαιολογήσουν την αποκλειστική απόδοση ενός τεχνουργήματος σε ένα συγκεκριμένο άτομο" (Laffineur nd., p. 259, n. 39). Στό ίδιο o Laffineur διατυπώνει την υπόθεση ότι τα σχολιασθέντα αντικείμενα της Ahhotep θα μπορούσαν να είναι έργο Λεβαντίνου τεχνίτη εργαζομένου στην Αίγυπτο(Laffineur nd., p. 272, n. 101).
[3]. Kelder et al. 2018, p. 12.
[4]. Wachsmann 2010, p. 36, fig. 5.
[5]. Hankey 1993; Davis 2016, pp. 148-149. Η ενδεχόμενη καταγωγή της Ahhotep από την Κρήτη έχει αναφερθεί από τον Bietak (Hankey and Leonard Jr. 1998, p. 35).
[6]. Στον τάφο του Qenamun, επιστάτη της ναυτικής βάσεως Peru-nefer, συναντώνται πράγματι το θέμα του καλπασμού αλλά και το ανεστραμμένο τοπίο. Στον ίδιο τάφο βρίσκουμε απεικονίσεις όπλων, όπως φαρέτρας με διακόσμηση τρέχουσας σπείρας καθώς και θωρακίσεως τα οποία όλα έχουν χαρακτηρισθεί ως Μυκηναϊκά ή Αιγαιακά. Το θέμα του καλπασμού απαντάται και σε σκηνή κυνηγίου από την διακόσμηση του τάφου ΤΤ 56 του Userhat (XVIII δυν., MMA acc. nr. 30.4.42).
[7]. Sweeney 2009, pp. 89-90; Kelder, Cole and Cline 2018, p. 12, n. 11.
[8]. Hankey 1993, pp. 13-14.
[9]. Marshall 2015, p. 41.
[10]. Marshall 2015.
[11]. Hankey and Leonard 1998, p. 35. Γιά την Κρητική καταγωγή της Ahhotep έχει γράψει και ο Bernal στο έργο του Black Athena (Lefkowitz and MacLean Rogers 1996, pp. 52, 55)!
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
https://photosegypte.com/galeries-bijoux-egyptiens/bijoux-nouvel-empire.php
Nouvelle publication en 2024, avec des ajouts concernant Ahhotep et une visite au NMEC.
https://repository.library.brown.edu/studio/item/bdr:674114/
Davis, A. L. 2016. "Egyptian and Minoan Relations during the Eighteenth Dynasty/Late Bronze Age" (diss. Brown Univ.).
Kelder, J. M., S. E. Cole, and E. H. Cline. 2018. “Memphis, Minos, and Mycenae: Bronze Age Contact between Egypt and the Aegean,” in Beyond the Nile: Egypt and the Classical World, ed. S. E. Cole, Los Angeles, pp. 9-17.
Bietak, M. 2010. "Minoan presence in the pharaonic naval base of Peru-nefer," in Cretan Offerings: Studies in Honour of Peter Warren (BSA Studies 18), ed. O. Krzyszkowska, London, pp. 11-24.
Bietak, M., C. von Rüden, J. Becker, J. Jungfleisch, L. Morgan and E. Peintner. 2012/2013. “Preliminary Report of the Tell el-Dab`a Wall Painting Project – Season 2011/2012,” Egypt and the Levant 22/23 (2012/2013), pp. 127-143.
http://users.uoi.gr/gramisar/prosopiko/vlaxopoulos/Cameron_Morgan/KEF6.pdf
Marinatos, Ν. and L. Morgan. 2005. “The Dog Pursuit Scenes from Tell el-Dab'a and Kea,” in Aegean Wall Paintings (BSA Studies 13), ed. L. Morgan, London, pp. 119–122.
https://www.academia.edu/19052696/_Fly_and_Lion_Military_awards_in_ancient_Egypt_Kmt_26_3_pp_39_47
Marshall, A. 2015. "Fly & Lion: Military awards in ancient Egypt," Kmt 26/3, pp. 39-47.
Maspero, G. 2015. "History of Egypt, Chaldea, Syria, Babylonia, and Assyria. Volume IV, Part A," <https://www.gutenberg.org/files/17324/17324-h/17324-h.htm> , London.
Hankey, V. and Al. Leonard Jr. 1998. "Aegean LB I-II Pottery in the East: ‘Who is the Potter, Pray, and Who the Pot?',” in The Aegean and the Orient in the Second Millennium, Proceedings of the 50th Anniversary Symposium (Aegaeum 18), ed. E. H. Cline, and D. Harris-Cline, Liège/Austin, pp. 29-37.
https://gredos.usal.es/jspui/bitstream/10366/73473/1/Material_and_Craftmanship_in_the_Mycenae.pdf
Laffineur, R. nd. "Material and craftasmanship in the Mycenae shaft graves: Imports vs local production," pp. 245-295.
https://books.google.gr/books?id=aYEeBQAAQBAJ&pg=PA55&lpg=PA55&dq=Ahhotep+%2B+Aegean&source=bl&ots=7NdfaOo4e0&sig=ACfU3U3te5-PakXrYHuMpHxHAKVDk74NCw&hl=el&sa=X&ved=2ahUKEwiBy9Xtv5v3AhVGi_0HHY8oDgw4HhDoAXoECBEQAw#v=onepage&q=Ahhotep%20%2B%20Aegean&f=false
Lefkowitz, M. R., G. MacLean Rogers. 1996. Black Athena Revisited, North Carolina Press.
https://egittologia.cfs.unipi.it/wp-content/uploads/2024/09/Miniaci-Lacovara_The-treasure-of-the-Egyptian-Queen-Ahhotep_MKS11_reduced.pdf
Miniaci, G., P. Lacovara, eds 2022. The Treasure of the Egyptian Queen Ahhotep and International Relations at the Turn of the Middle Bronze Age (1600–1500 BCE) (Middle Kingdom Studies 11), London.
ΠΛΕΟΝ ΠΡΟΣΦΑΤΟΣ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: 170422
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου