Η ΑΙΓΙΝΑ ΩΣ ΠΡΩΙΜΟ ΚΡΑΤΙΚΟ ΜΟΡΦΩΜΑ ΚΑΙ ΠΡΟΠΟΜΠΟΣ ΤΗΣ ΜΥΚΗΝΑΪΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ
Οχυρωματικά τείχη (α) οικισμού Los Millares και (β) Χαλανδριανής Σύρου
Οχύρωση από το Παλαμάρι Σκύρου
Οχυρωματικά τείχη και οικίες Κολώνας V
Το οχυρωμένο οικιστικό κέντρο των μέσων της τρίτης χιλιετίας π.Χ. στην Αίγινα-Κολώνα ανασκάφηκε από το Πανεπιστήμιο του Σάλτσμπουργκ υπό τον C. Reinholdt στα τέλη της δεκαετίας του 1990 έως και τις αρχές της δεκαετίας του 2000.[1] Η Αίγινα-Κολώνα βρίσκεται στο ομώνυμο νησί της Αίγινας στον Σαρωνικό Κόλπο, περίπου 30 χλμ. νότια προς νοτιοδυτικά του Πειραιά, του διάσημου λιμανιού της πόλεως - κράτους των Αθηνών. Ο οικισμός στον λόφο της Κολώνας χρονολογείται από την Τελική Νεολιθική (Κολώνα Ι), αλλά τα πρώτα μνημειακά κτίρια ανεγέρθηκαν κατά την ύστερη Πρωτοελλαδική ΙΙ περίοδο (Κολώνα ΙΙ και ΙΙΙ, περ. 2500-2200 π.Χ.). Από τα τέλη της 3ης χιλιετίας π.Χ. (ΠE ΙΙΙ, Κολώνα V) έως τουλάχιστον την περίοδο των λαξευτών τάφων (ΜΕ ΙΙΙ‒ΥΕ Ι, περ. 1700‒1600 π.Χ., Κολώνα X) η Αίγινα-Κολώνα ήταν μια οχυρή ακρόπολη.[2] Ο οικισμός συνεχίστηκε μέχρι την ΥΕ ΙΙΙΒ με ουσιαστική επανακατάληψη ολόκληρης της περιοχής κατά την ύστερη Αρχαϊκή και Κλασική περίοδο. Η τοποθεσία στα τέλη της 3ης χιλιετίας π.Χ. ήταν "ένας εντυπωσιακός και καλά οχυρωμένος οικισμός… [του οποίου] οι οχυρώσεις εμφανίζονται ως συγκρίσιμες με αυτές της Τροίας". Μάλιστα ο τύπος οχυρώσεως με πεταλόσχημους προμαχώνες παραβάλλεται με αυτόν άλλων θέσεων όπως στην Χαλανδριανή Σύρου, Παλαμάρι Σκύρου, Νάξο (Πάνορμος), Αίγινα, Λέρνη, αλλά και στο Liman Tepe, στο τελευταίο μάλιστα σε δύο θέσεις,[3] διαθέτον ανάλογα έως και στην Ιβηρική στον οικισμό Los Millares! Η αρχιτεκτονική της Κολώνας ΙΙ-ΙΙΙ ανήκει στην παράδοση των λεγόμενων 'οικιών με διάδρομο', μιας υποφάσεως της ΠΕ ΙΙ που χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση αυτού του τύπου μεγάλης κατασκευής σε θέσεις όπως η Λέρνα, η Θήβα ή η Τροία, παρόμοια, κατά το γενικό σχέδιο με κτίρια τύπου μεγάρου της Ανατολίας και, "συνδυάζεται με μια νέα, πιο συγκεντρωτική μορφή διακυβερνήσεως σε θέσεις της ηπειρωτικής Ελλάδας". Η μνημειακή αρχιτεκτονική, οι εντυπωσιακές οχυρώσεις σε συνδυασμό με συγκεντρώσεις αγαθών πολυτελείας όπως ο θησαυρός που συζητείται λεπτομερώς παρακάτω, παρέχουν στοιχεία για κάποια μορφή ιεραρχικής, συγκεντρωτικής κοινωνικοπολιτικής οργανώσεως ή «ελίτ» στην τοποθεσία. Οι κάτοικοι της Αίγινας - Κολώνας, με ένα καλά προστατευμένο κέντρο, διέθεταν επίσης καλή γεωγραφική θέση για να επωφεληθούν από το θαλάσσιο εμπόριο με την ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου, πιθανότατα είχαν σχετικά εντατική επαφή με τους λαούς της Ανατολίας, με κοινόχρηστους τύπους κεραμεικών και κοσμημάτων και παρόμοια αρχιτεκτονική και ‘κυβερνητικά’ (;) κτίρια, ιδιαίτερα καλά σε σύγκριση με την κατάσταση στη σύγχρονη Τροία II-III στην δυτική Ανατολία. Οι συγκρίσεις με την Τροία της 3ης χιλιετίας είναι περαιτέρω άξιες αναφοράς, καθώς η τελευταία ήταν ένα πλούσιο και ισχυρό εμπορικό κέντρο κατά τα τέλη της 3ης χιλιετίας π.Χ. με εκτεταμένες υλικές διασυνδέσεις. Οι κάτοικοι ανωτέρας κοινωνικο-οικονομικής ομάδας (ελίτ) της Τροίας της 3ης χιλιετίας ήταν οι ίδιοι καλά διασυνδεδεμένοι με τα διαπεριφερειακά συστήματα αλληλεπιδράσεως που συνέδεαν την περιοχή καταγωγής τους της δυτικής Ανατολίας με άλλους πολιτισμούς της Μικράς Ασίας, το ευρύτερο Αιγαίο, την Μεσοποταμία και όχι μόνο. Το γεγονός αυτό αποδεικνύεται τόσον από ευρήματα που προέρχονται από περιβάλλοντα οικισμών όσο και από αρκετούς ανασκαφέντες θησαυρούς. Χρυσά αντικείμενα που προέρχονται από αυτά τα πλαίσια στην Τροία παρέχουν μερικούς καλούς παραλληλισμούς με ευρήματα από την Αίγινα - Κολώνα. Αυτό υποδηλώνει ότι η αριστοκρατική κοινωνική ομάδα στην Αίγινα-Κολώνα συμμετείχε στην ίδια πολιτιστική σφαίρα αλληλεπιδράσεως με της Τροίας. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι ευρίσκουμε ομοιότητες στους τύπους λίθινων χανδρών που βρέθηκαν και στις δύο θέσεις.
Χρυσό κρεμαστό κόσμημα
Από την άλλη η Αίγινα της ΜΕ περιόδου έχει προβληθεί πειστικά ως μία προωθημένη πολιτική οντότητα με κρατικές δομές, στην οποία φαίνεται ότι μπορούν να αναζητηθούν μερικά από τα χαρακτηριστικά που θα αποδοθούν αργότερα στην Μυκηναϊκή Εποχή. Η ανασκαφή ενός ‘θολωτού τάφου’ στην Κολώνα με πολύτιμα Μινωικά και Κυκλαδικά κτερίσματα θα αποκαλύψει μιαν εικόνα που δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από αυτήν των Μυκηνών.[4] Μάλιστα η ίδια η ύπαρξη του θησαυρού της Αίγινας εκτιμάται ως παρέχουσα την βάση να θεωρήσουμε ότι τα αντικείμενά του απετέλεσαν με την σειρά τους αφιερώματα σε τάφους πολεμιστών, επομένως οι τάφοι αριστοκρατών υπήρξαν πολυάριθμοι. Υπέρ της υπάρξεως πολεμιστών αριστοκρατών στην Αίγινα ήδη από την ΜΕ περίοδο συνηγορεί η διακόσμηση διαζώματος πίθου της πόλεως IX όπου παρουσιάζεται επανδρωμένο πλοίο, καθώς και άλλο όστρακο με σαφή παράσταση πολεμιστών φερόντων δόρατα,[5] ενώ δεν λείπουν παραστάσεις με μυθολογικές αναφορές, που υπογραμμίζουν την μυθολογική – θρησκευτική συνέχεια ως την Κλασική εποχή![6] Στα πλαίσια αυτών των διαπιστώσεων η ύπαρξη σειράς θολωτών τάφων στην Αίγινα, πρώτη κρατική οντότητα του ηπειρωτικού Ελλαδικού χώρου,[7] από τις αρχές της δευτέρας χιλιετίας,[8] προβάλλει το νησί ως προπομπό της Μυκηναϊκής εποχής που ανατέλλει ..
Επανερχόμενοι, δι ολίγων, στην παράσταση πολεμιστών επί κεραμεικού θραύσματος, σημειώνουμε ότι αυτή φαίνεται να επιβεβαιώνει τον ναυτικό προσανατολισμό των κατοίκων του οικισμού, πιθανόν δε και τις πειρατικές δραστηριότητές τους! Αξιοσημείωτη είναι σχετικώς η εμφάνιση παραλληλισμών μεταξύ της παραστάσεως βηματιζόντων πολεμιστών οπλισμένων με λόγχε με συγκρίσιμες παραστάσεις ανδρών σε κρητικούς σφραγιδόλιθους της Παλαιοανακτορικής περιόδου (ΜΜ ΙΒ-ΜΜ ΙΙ), ενώ ομοιότητα εμφανίζεται και με το λογόγραμμα του ανδρός στην Γραμμική Β'.[9] Λαμβάνοντας, άλλωστε, υπόψιν την ανάπτυξη των λεγομένων σημείων κεραμέων στην Αίγινα, Φυλακωπή, Λέρνη, σπήλαιο Φράγχθι, Τίρυνθα, Αγία Ειρήνη κ.α.[10] καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι, αν και οι γνώσεις μας για το θέμα είναι ελλιπείς, το Αιγαίο φαίνεται ότι συμμετείχε στις διαδικασίες που κορυφώθηκαν με την επινόηση του αλφαβήτου!
Θραύσμα αγγείου με πολεμιστές (αρ.), σχετική Μινωική σφραγίδα CMS VI 068 (δεξ. άνω)& λογόγραμμα ανδρός στην Γραμμική Β' (δεξ. κάτω)
Σύμφωνα με τον Rutter[11] ίσως το πιο σημαντικό μεμονωμένο συμπέρασμά της Kilian-Dirlmeier, σε μια ασυνήθιστα πλούσια συζήτηση για τις ομάδες αριστοκρατών (ελίτ) και τα δίκτυα ανταλλαγών στην παλαιοανακτορική περίοδο στην Κρήτη (δηλαδή πριν από την εποχή των θολωτών τάφων), είναι η επιμονή της ότι η τάξη των πολεμιστών υψηλού επιπέδου που εκπροσωπούνται στους τάφους της περιόδου ΜΕ ΙΙ (1950/1900-1750/1720)[12], όπως οι θολωτοί τάφοι στην Κολώνα και τις Θήβες, προέκυψε ανεξάρτητα από οποιαδήποτε επαφή με την Κρήτη. Αυτές οι ηπειρωτικές και νησιωτικές ομάδες αριστοκρατών (ελίτ), αντί να θεωρούνται απλώς ως παθητικοί αποδέκτες ή δουλικοί μιμητές διαφόρων πτυχών του Μινωικού υλικού πολιτισμού, επιδίωξαν τις ανταλλαγές με τους Μινωικούς αναλόγους τους για λόγους τουλάχιστον εξίσου ενδιαφέροντες: ενώ οι Μινωίτες αναζητούσαν μέταλλα και ελκυστικούς λίθους για να παράγουν αντικείμενα πολυτελείας για τελετουργική χρήση στα ανάκτορά τους, οι αρχηγοί πολεμιστών στην ηπειρωτική χώρα ενδιαφέρθηκαν να αποκτήσουν τα κατασκευασμένα αγαθά μέσω των οποίων μπορούσαν να διακριθούν - ξεχωρίσουν από τους οπαδούς - ακολούθους τους τόσον στην ζωή όσον και στο θάνατο, κυρίως ξίφη και εξαιρετικά διακοσμημένο εξοπλισμό πόσεως. Άν και θα μπορούσαν να θεωρηθούν υπόχρεοι πρός τους Μινωίτες και άλλους νησιώτες αναφορικά πρός τα πλούσια διακοσμημένα ξίφη και φανταχτερά διακοσμημένες κανάτες, αυτή η ελλαδική ελίτ είχε ήδη καθιερώσει, ήδη από την ΜΕ II περίοδο, ορισμένα εμβλήματα που δεν όφειλαν τίποτα στην Κρήτη, κυρίως το κράνος από χαυλιόδοντες κάπρου, αλλά και περίτεχνα κατασκευασμένους τάφους σχεδιασμένους να χωρούν μόνον ένα άτομο. Ο θολωτός τάφος της Αίγινας λοιπόν βρίσκεται στην κεφαλή μιας μακράς και συνεχούς εξελικτικής σειράς ταφών πολεμιστών του Αιγαίου που καταλήγει - εκτείνεται μέσα από τους δύο κυκλικούς θολωτούς τάφους των Μυκηνών (MΕ III-ΥΕ IIA) μέχρι τους πολυάριθμους «τάφους πολεμιστών» τόσον στην ηπειρωτική Ελλάδα όσον και στην Κρήτη κατά τις περιόδους ΥΕ/ΥΜ II-IIIA2 πριν από τη μεγάλη καταστροφή στην Κνωσό περίπου 1370 π.Χ.
Περιδέραια από τον θησαυρό της Αίγινας (άνω & κάτω από χρυσό, μέσον: από κορνήλιο λίθο)
ΜΕ ΙΙ τάφος πολεμιστού από την Κολώνα ΙΧ
Χρυσά διαδήματα από τον θησαυρό της Αίγινας
Υπάρχουν, μάλιστα, απτές, αν και ολίγες, αποδείξεις ότι το διεθνές εμπορικό δίκτυο κατά την περίοδο ακμής του πολιτισμού του Ινδού έφθανε δυτικά μέχρι τον Ελλαδικό χώρο. Έχουμε ήδη σημειώσει την εύρεση χανδρών στην Harappa οι οποίες είχαν κατασκευαστεί με το αυτό υλικό όπως αντίστοιχες της Μινωικής Κρήτης, όμως οι σχετικές ομοιότητες δεν σταματούν εδώ. Στον θησαυρό της Κολώνας της Αίγινας έχουν ευρεθεί δύο εγχάρακτες αμφικωνικές χάνδρες από κορνήλιο λίθο, συνδεόμενες με τον πολιτισμό του Ινδού και χρονολογούμενες από το δεύτερο ήμισυ της τρίτης χιλιετίας πρίν από την εποχή μας, ενώ τεκμήρια από τις σφαιρικές, μακρές ή βραχείες αμφικωνικές χάνδρες έχουν ευρεθεί στις Ζυγουριές Αργολίδος (ΠΕ ΙΙ: 2600-2200 π.Χ.), το Δασκαλειό Κέρου (ΠΕΧ), τον Μόχλο (τύμβος 13 της ΥΕΧ), την Κέα (τάφοι 27, 31, 16 της περιόδου MM IIb – IIIa) κ.α.[13] Ισχυρή συσχέτιση με την παραγωγή της κοιλάδας του Ινδού εμφανίζει και χάνδρα από την Τροία, ενώ ανάλογα ευρήματα προέρχονται από το πολιτιστικώς συγγενές.[14] Άλλωστε φαίνεται ότι και οι έμποροι της Τύρου, θεωρούμενοι ως ασκούντες το θαλάσσιο εμπόριο για λογαριασμό της Meluhha, είχαν επαφές με τον Αιγαιακό κόσμο, ενώ πιθανή εκτιμάται και η φυσική παρουσία Μινωιτών εμπόρων αλλά και συναδέλφων τους από τον Ινδό στο Dilmun.
Εγχάρακτες χάνδρες από κορνήλιο λίθο, προερχόμενες από την κοιλάδα του Ινδού (Αίγινα)
Ευρήματα και τεκμηρίωση: Μυκηναϊκά ευρήματα από τα προάστια
Ευρήματα από τον ΜΕ ΙΙ τάφο στην Κολώνα IX
Sarasvati Sindhu Civilization had business ties with Mesopotamia. The etched carnelian beads in this necklace found in Ur (Sumer, Mesopotamia) were plausibly imported from bronze age India.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Ludvik, Kenoyer and Pieniążek 2020: Ακολουθείται εδώ η διατύπωση των ερευνητών.
[2]. Ο θολωτός τάφος πολεμιστού είναι παλαιότερος, βλ. παρακάτω.
[3]. Κονιδάρης 2022, σημ. 9_39; Şahoğlu 2008, pp. 483, 487-488, nn. 36-40; Erkanal and Şahoğlu 2016, p. 157; Alram-Stern 2004, pl. 7. Για την εντυπωσιακή οχύρωση του Παλαμαρίου Σκύρου βλ. Βλαχόπουλο και Παπαδημητρίου Αρμαδώρου, καθώς και τα υλικά σχετικής διεπιστημονικής συναντήσεως (Βλαχόπουλος και Παπαδημητρίου Αρμαδώρου 2016; Ρωμάνου, Χρ. 2015).
[4]. Κονιδάρης 2022, σημ. 9_235, Aravantinos 1995, p. 615, n. 11, Gauß 2010, p. 741, Gauß, (und). pp. 519-530.
[5]. Κονιδάρης 2022, σημ. 9_236. Niemeier 1995, p. 76, nn. 35, 36; Rutter 1993, pp. 778-779, figs. 13, 14: b, c. Ο Ζήκος (Ζήκος 2019, σελ. 38) γράφει σχετικώς:
Στην περίοδο αυτή χρονολογείται η πρωιμότερη ταφή «πολεμιστή» από έναν κάθετο λακκοειδή στο νότιο τμήμα της κάτω πόλεως στην Κολώνα της Αίγινας. Το σύνολο του οπλισμού αποτέθηκε στην δεξιά πλευρά του σκελετού, ο οποίος βρισκόταν σε ύπτια στάση, με τα γόνατα λυγισμένα στο ύψος του στήθους (Kilian-Dirlmeier 1997: 13). Δίπλα στον νεκρό είχαν τοποθετηθεί όλες, σχεδόν, οι κατηγορίες πολεμικού εξοπλισμού, τόσον αμυντικού όσον και επιθετικού χαρακτήρα (Εικόνες 1-3). Το κυριότερο επιθετικό αντικείμενο είναι το ξίφος, με επενδυμένη ελεφαντοστέινη λαβή και φύλλα χρυσού, ενώ οκτώ επάργυροι ήλοι ένωναν τη λαβή με την λεπίδα5 (Kilian-Dirlmeier 1997: 13). Επίσης, βρέθηκε μια αιχμή δόρατος, η οποία είχε σχετικά μικρό μήκος, ενώ το εγχειρίδιο διέθετε ξύλινη λαβή και απλή διακόσμηση (Kilian-Dirlmeier 1997: 23-27). Σύμφωνα με την Kilian-Dirlmeier, η κατασκευή του ξίφους και του εγχειριδίου ίσως έγινε σε δύο διαφορετικά και ανεξάρτητα μεταξύ τους εργαστήρια, γεγονός που υποδηλώνεται από τις κατασκευαστικές και διακοσμητικές τους διαφορές (Kilian-Dirlmeier 1997: 28). Ιδιαίτερα προσεγμένη είναι η διαμόρφωση και κόσμηση του ξυρού, ο οποίος διαφέρει, κατασκευαστικά, από τα εγχειρίδια (Εικόνα 1) (Kilian-Dirlmeier 1997: 53). Στις άκρες των ώμων διαμορφώθηκαν δύο χρυσές κεφαλές κάπρου, ενώ στη λαβή, η οποία ενδεχομένως είχε ελεφαντοστέινη διακόσμηση, διατηρήθηκαν τρείς ήλοι (Kilian-Dirlmeier 1997: 50). Τέλος, έξι αιχμές βελών, χαύλιοι και δόντια κάπρου από την επένδυση οδοντόφρακτου κράνους καθώς και δύο μαχαίρια,
τα οποία σύμφωνα με τον Walter (Walter 1981-1982: 184) ήταν ακόσμητα χάλκινα εγχειρίδια, συμπληρώνουν τον οπλισμό του τάφου (Kilian-Dirlmeier 1997: 28, 35).
[6]. Κονιδάρης 2022, σημ. 9_237. Niemeier 1995, p. 77, n. 37; Rutter 1993, pp. 778-779, figs. 14: a. Η μυθολογικού χαρακτήρα παράσταση περιλαμβάνει άνθρωπο επί δελφινιού και ερπετοειδές θαλάσσιο ζώο. Ο όφις αποτελεί σύνηθες Μινωικό όπως και Αιγυπτιακό σύμβολο, εμφανίζεται δε με θρησκευτική συσχέτιση σε Θηβαϊκές πινακίδες Γραμμικής Β’, ενώ ως οικουρός όφις αναφέρεται στις τελετές που ελάμβαναν χώραν στην Ακρόπολη, βλ. Varias Garcia (Varias Garcia 2014).
[7]. Κονιδάρης 2022, σημ. 9_238. Niemeier 1995.Wohlmayr, Tanner & Frank. 2016, p. 490: Whether an administrative center or, as was to be expected, the seat of the local authorities was located in the large stone building can only be guessed at, but this unique building, built in the Middle Helladic period, illustrates a more differentiated social settlement structure that stretches across Central Greece and the Peloponnese seems to be ahead50.
[8]. Κονιδάρης 2022, σημ. 9_239. Niemeier 1995, p. 77. Ο Γερμανός αρχαιολόγος χρονολογεί τον θησαυρό εντός της περιόδου 1900-1700 π.Χ.
[9]. Gauß and Weilhartner 2020, p. 135.
[10]. Κονιδάρης 2022, σημ. 15_48; Hirschfeld 2007; Lindblom 2001.
[11]. Rutter 1999, pp. 357-358. Ακολουθείται εδώ αυτολεξεί η διατύπωση του ερευνητή.
[12]. Rutter 1993.
[13]. Κονιδάρης 2021, σημ. 6_1.
[14]. Κονιδάρης 2021, σημ. 6_2.
ΕΙΚΟΝΕΣ
Οχυρωματικά τείχη (α) οικισμού Los Millares και (β) Χαλανδριανής Σύρου
Οχύρωση από το Παλαμάρι Σκύρου
Οχυρωματικά τείχη και οικίες Κολώνας V
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid02vPCmoDhDGtGLayzgF2fNqzRLFoTCLVjLn1oFuKE1WVwkbFNSh78QjFuEoFRpVPDJl&id=100052896971032&__cft__[0]=AZWIt6T-KWRxsRcKxwT-zSiBnBfMt6IwJSnMZpfj9iKjAmhe7YLwflTPl5nGPWsLJ8G3jDGWwVceTi5-Hb1WxXCLpS3jf4P1q7ImHYTvGYMleA&__tn__=%2CO%2CP-R
Χρυσό κρεμαστό κόσμημα
Younger 1995: BM Catalogue of Jewelry no. 761: gold pectoral, part of Aigina Treasure, perhaps from Mallia, the Chrysolakkos (Higgins 1957: 42-57; Kaiser, Reief 206). Composition: a gold torque with human head finials at either end; each head has two long curls at the back, the eyes once filled with blue inlay. Higgins thinks the heads are of sphinxes; Kaiser compares them to the head of the Mallia sword acrobat; also see the sphinx terracotta aplique from Mallia Quartier Mu .. https://scontent.fath3-4.fna.fbcdn.net/v/t1.6435-9/168454774_343287397444490_8038443249936546339_n.jpg?_nc_cat=100&ccb=1-7&_nc_sid=730e14&_nc_ohc=-WNoJKHyVoQAX8H0onD&_nc_oc=AQkq2d6FP61_Y_Sjl2U4-Nl13zF7SWNHUW6AiwJZRzsa0dKwY-QqTWAHuUi40_VWHn-EIBWwibkr2LFs4Sv5l6SD&_nc_ht=scontent.fath3-4.fna&oh=00_AfAsTBV1UrAbDXAnF9zSEl8PcItHxFAdpJhGsG-Jhjw0Fg&oe=653F07FA
Θραύσμα αγγείου με πολεμιστές (αρ.), σχετική Μινωική σφραγίδα CMS VI 068 (δεξ. άνω)& λογόγραμμα ανδρός στην Γραμμική Β' (δεξ. κάτω)
Περιδέραια από τον θησαυρό της Αίγινας (άνω & κάτω από χρυσό, μέσον: από κορνήλιο λίθο)
ΜΕ ΙΙ τάφος πολεμιστού από την Κολώνα ΙΧ
Maran 2018, fig. 5.
Χρυσά διαδήματα από τον θησαυρό της Αίγινας
Philippa-Touchais et Touchais 2016, fig. 17.11
Ευρήματα και τεκμηρίωση: Μυκηναϊκά ευρήματα από τα προάστια
https://www.aegina-kolonna.at/aktuelle-forschungen/feldforschung/2017/2016/2015/
Ευρήματα από τον ΜΕ ΙΙ τάφο στην Κολώνα IX
Maran 2018, fig. 6.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
https://journals.openedition.org/paleorient/pdf/391
https://journals.openedition.org/paleorient/391?lang=en#text
Ludvik, G. E., J. M. Kenoyer and M. Pieniążek. 2020. “New evidence for interregional interaction in the 3rd millennium BCE Aegean: Indus-style carnelian beads at Aegina-Kolonna, Greece,” Varia 46 (1-2), pp. 161-178.
https://www.jstor.org/stable/26918849
Maran, J. 2018. "Transformation Am Beginn Der Mykenischen Epoche: Hintergründe des Aufstiegs von Mykene," Antike Welt, No. 6 (2018), pp. 16-21 (6 pages)
Κονιδάρης, Δ. Ν. 2022. Οι Χετταίοι και ο κόσμος του Αιγαίου, Αθήνα.
https://www.academia.edu/8736438/The_Iconography_of_Rulership_in_the_Aegean_a_Conspectus._BY_John_G._YOUNGER_whole_book_
https://kuscholarworks.ku.edu/bitstream/handle/1808/7382/Younger_Ruler.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Younger, J. G. 1995. "The Iconography of Rulership in the Aegean: a conspectus," in The Role of the Ruler in the Prehistoric Aegean (Aegaeum 11), ed. P. Rehak, Liège / Austin, pp. 151-211.
Ε. Παλαιολόγου, Σ. Αγγελίδου, Β. Μαυροθαλασσίτη. "Ο ταφικός κύκλος Β," <http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=13301>
https://www.academia.edu/28607668/J_Davis_1978_The_Mainland_Panelled_Cup_and_Panelled_Style_American_Journal_of_Archaeology_82_pp_216_222?auto=download&email_work_card=download-paper
Davis, J. L. 978. "The Mainland Panelled Cup and Panelled Style," AJA 82, pp. 216-222
.. . There is no reason to believe, however, that the circle was used at all before the final phase of the Middle Bronze Age, contemporary with the MM IIIB period at Knossos.21
MM III: starts at about 1800 .. Phylacopy II, MC, 2000-1700 BC
Κονιδάρης, Δ. Ν. 2021. Ο πολιτισμός του Ινδού και το Αιγαίο: Ομοιότητες και συγγένειες (Indus (Harappan) civilization and the Aegean : Parallels and Affinities), Αθήνα.
https://www.austriaca.at/0xc1aa5576%200x003c7fe4.pdf
Gauß, W. . "Kolonna on Aigina: The Development of a Fortified Late Middle and Early Late Bronze Age Settlement," pp. 517-536.
https://eclass.uoa.gr/modules/document/file.php/ARCH476/OH%204.pdf
Gauß, W. 2010. "Aegina Kolonna," in The Oxford Handbook (Chapter 55, ed. C. Cline, pp. 737-751.
https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/frontend/file/lib/default/data/3057301/theFile
Χρήστου, Στ. 2022. "Οι οχυρώσεις στο Αιγαίο κατά την Πρώιμη και Μέση Εποχή του Χαλκού" (μεταπτ. ΕΚΠΑ).
http://ikee.lib.auth.gr/record/317361/files/GRI-2020-27081.pdf
Ζήκος, Θ. 2019. "Η ταυτότητα του πολεμιστή στη 2η χιλ π.Χ. στην ηπειρωτική Ελλάδα (Πελοπόννησο και κεντρ. Ελλάδα) από τα ταφικά δεδομένα" (μεταπ. ΑΠΘ).
https://www.jstor.org/stable/506756?read-now=1&seq=2#page_scan_tab_contents
Rutter, J. B. 1999. Rev. of I. Kilian-Dirlmeier, Alt-Ägina IV.3: Das mittelbronzezeitliche Schachtgrab von Ägina, in AJA 103 (2), pp. 357-358.
https://www.zora.uzh.ch/id/eprint/166037/1/Wohlmayr_Tanner_Frank_Archaologentag_2016.pdf
Wohlmayr, W., A. Tanner, D. Frank. 2016. "Ägina Kolonna I – Neue Forschungen auf altem Terrain. Die frühmykenische Äußere Vorstadt und die Möglichkeiten ihrer Instandhaltung," Zurich Open Repository and Archive, University of Zurich, ZORA URL: https://doi.org/10.5167/uzh-166037
Wohlmayr, W., A. Tanner, D. Frank. 2016. "Ägina Kolonna I – Neue Forschungen auf altem Terrain. Die frühmykenische Äußere Vorstadt und die Möglichkeiten ihrer Instandhaltung," in Akten des 16. Österreichischer Archäologentages am Institut für Klassische Archäologie der Universität Wien vom 25. bis 27. Februar 2016, Wien, 25 February 2016 - 27 February 2016. Phoibos Verlag, pp. 479-501.
Gauß, W. and J. Weilhartner. 2020. "Figurale Bildkunst im mittelhelladischen Ägina," Gedenkschrift für Wolfgang Wohlmayr, Salzburg, pp. 129-148.
https://books.openedition.org/pucl/6722
https://www.academia.edu/33171228/Glow_in_the_dark_a_gold_pendant_from_a_Middle_Helladic_settlement_Aspis_Argos_
Philippa-Touchais, A. et G. Touchais. 2016. "Glow in the ‘Dark’: A Gold Pendant from a Middle Helladic Settlement (Aspis, Argos)," in RA-PI-NE-U, Studies on the Mycenaean World offered to Robert Laffineur for his 70th Birthday (AEGIS), ed. J. Driessen, Louvain, pp. 275-293.
Rutter, J. B. 1993. “Review of Aegean Prehistory II: The Prepalatial Bronze Age of the Southern and Central Greek Mainland,” AJA 97 (4), pp. 745-797.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου